Định hình lại tiềm năng và giá trị của xe hybrid tại Việt Nam

Cuộc đua xe BEV dần “hạ nhiệt”?

Đến thời điểm hiện tại, Trung Quốc với “chiến binh” mạnh nhất của mình là BYD đang không ngừng mở rộng thị trường trên phạm vi toàn cầu để nhanh chóng vươn lên và khẳng định vị trí số một về ô tô điện.

Tính riêng quý 3-2023, doanh số xe BEV của BYD đạt 431.603 xe, gần bằng doanh số của Tesla (435.049 xe). Nếu tính cả dòng xe Plug-in hybrid (PHEV), tổng doanh số của hãng xe này đạt 822.094 xe. Như vậy, BYD là hãng xe hiếm hoi phát triển song song cả xe BEV và PHEV, và cả hai dòng xe đều đạt kết quả kinh doanh ấn tượng.

Tăng trưởng xe Tesla đang có dấu hiệu chậm lại kể từ đầu năm nay trước sự cạnh tranh khốc liệt của BYD. Bên cạnh đó, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc vẫn đang diễn ra, đặc biệt xoáy sâu vào các nguyên liệu, linh kiện nên ngành công nghiệp ô tô điện tại Mỹ gặp không ít khó khăn.

Ngày 01/8/2023, Trung Quốc bắt đầu hạn chế xuất khẩu đất hiếm sang Mỹ. Đây là nguồn nguyên liệu chính góp mặt trong pin Lithium và động cơ điện. Đến ngày 20/10/2023, Trung Quốc tiếp tục đưa ra yêu cầu một số sản phẩm than chì bắt buộc phải có giấy phép mới được xuất khẩu. Đây cũng là nguyên liệu chính trong cực dương của pin xe điện. Chính sách này dù không nhắm đến quốc gia cụ thể nào, nhưng một trong những khách hàng nhập khẩu than chì lớn nhất từ Trung Quốc hiện nay là Mỹ. Trước đó, Bộ Thương mại Mỹ đã áp đặt hạn chế bổ sung đối với hàng loạt chất bán dẫn mà trước đây vẫn xuất khẩu sang Trung Quốc.

Bên cạnh những rủi ro về vấn đề nguồn cung, nhu cầu về xe BEV tại Mỹ cũng đang có dấu hiệu giảm sút. Tờ Wall Street Journal cho biết, tăng trưởng doanh số xe BEV tại Mỹ đang chậm lại. Khách hàng ngày càng “chán” ô tô điện và mong đợi những dòng xe mới hấp dẫn hơn để thỏa mãn đam mê công nghệ của mình. Nguyên nhân chính là xe BEV có chi phí cao, phạm vi hoạt động bị hạn chế, thời gian sạc pin lâu và tình trạng thiếu trạm sạc điện công cộng. Đã đến lúc, các hãng xe cần tính đến cả những dòng xe điện khác như HEV, PHEV hay FCEV (xe điện chạy bằng pin nhiên liệu Hydro) để có nhiều đơn hàng hơn.

S&P Global Mobility ước tính, xe hybrid tại Mỹ đang chiếm thị phần khoảng 7%, nhưng đến năm 2028 sẽ chiếm 24%, nghĩa là tăng hơn gấp 3 lần.

Ford đã lên kế hoạch tăng gấp đôi sản lượng đối với mẫu F-150 Lightning. Kế hoạch sau đó bị trì hoãn hồi đầu năm 2023 sau một sự cố về pin khiến xe bốc cháy, nhưng đã sớm quay trở lại sản xuất kể từ đầu tháng 8/2023. Hãng xe Mỹ đặt mục tiêu tăng gấp 4 lần doanh số bán xe hybrid trong vòng 5 năm tới.

Thực tế này đang phần nào chứng minh quan điểm của Toyota về tương lai của xe điện là đúng đắn. Trước đó, tháng 1/2023, ông Akio Toyoda, chủ tịch Toyota bày tỏ nghi ngờ về khả năng thành công nhanh chóng của xe BEV. Theo đó, đa số các hãng xe lớn đều khá thận trọng khi tiếp cận xe điện, bởi chưa thể xác định tương lai ra sao, loại xe điện nào phù hợp và làm thế nào để tối đa hóa lợi ích. Bởi với đa số doanh nghiệp, lợi nhuận vẫn là ưu tiên hàng đầu.

“Vì câu trả lời chưa rõ ràng nên chúng ta không cần phải giới hạn bản thân vào một lựa chọn duy nhất”, ông Toyoda nói.

