Mỹ và Châu Âu: Chiến thuật khác nhau trước “cơn lũ” xe điện của Trung Quốc

Dữ liệu cho thấy sự tăng trưởng nhanh chóng trong xuất khẩu xe điện (EV) của Trung Quốc. Năm 2023, tổng giá trị xuất khẩu xe điện thuần túy của Trung Quốc tăng 70%, đạt 34,1 tỷ USD. Trong khi đó, các chính phủ ở Châu Âu và Mỹ đang ngày càng giám sát chặt chẽ việc mở rộng thị trường xe điện toàn cầu của Trung Quốc, tìm cách sử dụng các biện pháp thương mại để đối phó.

Vào tháng 3 năm 2024, chính quyền của ông Biden tuyên bố xe điện của Trung Quốc là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia Mỹ. Trong chuyến thăm Trung Quốc vào tháng 4, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen đã nhấn mạnh vấn đề “dư thừa công suất”, chỉ trích việc Trung Quốc sản xuất dư thừa trong các lĩnh vực xanh là mối đe dọa đối với ngành công nghiệp xe điện và năng lượng mặt trời của Mỹ.

Trong khi đó, vào tháng 10 năm trước, Liên minh châu Âu đã khởi xướng cuộc điều tra chống trợ cấp đối với việc nhập khẩu xe điện thuần túy từ Trung Quốc và nhiều khả năng thuế chống trợ cấp sẽ được áp dụng đối với các công ty ô tô Trung Quốc vào năm 2024.

Trong bối cảnh nhu cầu nội địa suy yếu, Trung Quốc lo ngại sâu sắc về việc châu Âu và Mỹ đưa ra các biện pháp cứng rắn để siết vấn đề xe điện, điều này có thể làm giảm đáng kể xuất khẩu xe điện của nước này.

Tuy nhiên, các cách tiếp cận mà Liên minh Châu Âu và Mỹ thực hiện để ngăn chặn xe điện của Trung Quốc là khác nhau, làm nổi bật sự khác biệt rõ ràng. Hơn nữa, có những khác biệt đáng chú ý trong chiến thuật và hiệu quả của các biện pháp tương ứng đối với xe điện Trung Quốc.

Thứ nhất, mục tiêu của EU và Mỹ khác nhau đáng kể. EU đặt mục tiêu duy trì một sân chơi bình đẳng trên thị trường, trong khi Mỹ tìm cách duy trì vị trí dẫn đầu trong ngành công nghiệp xe điện toàn cầu.

EU là khách hàng lớn nhất của xe điện Trung Quốc, chiếm gần 40% xuất khẩu xe điện của Trung Quốc.

Dự kiến đến năm 2024, xe sản xuất tại Trung Quốc sẽ chiếm 1/4 tổng doanh số bán xe ở châu Âu. Điều này cho thấy xe điện Trung Quốc giữ vị trí độc tôn trên thị trường châu Âu và đã có tác động đáng kể đến các bộ phận của ngành sản xuất ô tô truyền thống châu Âu, gây ra mối đe dọa cho thị trường việc làm ở EU. Khoảng 14 triệu người được tuyển dụng trực tiếp hoặc gián tiếp trong lĩnh vực ô tô ở châu Âu, chiếm 6,1% lực lượng lao động của EU.

Ngược lại, Mỹ chưa trở thành điểm đến chính cho xuất khẩu xe điện của Trung Quốc. Vào năm 2023, xuất khẩu trực tiếp xe điện từ Trung Quốc sang Mỹ chỉ đạt 368 triệu USD và thị trường xe điện nội địa Mỹ vẫn chủ yếu do các thương hiệu địa phương thống trị. Chính quyền Tổng thống Biden vẫn chưa bãi bỏ các mức thuế mà chính quyền Trump áp đặt đối với các sản phẩm Trung Quốc, bao gồm mức thuế bổ sung 25% bên cạnh mức thuế nhập khẩu tiêu chuẩn 2,5% đối với ô tô. Điều này đã cản trở đáng kể ô tô Trung Quốc thâm nhập thị trường Mỹ.

