Các công ty Hoa Kỳ chạy đua đảm bảo nguồn cung đất hiếm, xuất khẩu đất hiếm Trung Quốc sang Mỹ tăng vọt
Mỹ là điểm đến lớn thứ hai của nam châm đất hiếm Trung Quốc, chỉ sau Đức, do nhu cầu lớn từ các ngành sản xuất...
Theo CNBC, trong tháng 6/2025, xuất khẩu nam châm đất hiếm của Trung Quốc sang Hoa Kỳ đã tăng đột biến, gấp hơn bảy lần so với tháng trước, khi các công ty Mỹ đẩy mạnh nhập khẩu các nguyên tố quan trọng này sau một thỏa thuận thương mại sơ bộ giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ.
MỸ LÀ ĐIỂM ĐẾN LỚN THỨ HAI CỦA NAM CHÂM ĐẤT HIẾM TRUNG QUỐC
Vào tháng 4/2025, Bắc Kinh đã áp đặt các hạn chế đối với xuất khẩu một số loại nam châm đất hiếm quan trọng, vốn được sử dụng trong các công nghệ tiên tiến như xe điện, tua-bin gió và máy MRI. Các công ty muốn xuất khẩu phải xin giấy phép, một động thái được xem là phản ứng trước các mức thuế cao mà Tổng thống Mỹ Donald Trump áp lên hàng hóa Trung Quốc.
Trung Quốc hiện nắm giữ vị thế thống trị trong sản xuất nam châm đất hiếm, chiếm khoảng 90% thị phần toàn cầu, đồng thời kiểm soát gần như toàn bộ hoạt động tinh chế các nguyên tố đất hiếm – thành phần chính để sản xuất nam châm. Sự phụ thuộc này khiến các quốc gia như Mỹ, vốn cần nam châm đất hiếm cho các ngành sản xuất lớn như ô tô, điện tử và năng lượng tái tạo, rơi vào tình thế khó khăn.
Theo dữ liệu từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc, Mỹ đã nhập khẩu khoảng 353 tấn nam châm đất hiếm trong tháng 6/2025, tăng 660% so với tháng 5/2025. Tuy nhiên, con số này vẫn thấp hơn khoảng một nửa so với cùng kỳ năm 2024. Mỹ là điểm đến lớn thứ hai của nam châm đất hiếm Trung Quốc, chỉ sau Đức, do nhu cầu lớn từ các ngành sản xuất.
Trên phạm vi toàn cầu, Trung Quốc đã xuất khẩu tổng cộng 3.188 tấn nam châm đất hiếm trong tháng 6/2025, tăng gần 160% so với tháng 5/2025, nhưng giảm 38% so với cùng kỳ năm 2023. Sự gia tăng này diễn ra sau khi Washington và Bắc Kinh đạt được một thỏa thuận khung thương mại vào tháng trước, trong đó bao gồm việc nới lỏng kiểm soát xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc và giảm một số hạn chế công nghệ của Mỹ đối với các lô hàng sang Trung Quốc.
TÁC ĐỘNG CỦA THỎA THUẬN THƯƠNG MẠI
Thỏa thuận thương mại mới đã tạo điều kiện cho các công ty Trung Quốc sản xuất nam châm đất hiếm bắt đầu công bố việc được cấp giấy phép xuất khẩu trong tháng 6/2025. Động thái này cũng đi kèm với việc Mỹ nới lỏng các hạn chế đối với một số công ty công nghệ.
Ví dụ, gã khổng lồ AI Nvidia thông báo tuần trước rằng họ sẽ nối lại việc xuất khẩu chip AI H20 sang Trung Quốc, sau khi các lô hàng này bị hạn chế vào tháng 4/2025. Ngoài ra, các hạn chế đối với hoạt động kinh doanh của các công ty phần mềm chip AI Mỹ tại Trung Quốc cũng đã được dỡ bỏ vào tháng trước.
Nếu xu hướng xuất khẩu tiếp tục tăng, các công ty đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nam châm đất hiếm sẽ được hưởng lợi lớn. Trong những tháng gần đây, một số nhà cung cấp phụ tùng ô tô châu Âu đã phải tạm dừng sản xuất do khó khăn trong việc xin giấy phép xuất khẩu. Tình trạng thiếu hụt này cũng ảnh hưởng đến các ngành công nghiệp mới nổi, như robot hình người. Vào tháng Tư, Elon Musk cho biết quá trình sản xuất robot hình người Optimus của Tesla đã bị gián đoạn do thiếu nam châm đất hiếm.
Các biện pháp kiểm soát của Trung Quốc đối với ngành đất hiếm đã khiến nhiều chính phủ trên thế giới xem xét lại chuỗi cung ứng của họ và tìm cách hỗ trợ khai thác khoáng sản trong nước. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng việc xây dựng chuỗi cung ứng nam châm đất hiếm thay thế Trung Quốc có thể mất nhiều năm, do quá trình tinh chế và tách các nguyên tố đất hiếm đòi hỏi kỹ thuật phức tạp.
CÁC QUỐC GIA SẼ CẦN NHIỀU THỜI GIAN VÀ ĐẦU TƯ ĐỂ GIẢM BỚT SỰ PHỤ THUỘC VÀO TRUNG QUỐC
Ông Yue Wang, chuyên gia tư vấn cao cấp về đất hiếm tại Wood Mackenzie, cho biết quá trình tách đất hiếm rất phức tạp. Trung Quốc có nhiều lợi thế nhờ vào hàng thập kỷ nghiên cứu trong lĩnh vực này. Điều này khiến các quốc gia khác khó có thể cạnh tranh trong ngắn hạn.
Để đối phó với sự thiếu hụt nam châm đất hiếm, Mỹ đang đẩy mạnh các sáng kiến tái chế. Tuần trước, Apple và công ty khai thác MP Materials đã công bố thỏa thuận trị giá 500 triệu USD để phát triển một cơ sở tái chế, nhằm củng cố chuỗi cung ứng nam châm tại Mỹ cho nhà sản xuất iPhone. Đây là một trong những nỗ lực nhằm giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc.
Ông Peter Alexander từ công ty tư vấn tài chính Z-ben Advisors nhận định những nhượng bộ mới nhất của Washington trong việc nới lỏng hạn chế công nghệ phản ánh rõ ràng sức mạnh đòn bẩy của Trung Quốc trong mối quan hệ thương mại với Mỹ. “Trung Quốc nắm giữ vị trí thống trị trong lĩnh vực đất hiếm, và điều này mang lại cho họ lợi thế lớn trong các cuộc đàm phán thương mại”, ông Alexander nói.
Sự tăng vọt trong xuất khẩu nam châm đất hiếm của Trung Quốc sang Mỹ trong tháng Sáu là dấu hiệu của sự phụ thuộc mạnh mẽ vào nguồn cung từ Trung Quốc, đồng thời cho thấy tác động của các thỏa thuận thương mại mới.
Tuy nhiên, với sự thống trị của Trung Quốc trong ngành đất hiếm và những thách thức trong việc xây dựng chuỗi cung ứng thay thế, các quốc gia như Mỹ sẽ cần nhiều thời gian và đầu tư để giảm bớt sự phụ thuộc này. Trong ngắn hạn, các động thái như tái chế và nới lỏng hạn chế thương mại sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo nguồn cung ổn định cho các ngành công nghiệp công nghệ cao.
