Malaysia siết chặt quy định về trung tâm dữ liệu sau thời gian "phát triển nóng"

Malaysia, từ lâu vốn là điểm đến hấp dẫn cho nhà đầu tư trung tâm dữ liệu, đang có phần chậm lại trong việc mở rộng dự án mới. Theo Tech Wire Asia, giới chuyên gia trong ngành cảnh báo sự thay đổi này có thể làm phức tạp thêm nỗ lực phát triển trí tuệ nhân tạo.

Vài năm trở lại đây, nhờ quỹ đất rẻ, điện năng chi phí thấp và nhu cầu AI đầy hứa hẹn, Malaysia trở thành lựa chọn tự nhiên cho các tập đoàn điện toán đám mây và trung tâm dữ liệu toàn cầu.

Một số công ty Hoa Kỳ như Microsoft, Amazon và Google đều xây dựng cơ sở lớn, trong khi Tencent, Huawei và Alibaba của Trung Quốc cũng rót vốn mạnh mẽ. Bang Johor ở miền nam Malaysia nổi lên như trung tâm công nghệ, nhờ vị trí sát Singapore. Khi Singapore đối mặt hạn chế về đất và điện, nhiều tập đoàn đã dịch chuyển qua biên giới, biến Malaysia thành nơi tập trung hơn 2/3 năng lực trung tâm dữ liệu ở Đông Nam Á, số liệu từ hãng tư vấn DC Byte.

KHI TỐC ĐỘ TĂNG TRƯỞNG HẠ NHIỆT

Tuy nhiên, làn sóng mở rộng đang có dấu hiệu chậm lại. Malaysia phải đối diện thách thức về lưới điện và nguồn nước, đồng thời chịu sức ép địa chính trị từ Washington. Hoa Kỳ nhiều lần cảnh báo rằng trung tâm dữ liệu có vốn Trung Quốc ở Đông Nam Á có thể trở thành “cửa sau” để Trung Quốc tiếp cận công nghệ Hoa Kỳ, như chip hiệu năng cao dùng để huấn luyện hệ thống AI tiên tiến.

Tháng 7 vừa qua, Malaysia ban hành quy định mới yêu cầu giấy phép đối với mọi hoạt động xuất khẩu, trung chuyển và vận chuyển qua lãnh thổ đối với chip AI sản xuất tại Hoa Kỳ như của Nvidia. Quy định này không cấm hoàn toàn việc sử dụng chip, vẫn được dùng trong phạm vi Malaysia, nhưng khiến nhiều dự án được Trung Quốc rót vốn bị giám sát chặt chẽ hơn.

Giới phân tích nhận định điều này phản ánh nhu cầu cân bằng của Kuala Lumpur: vừa duy trì vai trò trung tâm công nghệ khu vực, vừa giữ gìn quan hệ thương mại với cả Hoa Kỳ và Trung Quốc, đối tác lớn nhất ở Đông Nam Á.

Chip do Trung Quốc sản xuất hiện kém hiệu quả hơn nhiều so với chip Hoa Kỳ, buộc công ty Trung Quốc phải phụ thuộc vào nguồn phần cứng của Hoa Kỳ. Và sự phụ thuộc đó ngày càng khó duy trì. “Nguy cơ là những con chip này có thể bị sử dụng cho mục đích quân sự tại Trung Quốc”, ông Collmann Griffin, luật sư tại Miller & Chevalier và cựu cố vấn trừng phạt của Hoa Kỳ, cho biết.

TRUNG QUỐC MỞ RỘNG “VÀNH ĐAI DỮ LIỆU”

Làn sóng mở rộng trung tâm dữ liệu ra nước ngoài của Trung Quốc bắt đầu từ năm 2021, khi Bắc Kinh kêu gọi doanh nghiệp đầu tư mạnh vào các nước trong sáng kiến Vành đai và Con đường. Khi Chủ tịch Tập Cận Bình thăm Malaysia hồi tháng 4/2025, hai chính phủ cam kết hợp tác sâu hơn về “liên kết dữ liệu”, 5G và AI. Tuyên bố chung này một lần nữa khẳng định sự hậu thuẫn chính trị đằng sau việc Trung Quốc tăng cường hiện diện trung tâm dữ liệu tại Malaysia.