Do đó, mục tiêu thực sự đằng sau các hành động của EU và Mỹ nhằm hạn chế xe điện của Trung Quốc về cơ bản là khác nhau. Mục tiêu của EU là duy trì trật tự của thị trường Eurozone, trong khi Mỹ đặt mục tiêu chiếm được thị phần đáng kể trên thị trường xe điện toàn cầu và duy trì vị thế dẫn đầu.

Thứ hai, các cách tiếp cận khác nhau đáng kể. Các chính sách của EU đối với xe điện Trung Quốc dựa trên các công cụ thương mại và điều tra minh bạch. Ban đầu, các cuộc điều tra do Ủy ban Châu Âu tiến hành, không dựa trên những khiếu nại trong ngành ô tô Châu Âu, cho thấy vai trò chủ động của Ủy ban trong vấn đề này. EU hiện đang tiến hành một cuộc điều tra về xe điện của Trung Quốc có thể kéo dài tới 13 tháng, phản ánh sự cân nhắc kỹ lưỡng và cam kết về tính liêm chính về thủ tục.

Ngược lại, cách tiếp cận của Mỹ liên quan đến việc chứng khoán hóa đột ngột các vấn đề kinh tế, phản ánh logic nhất quán trong cách đối phó với các công ty Trung Quốc: dù đề cập đến điện thoại thông minh, nền tảng truyền thông xã hội hay thương mại điện tử của Trung Quốc, chính phủ Mỹ đều nhấn mạnh đến các rủi ro liên quan đến bảo mật dữ liệu. Bất chấp tác động hạn chế của xe điện Trung Quốc trên thị trường Mỹ, chính quyền Biden coi các phương tiện kết nối internet từ Trung Quốc là mối đe dọa an ninh quốc gia, do hệ điều hành của chúng có khả năng truyền thông tin nhạy cảm cho chính phủ Trung Quốc. Sau đó, Bộ Thương mại đã khởi xướng một “cuộc điều tra về mối đe dọa an ninh”, điều này có thể dẫn đến các quy định hoặc hạn chế mới đối với các phương tiện sản xuất tại Trung Quốc.

Do đó, các biện pháp của EU đối với xe điện của Trung Quốc dựa trên các thủ tục chính sách thương mại hợp pháp, đòi hỏi các cuộc điều tra kéo dài, trong khi Mỹ đã chính trị hóa và coi vấn đề xe điện của Trung Quốc là mối lo ngại về an ninh, sử dụng quy trình điều tra không rõ ràng và thiên vị với khuynh hướng chính trị rõ ràng.

Cuối cùng, công cụ và tác dụng của chính sách là khác nhau. EU có thể sẽ áp thuế chống trợ cấp đối với xe điện của Trung Quốc trong năm nay, có khả năng tăng mức thuế hiện tại từ 10%, với mức bổ sung cụ thể vẫn chưa được xác định nhưng có khả năng vượt quá 20%. Ngoài ra, EU cũng có thể xem xét giảm hạn ngạch nhập khẩu, áp dụng các khoản phạt và hạn chế xe điện của Trung Quốc tham gia vào thị trường mua sắm công. Sau khi cuộc điều tra chống trợ cấp được công bố, các công ty xe điện Trung Quốc có thể phải đối mặt với các đơn xin cấp phép phức tạp và có thể bị yêu cầu tiết lộ tài sản cũng như hoạt động nghiên cứu, phát triển và được trợ cấp.

Mặc dù EU có sẵn rất nhiều công cụ chính sách, nhưng tính hợp pháp của quá trình điều tra và các biện pháp trả đũa tiềm ẩn khiến EU không chắc chắn liệu EU có nhanh chóng tiến hành một “cuộc điều tra chống bán phá giá” đối với xe điện của Trung Quốc và nhanh chóng thực hiện một loạt chính sách hay không.

Trong bối cảnh kinh tế suy giảm 0,3% vào năm 2023, Đức rất lo ngại về các mức thuế trả đũa tiềm tàng từ Trung Quốc. Thủ tướng Đức Olaf Scholz gần đây đã đến thăm Trung Quốc để tìm kiếm sự hợp tác kinh tế giữa Đức và Trung Quốc. Có thông tin cho rằng Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc và Chủ tịch Tập Cận Bình cũng sẽ sớm tới Pháp để giải quyết một số tranh chấp thương mại.