Trên thực tế, Toyota là một trong những hãng xe tiên phong trong phát triển các dòng xe điện. Tuy nhiên, trong nhiều năm, hãng xe hàng đầu thế giới này vẫn kiên trì với các mẫu xe hybrid, vốn là phiên bản điện của các mẫu xe xăng bán chạy như Camry, Corolla Altis, Corolla Cross. Doanh số dù không cao như Tesla hay BYD, nhưng các mẫu xe này cũng đã góp phần đem lại trải nghiệm chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện cho người dùng ô tô truyền thống. Bên cạnh đó, Toyota vẫn mở rộng phát triển các dòng xe BEV, thậm chí cả FCEV.

Cơ hội cho xe hybrid ở Việt Nam

Tại Việt Nam, số lượng mẫu xe BEV hiện còn khá ít ỏi, nhưng xe hybrid lại đang ngày càng nở rộ. Trên thị trường hiện có các mẫu xe hybrid của Toyota bán khá chạy như Corolla Altis 1.8HEV (giá từ 878 triệu đồng), Corolla Cross 1.8HEV (giá từ 955 triệu đồng), Camry 2.5HV (giá từ 1,495 tỷ đồng), Lexus NX 350h (giá từ 3,42 tỷ đồng). Mới đây, Toyota tiếp tục ra mắt hai mẫu xe hybrid mới là Yaris Cross (giá từ 838 triệu đồng) và Innova Cross (giá từ 810 triệu đồng).

Nissan cũng có một đại diện xe hybrid là Nissan Kicks e-POWER (giá từ 789 triệu đồng, chưa bao gồm khuyến mãi). Volvo Việt Nam đang kinh doanh hai mẫu xe PHEV gồm: XC60 (giá từ 2,89 tỷ đồng) và XC90 (giá từ 4,65 tỷ đồng). Tháng 8/2023, hãng xe Great Wall Motor (GWM) Trung Quốc ra mắt Haval H6 hybrid tại thị trường Việt Nam (giá từ 1,096 tỷ đồng, chưa bao gồm khuyến mãi). Hyundai Thành Công cũng góp mặt ở phân khúc này với mẫu Santa Fe hybrid (giá từ 1,45 tỷ đồng). Kia Sorento cũng được đính kèm một phiên bản xe điện với hai cấu hình động cơ HEV và PHEV, giá từ 1,399 - 1,759 tỷ đồng.

Nhiều chuyên gia nhận định, thế giới đang đi quá nhanh trong phát triển xe BEV, khiến giá trị của các dòng xe hybrid bị lu mờ. Nhiều người nghĩ rằng, mục đích cuối cùng là Net Zero, vậy thì nên ưu tiên xe “thuần” điện, bởi nếu so sánh với HEV, PHEV thì BEV giúp giảm phát thải tốt nhất. Thế nhưng, có rất nhiều rào cản khiến xe BEV chưa thể chiếm lĩnh thị phần ô tô đến từ nguồn cung nguyên liệu, linh kiện, công nghệ pin và hạ tầng trạm sạc. Với người tiêu dùng, việc chuyển đổi 180 độ từ xe xăng sang xe điện khiến nhiều người khó lòng tiếp nhận trong một sớm một chiều, khi phải bỏ ra một số tiền lớn hơn nhưng phạm vi di chuyển lại ngắn hơn. Đặc biệt tại Việt Nam, những lợi thế của xe hybrid càng thấy rõ.

“Xe hybrid có tỷ lệ chuyển hóa năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch sang cơ năng rất cao. Xe giảm phát thải hơn so với xe xăng truyền thống, tiết kiệm nhiên liệu hơn, lại không cần đến hạ tầng trạm sạc, và quan trọng hơn là người dùng không bị mất đi cảm giác quen thuộc khi cầm lái. Đây cũng là lý do các quốc gia, các hãng xe lớn đang quay trở lại nhìn nhận một cách đúng mực hơn về xe hybrid”, PGS.TS Đàm Hoàng Phúc - Giám đốc Chương trình đào tạo kỹ thuật ô tô (Đại học Bách khoa Hà Nội) cho biết.

Ông Phúc cũng cho rằng, việc ưu tiên phát triển xe BEV hay xe hybrid, hoặc các dòng xe thân thiện với môi trường khác sẽ tùy thuộc vào đặc thù của mỗi quốc gia, khu vực và tùy thuộc mỗi giai đoạn khác nhau trong tiến trình điện khí hóa.

Tại Việt Nam, theo phân tích của GS Phúc, sở dĩ xe hybrid khá phù hợp vì hạ tầng trạm sạc còn thiếu thốn, trong khi VinFast chưa có ý định chia sẻ trạm sạc của mình cho các hãng đối thủ. Tuy nhiên, người tiêu dùng thường có tâm lý mong đợi một mức giá hấp dẫn hơn từ nhà sản xuất, bởi giá một chiếc xe hybrid hiện nay còn khá cao. Đa số người mua xe thuần điện hoặc xe hybrid thường là người có điều kiện kinh tế khá giả, đã sở hữu ít nhất một chiếc ô tô trước đó.