Khói xe máy và xu hướng dịch chuyển giao thông xanh

Hà Nội có hơn 5,7 triệu xe máy nhưng gần một nửa số đó đã sử dụng lâu năm, nhiều xe sản xuất từ những năm 80-90 của thế kỷ trước. Trong lần công bố nguyên nhân gây ô nhiễm không khí tại Hà Nội gần đây, "khí xả thải từ ôtô, xe máy" là cái tên đầu tiên xuất hiện.

Ô nhiễm không khí trở thành một trong những vấn đề "nóng nhất hiện nay", trong bối cảnh chất lượng không khí tại Hà Nội vừa trải qua quãng thời gian tồi tệ, kéo dài liên tục từ giữa tháng 9.

Trong liên tiếp các ngày đầu tháng 12, chỉ số chất lượng không khí tại nhiều trạm quan trắc của thành phố vượt ngưỡng không tốt, có thời điểm rất xấu (AQI trong khoảng 201-300). Giá trị trung bình của bụi PM2.5 liên tục vượt quá giới hạn cho phép, có những ngày mà thời gian ô nhiễm chiếm tới 1/3 thời gian.

"Đây là thời điểm thích hợp để triển khai các chính sách nhằm kiểm soát, hạn chế tối đa những tác động tiêu cực mà xe máy gây ra đối với môi trường và giao thông. Bởi vừa qua, Thủ tướng đã đồng ý cho Tp.HCM và Hà Nội xây dựng đề án hạn chế xe cá nhân, trong đó có xe máy và việc kiểm soát khí thải là một trong những giải pháp chắc chắn phải có", TS Phạm Xuân Mai, nguyên Trưởng khoa Kỹ thuật giao thông Đại học Bách khoa Tp.HCM, nhận xét.

Tuy nhiên, việc bỏ xe máy chạy xăng là bài toán khó do xe máy vẫn là phương tiện và sinh kế của đa số người dân. Năm 2012, dự thảo quy chế tối thiểu cho lưu hành và niên hạn lưu hành xe mô tô, gắn máy tại TP HCM chưa kịp lên giấy đã "chết yểu".

Còn với Hà Nội, chính quyền thành phố đã cố gắng thông qua đề án hạn chế phương tiện cá nhân vào kỳ họp HĐND tháng 6/2017, tiến tới thu hồi xe máy quá đát vào đầu năm 2018. Nhưng chỉ hơn một tuần sau, Hà Nội đã bỏ nội dung này do "còn nhiều vấn đề".

Trong bối cảnh việc hạn chế phương tiện cá nhân còn gặp nhiều vướng mắc, một giải pháp mà các chuyên gia liên tục nhắc đến gần đây là việc thay thế bằng các phương tiện thân thiện hơn với môi trường, như xe điện.

Thời của "giao thông xanh"

Động cơ đốt trong đã giữ ngồi "bá chủ" trong trong nhiều thập kỷ, nhưng mọi thứ đang thay đổi. Thập kỷ tiếp theo được dự báo sẽ là một cuộc cách mạng với việc chuyển sang sử dụng nguồn năng lượng từ pin. Theo thống kê của Psmarketresearch, đến năm 2025 thị trường xe scooter điện và xe máy điện sẽ đạt ngưỡng trên 22 tỷ USD. Khi khách hàng dần nhận thức được tác hại của xe động cơ đốt trong với môi trường, nhu cầu sử dụng xe điện ngày càng gia tăng.

Nhờ những cải tiến của công nghệ pin lithium-ion, mức giá, công suất, cũng như sự dịch chuyển về xu hướng vận động tại các thành phố, nơi đang giảm dần xe chạy xăng để sang dòng xe không phát thải. Các nhà phân tích dự đoán, doanh số xe điện sẽ còn tăng chóng mặt trong vài năm tới.

Tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Trung Quốc hiện là quốc gia đi đầu về ngành sản xuất này. Theo Forbes, Trung Quốc hiện có khoảng hơn 200 triệu xe máy điện di chuyển trên đường phố. Theo sau Trung Quốc, Nhật Bản và Đài Loan lần lượt chiếm vị trí thứ 2 và 3 trong thị trường sản xuất xe máy điện châu Á.

So với các "cường quốc" về xe điện như Trung Quốc hay Nhật Bản, xe điện ở Việt Nam xuất hiện muộn hơn, khởi đầu chủ yếu là hàng nhập khẩu. Những năm đầu của thị trường cách đây một thập kỷ, đa phần những chiếc xe điện xuất hiện trên đường phố đều đến từ Trung Quốc, với mẫu mã phong phú nhưng chất lượng chỉ ở mức trung bình.

Tuy nhiên, Việt Nam - với đặc điểm của một quốc gia có độ mở lớn - không đứng ngoài sự thay đổi trên thế giới. Khi sự phổ biến của xe điện, như cái tên Tesla, phủ kín truyền thông, khi khói bụi từ khí thải đe dọa cuộc sống, mọi người bắt đầu dành sự quan tâm nhiều hơn đến những chiếc xe không xả khí thải. Đây chính là cơ hội vàng dành cho những tên tuổi như VinFast, MBIGo, Pega, Yadea hay chính các hãng vốn sản xuất xe chạy xăng như Honda, Piaggio, Yamaha.

Trong đó, VinFast được xem là cái tên đáng chú ý trên thị trường. Ra mắt cuối năm 2018, xe điện Klara của VinFast trang bị nhiều công nghệ mới không thua kém các nhà sản xuất khác trên thế giới như kết nối 3G, GPS, trang bị pin lithium-ion hay động cơ điện Bosch.

Hai sản phẩm mới nhất của hãng là Impes và Ludo, vừa ra mắt đầu tháng 9/2019, còn được áp dụng chính sách cho thuê và đổi pin. Thay vì tự sạc và chờ pin đầy, khách hàng chỉ cần đến các trạm đổi pin của hãng để thay pin mới, với mức phí tương đương chi phí đổ xăng cho cùng quãng đường. Mức giá của hai sản phẩm mới này cũng chỉ hơn 20 triệu đồng, ngang với mức giá của một xe động cơ phân khúc tầm trung.

Tập đoàn MBI của Hàn Quốc gần đây cũng tung ra ba mẫu xe máy điện MBIGo với mức giá cao hơn hẳn Klara nhưng tự tin vẫn quyến rũ được người tiêu dùng Việt bằng khả năng vận hành tương đương xe có dung tích động cơ từ 110-125cc cùng hệ sinh thái tương tự VinFast.

Các ông lớn như Honda, Piaggio, Yamaha cũng không đứng ngoài cuộc khi sản xuất các phiên bản lai điện (hybrid) với PCX của Honda, Grande của Yamaha hay một mẫu xe sắp ra mắt của Piaggio.

Sự xuất hiện của những nhà sản xuất xe máy điện trong và ngoài nước không chỉ giữ vai trò dẫn dắt trong cuộc "cách mạng công nghiệp xanh", mà còn được giới chuyên gia kỳ vọng sẽ là giải pháp giúp hạn chế sự ô nhiễm tại những đô thị lớn.