Sẽ là phi lý nếu châu Âu leo thang căng thẳng thương mại với Trung Quốc một cách nhanh chóng vào năm 2024. Suy cho cùng, việc ông Donald Trump trở lại cương vị tổng thống Mỹ vẫn có thể xảy ra và EU-Mỹ vẫn có thể đạt được mục tiêu. Kết quả là quan hệ thương mại có thể phải đối mặt với những trở ngại.

Đối với Trung Quốc, các công cụ bảo hộ thương mại mà châu Âu áp dụng có thể làm giảm nghiêm trọng động lực xuất khẩu xe điện, mối lo ngại lớn đối với cả chính phủ và doanh nghiệp Trung Quốc, vì châu Âu là điểm đến chính của xe điện Trung Quốc. Do đó, trong chuyến thăm châu Âu sắp tới của ông Tập, các cuộc thảo luận về trợ cấp xe điện và các vấn đề dư thừa công suất dự kiến sẽ được mở rộng.

Tuy nhiên, phạm vi công cụ chính sách mà Mỹ có để hạn chế xe điện của Trung Quốc là tương đối hạn chế và tác động của chúng đối với xe điện của Trung Quốc ít đáng kể hơn do quy mô xuất khẩu ô tô của Trung Quốc sang Mỹ còn nhỏ.

Bộ Thương mại Mỹ có khả năng tiến hành các cuộc điều tra chống trợ cấp và chống bán phá giá đối với xe điện của Trung Quốc bất cứ lúc nào.

Ngoài ra, có những dấu hiệu cho thấy chính quyền Tổng thống Biden đang xem xét áp dụng thêm thuế quan đối với Trung Quốc. Vào ngày 17 tháng 4, Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai đã công bố kế hoạch chống lại các chính sách và hoạt động phi thị trường của Trung Quốc bằng cách sử dụng thuế quan mới và các công cụ thương mại khác.

Quốc hội Mỹ cũng đang ủng hộ việc tăng đáng kể mức thuế áp dụng cho xe điện của Trung Quốc, hiện đã cao tới 27,5%. Các nhà lập pháp cấp tiến tại Quốc hội rõ ràng phản đối việc cho phép xe điện của Trung Quốc vào thị trường Mỹ; chẳng hạn, vào ngày 28 tháng 2, Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa Josh Hawley của Missouri đã đề xuất áp thuế lên tới 100% đối với xe điện nhập khẩu từ Trung Quốc. Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Marco Rubio của Florida đã đề xuất mức thuế 20.000 USD đối với mỗi chiếc xe điện được sản xuất tại Trung Quốc và nhập khẩu vào Mỹ.

Xem xét khả năng xe điện của Trung Quốc thâm nhập thị trường Mỹ nhờ lợi thế về chi phí, chính quyền của ông Biden có thể áp dụng các biện pháp chặt chẽ hơn nữa, có thể cấm hoàn toàn xe điện của Trung Quốc khỏi thị trường Mỹ dựa trên những phát hiện từ cuộc điều tra về “các mối đe dọa an ninh”.

Các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc nhận thức rõ những thách thức khi thâm nhập thị trường Mỹ và việc Mỹ áp thuế đối với xe điện Trung Quốc đã được dự đoán trước. Xuất khẩu sang Mỹ chỉ chiếm một phần nhỏ thị trường nước ngoài, điều đó có nghĩa là tác động của các công cụ thương mại của Mỹ đối với xe điện của Trung Quốc là tương đối nhỏ.

Ngoài ra, không giống như các ngành công nghiệp khác của Trung Quốc bị chính phủ Mỹ hạn chế, lĩnh vực xe điện của Trung Quốc gần như độc lập với công nghệ và nguyên liệu thô của Mỹ. Do đó, các chiến thuật chung của Mỹ về kiểm soát xuất khẩu và hạn chế đầu tư ít hiệu quả hơn trong việc hạn chế xuất khẩu xe điện của Trung Quốc trên toàn cầu.