Chuyên gia Thung lũng Silicon gợi ý mô hình R&D cho Việt Nam
Tại Diễn đàn Nghiên cứu và Phát triển (R&D) Việt Nam 2025, ông Navi Radjou, Nhà tư tưởng và cố vấn đổi mới sáng tạo và lãnh đạo tại Thung lũng Silicon, đã có bài phát biểu đầy cảm hứng, gợi ý một con đường phát triển R&D độc đáo cho Việt Nam...
Đó không phải là mô hình “chi tiêu nhiều hơn” của phương Tây, mà là một mô hình “tiết kiệm, linh hoạt và bền vững” bắt nguồn từ chính sự khan hiếm.
Bắt đầu bài nói chuyện đầy cảm xúc, ông Navi Radjou hồi tưởng lại hành trình 30 năm trước khi ông đến Đông Nam Á để giúp các quốc gia như Thái Lan xây dựng cơ sở hạ tầng khoa học công nghệ. Từ những trải nghiệm của thời thơ ấu: lớn lên trong sự thiếu thốn ở Ấn Độ... đến 12 năm làm việc tại Thung lũng Silicon, ông đã đúc kết được một triết lý sâu sắc: “Lớn hơn không nhất thiết là tốt hơn”.
Ông Radjou chỉ ra một thực tế đáng ngạc nhiên. Một nghiên cứu mang tính bước ngoặt từ năm 2004 đã cho thấy không có mối tương quan nào giữa mức độ đầu tư vào R&D và hiệu quả tài chính của doanh nghiệp hay hiệu quả kinh tế của quốc gia.
Ông lấy ngành dược phẩm và y tế của Mỹ làm minh chứng. Trong 30 năm qua, chi tiêu R&D cho dược phẩm đã tăng gấp 10 lần, nhưng lợi nhuận thu về lại giảm mạnh.
“Sau khi nhận ra rằng trong một thế giới sung túc, chúng ta chi tiêu nhiều hơn nhưng nhận lại ít hơn. Câu hỏi đặt ra là làm thế nào mà trong một thế giới ít nguồn lực hơn, chúng ta lại có thể đổi mới tốt hơn?”, ông Navi đặt câu hỏi.
Câu trả lời, theo ông Radjou, nằm ở chính sự khan hiếm. Lấy câu chuyện thành công từ túi ủ ấm Embrace (một giải pháp cứu sống trẻ sinh non với chi phí chỉ 200 USD, bằng 1% so với lồng ấp 20.000 USD của phương Tây) hay Ấn Độ đưa tàu lên quỹ đạo sao Hỏa với chi phí thấp hơn rất nhiều so với NASA… ông Navi khẳng định “không có giới hạn trong R&D ngay cả khi bạn có ngân sách hạn hẹp”.
Từ những bài học đó, ông Navi Radjou cho rằng Việt Nam có một cơ hội lịch sử không chỉ để “nhảy vọt” mà còn để “tiên phong” trên con đường phát triển hoàn toàn mới, hài hòa giữa kinh tế, xã hội và sinh thái.
Chuyên gia Thung lũng Silicon đã đề xuất một mô hình R&D cho giai đoạn tới dựa trên ba trụ cột.
Thứ nhất, tiết kiệm. Thay vì luôn phát minh ra cái mới, Việt Nam có thể tập trung vào việc tái sử dụng và tái mục đích các công nghệ hiện có (nền kinh tế tri thức tuần hoàn) và đơn giản hóa kiến trúc sản phẩm để tạo ra các giải pháp nhanh hơn, tốt hơn, rẻ hơn, như cách Renault đã phát triển mẫu xe Kwid tại Ấn Độ.
Thứ hai, linh hoạt. Phá vỡ rào cản giữa học thuật và công nghiệp bằng cách đồng địa điểm hóa. Ông dẫn chứng việc công ty Saint-Gobain (Pháp) đặt trung tâm R&D ngay trong khuôn viên Viện Công nghệ Ấn Độ (IIT), giúp đẩy nhanh quá trình từ nghiên cứu cơ bản đến ứng dụng kinh doanh.
Thứ ba, bền vững. Đưa phòng thí nghiệm R&D vào trong tự nhiên. Lấy cảm hứng từ mô hình kinh tế sinh học (bioeconomy) ở Brazil, nơi các nhà khoa học và doanh nghiệp cùng nghiên cứu sản phẩm từ rừng Amazon, ông cho rằng Việt Nam với sự đa dạng sinh học phong phú có thể trở thành quốc gia tiên phong trong lĩnh vực này.
