Ngành công nghiệp ô tô của Thái Lan trở thành “chiến trường” Nhật Bản-Trung Quốc

Toyota Motor đã kỷ niệm 60 năm hoạt động tại Thái Lan vào tháng trước với một buổi lễ lớn được tổ chức tại một trung tâm hội nghị quốc gia đã được cải tạo. Chiếc xe tải Hilux đầu tiên, một chiếc Corolla 1970 và các mẫu xe Toyota khác được sản xuất trong nước đã được trưng bày cho 1.500 khách tham quan.

“Tương lai của Toyota và Thái Lan rất tươi sáng, và nó sẽ ngày càng tươi sáng hơn”, chủ tịch Akio Toyoda tuyên bố trên sân khấu khi giới thiệu chiếc xe bán tải chạy điện đầu tiên của Toyota dành cho các thị trường mới nổi, được sản xuất tại Thái Lan. “Cá nhân tôi luôn coi Thái Lan là ‘ngôi nhà thứ hai” của mình. Nếu tôi không phải sống ở Nhật Bản vì công việc của mình . . . Tôi sẽ sống ở đây!”.

Lời nói của ông nhấn mạnh mối quan hệ sâu sắc giữa Japan Inc và Thái Lan, một thị trường mà Toyota và một số tập đoàn lớn khác của Nhật Bản đã coi như một phần sân sau của chính họ. Không có quốc gia nào khác đã đầu tư nhiều như vậy ở Thái Lan. Trên thực tế, các công ty Nhật Bản đã đổ rất nhiều tiền vào đất nước này đến mức họ đã tạo ra một trung tâm sản xuất động cơ hàng đầu khu vực.

Toyota và các công ty thuộc tập đoàn sử dụng 275.000 lao động ở Thái Lan. Theo một số ước tính, nhà sản xuất ô tô từ Nhật Bản chiếm 4% tổng sản phẩm quốc nội của đất nước Đông Nam Á. Nhìn chung, Nhật Bản chiếm 32% số dư đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tại Thái Lan tính đến tháng 3 năm 2022, cho đến nay là phần lớn nhất, theo dữ liệu từ Tổ chức Ngoại thương Nhật Bản (Jetro).

Nhưng những thay đổi về cấu trúc trong ngành công nghiệp xe hơi và trong nền kinh tế toàn cầu nói chung đang đặt ra những câu hỏi hóc búa về mối quan hệ của Nhật Bản với Thái Lan. Đặc biệt, sự trỗi dậy của Trung Quốc và các nhà sản xuất xe điện ngày càng tham vọng của họ đã mang đến cho Nhật Bản đối thủ nặng ký đầu tiên tại một quốc gia tự gọi mình là “Detroit của Đông Nam Á”.

Vài tháng trước chuyến thăm của ông Toyoda, nhà sản xuất xe điện BYD của Trung Quốc đã ký thỏa thuận mua gần một km2 đất ở Rayong, trên bờ biển phía đông của Vịnh Thái Lan. Công ty này sẽ bắt đầu sản xuất xe điện ở đó vào năm 2024. Bên bán, nhà phát triển bất động sản công nghiệp Thái Lan WHA, cho biết đây là giao dịch lớn nhất của công ty trong 25 năm qua.

Thỏa thuận này có khả năng đưa Trung Quốc trở thành nhà đầu tư lớn nhất ở Thái Lan vào năm 2022, lần đầu tiên soán ngôi Nhật Bản kể từ năm 1994, theo dữ liệu do Jetro tổng hợp.

David Nardone, giám đốc điều hành bộ phận phát triển công nghiệp của WHA cho biết: “Điều đó cho thấy tham vọng của họ. Người Trung Quốc là nhà đầu tư năng nổ nhất và họ đến từ một thị trường nơi họ có khối lượng EV cao nhất thế giới”.

