Sự trỗi dậy của công cụ trí tuệ nhân tạo có khả năng viết và phát triển mã lập trình đang làm mờ đi triển vọng của ngành phần mềm, theo giới chuyên gia đầu tư, khiến cổ phiếu của nhóm công ty này rơi vào tình trạng ảm đạm.

CNN Business đưa tin, mô hình kinh doanh phần mềm dạng dịch vụ, hay còn gọi là “SaaS” (Software as a Service), vốn là “cần câu cơm” của ngành phần mềm, nay lại đứng trước nguy cơ bị AI phá vỡ, nhà đầu tư nhận định. Đây được xem như ví dụ điển hình về việc AI có thể làm đảo lộn cách thức vận hành của nhiều doanh nghiệp.

Cổ phiếu của gã khổng lồ phần mềm Salesforce (CRM) đã giảm 26% kể từ đầu năm, trở thành cổ phiếu có thành tích tệ thứ hai trong chỉ số Dow Jones. Trong khi đó, cổ phiếu của Adobe (ADBE) giảm 19% và cổ phiếu của Atlassian (TEAM), công ty sở hữu ứng dụng Trello, cũng giảm tới 30% trong cùng kỳ.

Ngược lại, chỉ số tham chiếu S&P 500 tăng 10% trong năm nay, trong khi chỉ số Nasdaq Composite, vốn tập trung nhiều cổ phiếu công nghệ, tăng 11%. “Định giá phần mềm vẫn chịu áp lực từ câu chuyện ‘cái chết của phần mềm vì AI’, điều này có thể tiếp tục khiến thị trường biến động trong ngắn hạn”, ông Matthew Hedberg, nhà phân tích nghiên cứu phần mềm tại RBC Capital Markets, cho biết trong báo cáo ngày 12/8.

THỜI KỲ KHÓ KHĂN CHO CÁC CÔNG TY PHẦN MỀM

Thị trường đang phải đối mặt với sự chuyển đổi mô hình trong lĩnh vực phần mềm và công nghệ, theo ông Ted Mortonson, chiến lược gia cấp cao tại Baird. Những doanh nghiệp phần mềm từng được giới đầu tư ưa chuộng trong một vài năm trước đây nay có nguy cơ “thất sủng” khi loạt mô hình AI liên tục phát triển và ngày càng cải thiện trong việc viết mã lập trình.

Mô hình SaaS truyền thống kiếm tiền dựa trên việc cung cấp dịch vụ cho thuê phần mềm cho các khách hàng. Nhưng sự nổi lên của “agentic AI”, các công cụ AI có thể hoạt động độc lập không cần giám sát, đang mở ra khả năng để nhiều công ty cắt giảm mô hình dịch vụ này, ông Mortonson cho biết.

“Chưa bao giờ trong sự nghiệp của tôi chứng kiến biến động nào về công nghệ mạnh và nhanh như sự chuyển đổi sang agentic AI”, vị chuyên gia chia sẻ. “Khi số lượng khách hàng bị đe dọa, đó là bản án tử hình cho mô hình SaaS”.

Theo nhóm nhà phân tích, có thể các công ty đã dự đoán trước xu hướng thay đổi này — nhưng họ không ngờ rằng nó lại diễn ra nhanh đến vậy.

“Hiện tại, ngành phần mềm đang chịu áp lực khổng lồ vì AI ‘ăn mất miếng bánh’ của họ”, ông Dan Ives, trưởng bộ phận nghiên cứu công nghệ toàn cầu tại Wedbush Securities, nhận định. “Adobe và Salesforce, cùng nhiều công ty khác, đã đánh giá sai tốc độ mà cuộc cách mạng AI sẽ ‘ăn mòn’ thị phần của hãng”.

Salesforce từ chối bình luận khi được yêu cầu, còn Adobe và Atlassian cũng từ chối đưa ra ý kiến.

AI ĐANG “NUỐT CHỬNG” PHẦN MỀM?

Ông Marc Andreessen, nhà đầu tư mạo hiểm kiêm chuyên gia công nghệ, từng nổi tiếng với câu nói năm 2011 rằng “phần mềm đang ăn cả thế giới”. Đến năm 2017, ông Jensen Huang, CEO Nvidia, đã bổ sung: “Phần mềm đang ăn cả thế giới, nhưng AI thì đang ăn phần mềm”.

