Da giày cần chủ động khi EU thay đổi chính sách

Tại hội thảo “Tập huấn và cập nhật thông tin các chính sách mới của EU đối với các sản phẩm da giày nhập khẩu vào thị trường EU” do Hiệp hội Da giày túi xách Việt Nam (Lefaso) tổ chức mới đây, bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Lefaso, cho rằng các chính sách của thị trường xuất khẩu giày dép Việt Nam đang có sự thay đổi nhanh chóng và tạo ra thách thức đối với các doanh nghiệp da giày Việt Nam.

THÁCH THỨC TỪ NHỮNG QUY ĐỊNH MỚI

Nếu như trước đây, trách nhiệm xã hội hay các hoạt động về phát triển bền vững chủ yếu do khách hàng đưa ra và mang tính khuyến khích hay do doanh nghiệp tự nguyện, thì ngày nay đã được luật hóa, trở thành điều kiện bắt buộc thông qua hàng loạt các chính sách mới đang và sẽ được ban hành từ Chính phủ của các quốc gia nhập khẩu sản phẩm da giầy lớn như Mỹ, EU.

Đơn cử như với thị trường EU, một loạt các quy định về các sản phẩm sinh thái, trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, truy xuất chuỗi cung ứng, các yêu cầu về giảm thiểu phát thải carbon đối với các sản phẩm sản xuất… Những chính sách này sẽ được ban hành trong thời gian tới và yêu cầu các quốc gia xuất khẩu vào thị trường EU phải tuân thủ. Đây là thách thức cực kỳ lớn đối với các nhà sản xuất, trong đó có Việt Nam. “Nếu chúng ta muốn tham gia thành công vào chuỗi cung ứng, không có cách nào khác chúng ta buộc phải tuân thủ”, bà Xuân nhấn mạnh.

Theo ông Gerwin Leppink, chuyên gia của Tổ chức Wrap, ngày nay để xuất khẩu thành công sang Hoa Kỳ và EU thì việc tuân thủ các quy định của cơ quan Hải quan và Bảo vệ biên giới cũng như luật về thẩm định nhân quyền là điều bắt buộc. Chứng nhận tuân thủ trách nhiệm xã hội và hải quan toàn cầu trong sản xuất có trách nhiệm là công cụ thiết thực nhất và đáng tin cậy để đáp ứng đồng thời luật pháp của Hoa Kỳ và Đức, châu Âu.

Chẳng hạn như với Luật Hải quan của Hoa Kỳ, Đạo luật thuế quan 1930 - Mục 307 cấm nhập khẩu hàng hóa được sản xuất toàn bộ hoặc một phần bằng lao động cưỡng bức vào Hoa Kỳ. Hay như Luật Thẩm định nhân quyền quy định các yếu tố cốt lõi của nghĩa vụ thẩm định, bao gồm việc thiết lập hệ thống quản lý rủi ro để xác định, ngăn chặn hoặc giảm thiểu các vi phạm nhân quyền và thiệt hại cho môi trường.

Bà Nguyễn Hoàng Thúy, Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển kiêm nhiệm Iceland, Na Uy, Látvia, Đan Mạch, cho biết: dệt may và da giày là hai trong những sản phẩm, hàng hóa có sự tăng trưởng xuất khẩu tương đối cao vào thị trường EU thời gian qua nhờ được hưởng ưu đãi thuế từ Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và EU (EVFTA).

Do đó, doanh nghiệp dệt may, da giày cần đặc biệt lưu ý đến những thay đổi của thị trường. Đồng thời, các sản phẩm dệt may, da giày xuất khẩu sang Bắc Âu cần lưu ý đến các quy định về “nhãn sinh thái thiên nga Bắc Âu”, được áp dụng cho tất cả các nước Bắc Âu như: Iceland, Na Uy, Thụy Điển, Đan Mạch và Phần Lan.  “Bắc Âu được coi là khu vực các nước có nền văn minh cao nhất thế giới. Khi mua một sản phẩm, họ không chỉ xem xét về giá mà còn xem xét về bảo vệ môi trường, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp”, bà Thúy lưu ý.

Bà Thúy cũng cho biết: đối với giày dép, hiện người tiêu dùng Bắc Âu đang có xu hướng tiêu dùng các sản phẩm sinh thái, có lợi cho môi trường chứ không dùng các sản phẩm ảnh hưởng đến môi trường. Ngoài ra, còn có rất nhiều quy định của EU đối với mặt hàng giày dép như hóa chất, an toàn sản phẩm… cần phải tuân theo.

DOANH NGHIỆP PHẢI TỰ “NÂNG CẤP”

Để tuân thủ được các yêu cầu trên, theo bà Xuân, doanh nghiệp phải nâng cấp rất nhiều cho năng lực nội tại của chính doanh nghiệp mình, nâng cấp phải từ công nghệ, quản lý. Các chi phí đầu vào đang ngày càng gia tăng, trong khi đầu ra có mức độ tăng trưởng cực kỳ thấp, đó là sức ép vô cùng lớn đối với các doanh nghiệp.