Xe điện vẫn chiếm chưa đến 1% doanh số bán xe mới của Thái Lan, nhưng trong phân khúc nhỏ đó, các thương hiệu Trung Quốc chiếm ưu thế. Great Wall Motor, công ty đã mua lại một nhà máy của GM ở Rayong vào năm 2020, đã chiếm được 45% trong chín tháng đầu năm 2022 với mẫu xe điện nhỏ gọn Good Cat giá rẻ. SAIC Motor của Trung Quốc theo sau với 24% nhờ thương hiệu MG nổi tiếng của Anh.

Vào tháng 9 năm 2022, Foxconn của Đài Loan đã công bố đấu thầu sản xuất xe điện ở Thái Lan vào khoảng năm 2024.

Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc được thúc đẩy một phần bởi nhu cầu vượt qua các hạn chế thương mại của Mỹ trong bối cảnh kinh tế Mỹ-Trung đang chia tách.

Ông David Nardone cho hay, có tới 40% khách hàng của WHA trong ba năm qua đến từ Trung Quốc và Đài Loan.

Thái Lan cũng cung cấp một chuỗi cung ứng phát triển tốt mà những người mới đến có thể dễ dàng tham gia. “Mọi người đến đây đều muốn sử dụng các nhà cung cấp Thái Lan cho các bộ phận kim loại, ghế ngồi, hệ thống nội thất, nhựa”. Nardone nói. “Người Trung Quốc đang sử dụng các nhà cung cấp giống như người Nhật. Họ có thể là nhà cung cấp Nhật Bản hoặc châu Âu hoặc Mỹ”.

Thái Lan chắc chắn đang trải tấm thảm chào đón đầu tư của Trung Quốc. Thủ tướng Prayuth Chan-ocha, rất muốn chứng tỏ rằng nền kinh tế Thái Lan đang hiện đại hóa trước cuộc tổng tuyển cử dự kiến vào tháng 5. Vào năm 2020, quốc gia này đã công bố kế hoạch để xe điện chiếm 30% sản lượng ô tô vào năm 2030.

Thái Lan cũng nhận thức được các mối đe dọa từ các đối thủ trong khu vực. Nước này có lượng vốn FDI lớn hơn Indonesia hay Việt Nam, nhưng xét về khoản đầu tư mới, Thái Lan đã bị các nước láng giềng vượt xa kể từ năm 2014.

Ngoài ra, Thái Lan phải đối mặt với bất lợi về nhân khẩu học. Nó có 71 triệu dân so với 97 triệu của Việt Nam và 273 triệu của Indonesia. Dân số Thái Lan cũng già nhất ở Đông Nam Á, sau Singapore, và dự kiến sẽ không thay đổi. Một số chuyên gia cảnh báo nếu không có nguồn cung lao động mới và quy mô thị trường lớn hơn, vị thế của Thái Lan trong khu vực có thể gặp nguy hiểm.

Nhưng điều đó dường như không ngăn cản hai nền kinh tế lớn nhất châu Á đổ tiền vào nước này, đặc biệt là trong lĩnh vực ô tô.

“Sự cạnh tranh giữa Nhật Bản và Trung Quốc có thể sẽ trở nên khốc liệt hơn khi các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc chuyển sản xuất sang Thái Lan để tránh sự tách rời kinh tế của Mỹ và Trung Quốc”, Hajime Yamamoto, nhà phân tích ô tô tại Viện nghiên cứu Nomura có trụ sở tại Bangkok, dự đoán.

Tại nhà sản xuất phụ tùng ô tô Denso, Naoto Inuzuka đang theo dõi sát sao bối cảnh cạnh tranh đang thay đổi nhanh chóng. Inuzuka, giám đốc điều hành của Denso Asia International nhận định: “Tôi thực sự lo ngại rằng các công ty Nhật Bản sẽ mất cơ sở kinh doanh mà họ đã xây dựng ở Thái Lan trong thời gian dài”.