Ông Ben Reitzes, trưởng bộ phận nghiên cứu công nghệ tại Melius Research, viết trong báo cáo rằng ông tin quan điểm của CEO Huang sẽ trở thành hiện thực. “Thế giới đang dần nhận ra chủ đề ‘AI nuốt chửng phần mềm’”, ông Reitzes nhấn mạnh. “AI đang cho thấy gần như bất kỳ ai, từ một startup nhỏ cho đến các nền tảng điện toán đám mây lớn như Google, đều có thể tạo ra ứng dụng tuyệt vời mang tính cạnh tranh nhanh chóng và mạnh mẽ”, ông Reitzes chia sẻ trong báo cáo ngày 10/8.

Một trong những nhà lãnh đạo ủng hộ AI nhiệt thành nhất, CEO OpenAI Sam Altman, đã đăng trên mạng xã hội hồi đầu tháng này: “Chúng ta sắp bước vào kỷ nguyên thời trang nhanh của SaaS”.

Các công ty phần mềm cũng đang đối mặt với cạnh tranh gay gắt từ nhiều ông lớn công nghệ. Những cái tên như Microsoft (MSFT) và Oracle (ORCL) liên tục mở rộng năng lực AI. CEO Microsoft Satya Nadella cho biết trong cuộc họp báo cáo kết quả kinh doanh hồi tháng 7 rằng: “AI đang thúc đẩy sự thay đổi căn bản trong thị trường ứng dụng doanh nghiệp khi khách hàng chuyển từ hệ thống truyền thống sang ứng dụng doanh nghiệp mang tính tác nhân (agentic)”.

“AI, trên nhiều khía cạnh, đã phá vỡ mô hình phần mềm dựa trên thuê bao truyền thống”, ông Angelo Zino, nhà phân tích công nghệ tại CFRA Research, bày tỏ. Tuy nhiên, vị chuyên gia cũng lưu ý chưa chắc AI sẽ hoàn toàn thay thế phần mềm. “Có rất nhiều lo ngại ngoài kia”, ông Zino nói. “Cách nói chính xác nhất là: thị trường vẫn chưa ra phán quyết cuối cùng”.

Một số người hoài nghi về giá trị thực sự của AI và liệu công nghệ này có đánh bại được các công ty lâu đời như Adobe, nhóm doanh nghiệp đã xây dựng được lượng khách hàng ổn định qua nhiều năm, hay không. “Có mối đe dọa đối với mô hình SaaS, nhưng cũng vẫn có những cơ hội để công ty phần mềm thích nghi và phát triển trong môi trường thay đổi”, ông Zino cho biết.

Salesforce, chẳng hạn, đã ra mắt công cụ AI riêng mang tên “agentforce”.

BỐI CẢNH TỤT DỐC

Phố Wall vẫn chưa chắc chắn liệu AI có thực sự thay thế được SaaS hay không. Nhưng cổ phiếu của các công ty phần mềm đã giảm trong năm nay khi nhà đầu tư tìm cách né tránh rủi ro trong danh mục đầu tư của mình.

“Hiện tại, các công ty đang loay hoay”, chuyên gia Ives nói. “Tôi tin rằng phần mềm sẽ hồi phục, và họ sẽ tìm được cách kiếm tiền cũng như tham gia vào ‘bữa tiệc AI’”.

Ông Brent Thill, nhà phân tích cổ phiếu tại Jefferies, cho rằng lo ngại về AI trong lĩnh vực phần mềm đang bị thổi phồng quá mức. “AI là một làn sóng chuyển đổi, chứ không phải cơn bão hủy diệt đối với phần mềm”. Ông Thill, người gần đây đã gặp gỡ nhiều đối tác của Salesforce, tiết lộ công ty đang đối mặt với một số khó khăn do AI nhưng tin rằng cuối cùng hãng sẽ hồi phục.

“Các đối tác đồng ý rằng lo ngại về việc AI thay thế phần mềm là quá mức, nhiều người còn chỉ ra hạn chế của agentic AI”, nhà phân tích bình luận.

Tác động của AI lên thị trường có thể thay đổi nhanh chóng, ông Ross Mayfield, chiến lược gia đầu tư tại Baird, nhận định. Chỉ mới bảy tháng trước, startup Trung Quốc DeepSeek gây chấn động Thung lũng Silicon. Nhưng tiếng vang không kéo dài.

“Bối cảnh vĩ mô có thể thay đổi, bức tranh AI cũng có thể thay đổi”, nhà phân tích đến từ Baird nói. “Có rất nhiều yếu tố biến chuyển chóng vánh”. “Nếu bạn nghĩ rằng bạn biết chính xác bức tranh AI sẽ ra sao trong 12 tháng tới, có lẽ bạn nên xem xét lại các giả định, bởi tốc độ thay đổi hiện nay là quá nhanh”, ông Mayfield nói thêm.