Hơn nữa, để đáp ứng yêu cầu của các nước nhập khẩu, doanh nghiệp cần nắm bắt kịp thời các thông tin, sau đó có những kế hoạch cụ thể để chuẩn bị nguồn lực cho việc thực thi các yêu cầu mới này, như năng lượng xanh, chuyển đổi số để tiết giảm chi phí.

Với vai trò của mình, Lefaso sẽ hỗ trợ cho doanh nghiệp trong quá trình sản xuất, xuất khẩu, như: tổ chức các hoạt động hội thảo, đào tạo để nâng cao năng lực cho doanh nghiệp; kết nối mạng lưới giúp các doanh nghiệp học hỏi, chia sẻ lẫn nhau.

Mặt khác, Lefaso sẽ là cầu nối trung gian, giúp doanh nghiệp tiếp cận được với nguồn lực tài chính cho sản xuất; tiếp cận với công nghệ, chương trình hỗ trợ của các tổ chức quốc tế giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực, kỹ thuật đáp ứng các tiêu chuẩn của thị trường xuất khẩu.

“Để ra biển lớn, các doanh nghiệp không thể đơn lẻ đi một mình mà cùng tham gia vào các hoạt động mạng lưới để rút kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau để thành công”, bà Xuân nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, nâng cao, cải thiện mô hình sản xuất kinh doanh cũng là vấn đề cấp thiết. Bởi giày dép hiện nay không còn là mô hình sản xuất của 10 hay 20 năm trước, mà cần phải thay đổi trong đào tạo, nâng cao kỹ năng, trình độ, hiểu biết, tay nghề cho người lao động.

Hơn nữa, doanh nghiệp phải thay đổi cách thức quản lý, không thể quản lý theo kiểu truyền thống, mệnh lệnh, thủ công mà cần ứng dụng chuyển đổi số trong hệ thống quản lý để dòng chảy dữ liệu trong nhà máy cần được liên tục giúp người lãnh đạo cập nhật được thông tin và ra quyết định kịp thời, khi đó mới nắm bắt và đáp ứng được yêu cầu của khách hàng.

Doanh nghiệp cần xây dựng được bộ phận tuân thủ nhằm cập nhật thông tin, đáp ứng yêu cầu của khách hàng… Ngành giày dép được đánh giá là lĩnh vực gây ra nhiều phát thải carbon trong quá trình sản xuất. EU đang đặt ra quy định Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), trong khi ngành này xuất khẩu vào thị trường EU khá lớn (chỉ sau Trung Quốc) khoảng 6 tỷ Euro/năm, nên chắc chắn EU sẽ áp dụng cơ chế CBAM với mặt hàng da giày của Việt Nam.

“Tuy nhiên, việc áp dụng chưa thực hiện ngay mà khả năng cao năm 2030 CBAM sẽ áp dụng cho ngành da giày, vì thế 5 - 7 năm tới là thời điểm để các doanh nghiệp da giày Việt Nam lên kế hoạch chuẩn bị cụ thể, rõ ràng. Không chỉ đơn giản là chúng ta thay đổi một bộ phận trong quá trình sản xuất mà gần như phải thay đổi toàn bộ chiều sâu, từ công nghệ, quản lý đến vận hành, đáp ứng”, bà Xuân nhấn mạnh.

Theo bà Trần Thị Kim Ngân, đại diện Công ty TNHH CTC vải không dệt Việt Nam, trước các yêu cầu của thị trường EU về phát triển bền vững, ban đầu cũng khá khó khăn trong việc tìm kiếm nguyên liệu đầu vào, vì nguồn nguyên liệu trong nước không đáp ứng đủ chất lượng.

Để đáp ứng tiêu chuẩn EU, bản thân nhà cung ứng phải đáp ứng tiêu chí đó, nên đa số vẫn phải nhập từ nước ngoài. Tuy nhiên, bà Ngân lạc quan cho rằng đây cũng là cơ hội để doanh nghiệp nâng cấp. Vì đây là xu hướng toàn cầu nên buộc doanh nghiệp phải thay đổi, đổi mới để tạo ra sản phẩm mới an toàn với môi trường, tiết kiệm nguyên liệu hơn; đồng thời, cũng chính là động lực để doanh nghiệp tạo ra sản phẩm mới đáp ứng yêu cầu thị trường.

Ở góc độ vĩ mô, ông Nguyễn Thanh Tâm, Giám đốc vận hành và quan hệ chính phủ khu vực Nam Á của Adidas, cho rằng tại Việt Nam trong chuỗi cung ứng của Adidas tới hơn 50% là phát thải carbon từ hệ thống lưới điện. Trong khi đó, năng lượng sạch của Việt Nam có giới hạn nhất định. Các nhà đầu tư hiện tại đang rất muốn tìm nguồn năng lượng sạch để giảm thiểu phát thải carbon trong quá trình sản xuất. Nếu Nhà nước tạo điều kiện để các nhà đầu tư mua năng lượng sạch sẽ là lợi ích lớn không những bảo vệ môi trường, mà còn tạo lợi thế cạnh tranh lớn cho Việt Nam so với các nước trong khu vực.