Nhưng ông cũng Naoto Inuzuka cũng nhìn thấy một tiềm năng tăng giá. “Chúng tôi đang tìm kiếm cơ hội cung cấp cho các nhà sản xuất ô tô mới đến”, ông nói thêm, đề cập đến các nhà đầu tư mới như BYD, Great Wall, SAIC và Foxconn. Inuzuka gần đây đã đưa các quan chức của Foxconn đi thăm quan nhà máy của Denso. Denso đang đề bạt các tài năng địa phương vào các vị trí quản lý nhằm nỗ lực xây dựng mối quan hệ tốt hơn với chính phủ Thái Lan cũng như với các nhà đầu tư mới.

Inuzuka nói rằng Denso đang chuẩn bị đáp ứng nhu cầu từ các nhà sản xuất xe điện ở Thái Lan, ông dự kiến sẽ bắt đầu sản xuất vào năm 2024-2025, ban đầu ở quy mô nhỏ.

Các bộ phận mà Denso sản xuất ở Thái Lan chủ yếu được sử dụng cho xe chạy bằng xăng hoặc dầu diesel, trong khi sản lượng của công ty ở Nhật Bản bao gồm các bộ phận cho xe điện và xe hybrid. Inuzuka cho biết, để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng đối với những loại xe như vậy ở Thái Lan, Denso có kế hoạch chuyển đổi các dây chuyền sản xuất hiện có ở nước này.

Các nhà đầu tư Nhật Bản khác vẫn đang đặt cược lớn vào Thái Lan. Vào tháng 11, Sony đã tiết lộ kế hoạch mở rộng sản xuất tại một nhà máy chip ở phía bắc Bangkok thêm 70% và tăng số lượng nhân viên từ 1.000 lên 3.000 vào năm tài chính 2024. Nhà máy này sản xuất các cảm biến hình ảnh được sử dụng trong các hệ thống lái xe tự động.

Trong khi đó, Honda Motor đã công bố vào tháng 11 rằng họ có kế hoạch bắt đầu sản xuất hàng loạt xe SUV chạy hoàn toàn bằng điện ở Thái Lan vào năm 2023. Hãng sản xuất ô tô và xe máy ở Thái Lan, Indonesia và Ấn Độ nhưng chỉ có các cơ sở nghiên cứu và phát triển ở Thái Lan.

Hiện tại, Honda dự đoán sẽ tăng dần sản lượng EV của mình. Một lãnh đạo của Honda cho biết công ty không thể đầu tư lớn trừ khi chắc chắn sẽ thu được đủ lợi nhuận. Nhà sản xuất ô tô đã hứa với các nhà đầu tư rằng họ sẽ tăng tỷ suất lợi nhuận hoạt động lên 7% trong năm tài chính 2025 từ mức 5% dự kiến cho năm tài chính 2022.

“Làm ra thứ gì đó mà không có người yêu cầu thì chẳng ích gì”, lãnh đạo của Honda nói. “Chúng tôi tin rằng thị trường xe điện vẫn còn trong những ngày đầu ở Thái Lan”.

Xe điện của Toyota, BMW, Volvo và Tesla có giá hơn 1 triệu baht (29.000 USD) ở Thái Lan - ngang với một căn hộ ở một số vùng của đất nước. Bộ sạc EV rất ít và xa bên ngoài Bangkok, và nhiều người vẫn lái xe bán tải chạy bằng động cơ diesel để chở cả người và gia súc.

Yamamoto, nhà phân tích ô tô, nhận định các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản không muốn di chuyển quá nhanh. Ông nói: “Thời đại của xe điện sẽ đến. Hy vọng của họ là sẽ có một giai đoạn chuyển tiếp rộng rãi để họ tích lũy tiền mặt cho các khoản đầu tư mới”.

Stanley Kang, cựu chủ tịch của Phòng Thương mại Nước ngoài tại Thái Lan cho rằng: “Điều quan trọng là phải thực hiện bước đi đầu tiên. Ai tham gia thị trường sớm hơn có thể nắm bắt được hình ảnh thương hiệu và thị phần nhiều hơn”.