GDS Holdings, một trong những nhà khai thác trung tâm dữ liệu lớn nhất Trung Quốc, khai trương khuôn viên hyperscale tại Johor cách đây hai năm. Năm nay, GDS đã giảm cổ phần trong đơn vị quản lý, tách ra thành công ty mới mang tên DayOne. Động thái tái cấu trúc này phản ánh sức ép thương mại ngày càng gia tăng với doanh nghiệp Trung Quốc.

“Việc tái thương hiệu chủ yếu nhằm đa dạng hóa khách hàng, vì họ hiểu rõ tình hình căng thẳng thương mại đang leo thang”, ông Lee Ting Han, Phó chủ tịch Ủy ban phát triển trung tâm dữ liệu bang Johor, nhận định.

DayOne khởi công dự án đầu tiên tại Singapore vào tháng 7. CEO Jamie Khoo cho biết công ty luôn có kế hoạch tách khỏi tập đoàn mẹ Trung Quốc để hoạt động linh hoạt hơn dưới quy định pháp lý khác nhau.

MALAYSIA VÀ SINGAPORE: HAI CỰC KẾT NỐI

Singapore từng tạm ngừng cấp phép trung tâm dữ liệu giai đoạn 2019–2022 do giới hạn điện năng và nước. Đến năm ngoái, đảo quốc này mới mở cửa trở lại, nhưng rất thận trọng: chỉ cho phép thêm 300 megawatt (MW) công suất “trong ngắn hạn”. Điều đó tiếp tục tạo áp lực lên Johor, vốn có lợi thế đất và điện rẻ, đồng thời gần Singapore đủ để kết nối mạng lưới với độ trễ thấp.

Tính đến tháng 12/2024, Johor có 12 trung tâm dữ liệu đang vận hành với gần 370 MW công suất. Ngoài ra còn 28 dự án đang triển khai có thể bổ sung thêm gần 900 MW. Đến giữa năm 2025, bang này phê duyệt 42 dự án trị giá khoảng 39 tỷ USD, chiếm gần 80% tổng công suất cả nước.

Dẫu vậy, Johor không còn “bật đèn xanh” cho mọi hồ sơ. Ủy ban thẩm định nay đã xét đến tiêu chí bền vững. Năm 2024, gần một phần ba hồ sơ bị từ chối vì không chứng minh được kế hoạch khả thi về sử dụng điện và nước. Chính quyền bang cho biết tỷ lệ được duyệt đã cải thiện khi nhà phát triển điều chỉnh, nhưng quy trình nghiêm ngặt hơn cho thấy một giai đoạn mới: tăng trưởng vẫn tiếp tục, nhưng gắn liền với ràng buộc về môi trường.

THẾ KHÓ CỦA MALAYSIA

Vị thế của Malaysia là khá phức tạp. Một mặt, nước này được hưởng lợi từ vốn đầu tư Trung Quốc và quan hệ thương mại lâu dài. Mặt khác, Kuala Lumpur đang đàm phán thỏa thuận thương mại với Hoa Kỳ - quốc gia lo ngại việc doanh nghiệp Trung Quốc có thể gián tiếp tiếp cận công nghệ bị hạn chế.

“Malaysia đã trở thành thị trường hấp dẫn nhờ vị trí địa lý và xung đột chính trị tương đối thấp so với nơi khác”, bà Vivian Wong, nhà phân tích cấp cao tại DC Byte, cho biết. “Nhưng khi Đông Nam Á ngày càng bị giám sát chặt chẽ và áp thuế, triển vọng có thể kém thuận lợi hơn trước, nhất là với những dự án gắn với vốn Trung Quốc”.

Sức ép đó khó có thể phai nhạt. Khi Washington giám sát chặt chẽ, còn Bắc Kinh tìm cách đảm bảo nguồn cung chip AI quan trọng, Malaysia sẽ rơi vào thế khó xử. Và sự phát triển trung tâm dữ liệu tại đây sẽ không chỉ do kinh tế quyết định, mà còn định hình mạnh mẽ bởi chính trị.