Người lao động toàn cầu nghĩ gì về AI?

Công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) tạo sinh hứa hẹn nhiều lợi ích hấp dẫn: giúp tiết kiệm thời gian và người lao động có thể tập trung vào những công việc có giá trị cao, tự động hóa các tác vụ lặp lại và thậm chí hỗ trợ người lao động học thêm kỹ năng mới.

Tuy nhiên, dữ liệu khảo sát cho thấy người lao động vẫn chưa khai thác hết tiềm năng này, trong khi các nhà tuyển dụng cũng chưa có đủ biện pháp để hỗ trợ họ tận dụng AI một cách hiệu quả.

NHỮNG ĐỐI TƯỢNG NGƯỜI DÙNG ĐANG SỬ DỤNG AI

Dữ liệu mới về việc sử dụng các chatbot AI tạo sinh cho thấy thái độ đối với AI có thể thay đổi tùy thuộc vào độ tuổi, trình độ học vấn và ngành nghề. Theo báo cáo gần đây từ Viện Nghiên cứu Chính sách Công (IPPR), một tổ chức tư vấn tại Anh, những người lao động tri thức có khả năng chịu ảnh hưởng lớn hơn từ công nghệ mới này.

Khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu Pew vào tháng trước tại Mỹ chỉ ra rằng người trẻ sử dụng chatbot AI tạo sinh cho công việc thường xuyên hơn. Trong nhóm 18-29 tuổi, 12% dùng công nghệ này hàng ngày hoặc vài lần mỗi tuần, trong khi con số này ở nhóm 50-64 tuổi chỉ là 6%.

Trình độ học vấn cũng tạo ra sự khác biệt rõ rệt. 13% người có bằng sau đại học và 12% người có bằng cử nhân cho biết họ dùng chatbot AI thường xuyên, so với chỉ 5% ở nhóm có trình độ trung học hoặc thấp hơn. Những người trên 65 tuổi và chỉ có bằng trung học cũng ít nghe nói về việc sử dụng chatbot AI trong công việc hơn.

Tại Pháp, khảo sát của Ipsos công bố tháng 12/2023 cho thấy 72% người dưới 35 tuổi, 83% lãnh đạo cấp cao và 67% người có bằng cấp đã biết đến ChatGPT và từng sử dụng nó.

Những người quen thuộc với AI thường có cái nhìn tích cực hơn. Nghiên cứu của Pew vào tháng 7/2023 cho thấy tại Mỹ, những lao động làm việc trong lĩnh vực dễ bị AI thay thế hoặc hỗ trợ – như công nghệ – thường nhận ra lợi ích của nó. Ngược lại, người làm trong các ngành ít tiếp xúc với AI lại không chắc liệu nó sẽ giúp hay hại họ.

Emma Kendrew, trưởng bộ phận công nghệ của Accenture tại Anh và Ireland, nhận định: “Những người dùng AI tạo sinh thường xuyên nhận thấy AI cải thiện trải nghiệm công việc, và kỳ vọng của họ tăng lên khi họ sử dụng nhiều hơn”. Nghiên cứu của Accenture chỉ ra rằng người dùng AI hàng ngày có khả năng kỳ vọng AI nâng cao sự sáng tạo và sự hài lòng trong công việc cao gấp đôi so với người dùng không thường xuyên.

NGƯỜI LAO ĐỘNG CHƯA ĐƯỢC ĐÀO TẠO VỀ AI

Sự thiếu tin tưởng vào AI có thể trầm trọng hơn do thiếu đào tạo. Dù các nhà tuyển dụng đang đầu tư vào việc nâng cao kỹ năng cho nhân viên, người lao động vẫn cảm thấy họ không nhận được đủ hỗ trợ để làm quen với AI trong công việc.

Báo cáo mới nhất Global Workforce of the Future từ công ty tuyển dụng Adecco đã chỉ ra khoảng cách này. Trong số 35.000 lao động cổ trắng được khảo sát, 48% cho biết họ dùng AI hàng ngày – tăng từ 31% so với năm trước – nhưng chỉ 25% từng được đào tạo.

JC Townend, Chủ tịch Adecco tại Anh và Ireland, cho rằng công nghệ thường phát triển nhanh hơn khả năng đào tạo chính thức của các công ty. “Rất nhiều điều người lao động học được đến từ tự học và thử nghiệm”, ông nói.

Theo Chỉ số lực lượng lao động Mùa Thu 2024 của Slack, gần 1/3 người lao động báo cáo rằng họ chưa được đào tạo về AI. Dù AI tạo sinh dự kiến chiếm 15% chi tiêu công nghệ trong năm nay, khảo sát của Accenture cho thấy chưa đến một nửa tổ chức tăng cường đào tạo về kiến thức cơ bản hoặc kỹ năng kỹ thuật liên quan đến AI. Kendrew nhấn mạnh: “Lợi ích của AI tạo sinh không chỉ đến từ công nghệ, mà từ cách các tổ chức trao quyền cho người lao động có kỹ năng và tái định hình quy trình”.

BỨC TRANH TOÀN CẦU

Những người lao động sử dụng AI tạo sinh đang hưởng lợi từ việc cải thiện năng suất. Theo Adecco, gần 30% người tiết kiệm thời gian nhờ AI kiểm tra độ chính xác công việc và làm các nhiệm vụ sáng tạo hơn. Hơn 1/4 cảm thấy họ có thể cân bằng công việc - cuộc sống tốt hơn và tham gia vào tư duy chiến lược nhiều hơn.

Tuy nhiên, Louis-David Benyayer, phó giáo sư tại trường kinh doanh ESCP (Pháp), cảnh báo rằng ở một số trường hợp, việc áp dụng AI tạo sinh lại làm giảm sự hài lòng vì sáng tạo bị thu hẹp. Dù tiết kiệm thời gian, nó có thể khiến nhà tuyển dụng giao thêm việc để lấp đầy khoảng trống.

Carl-Benedikt Frey, giáo sư về AI và công việc tại Viện Internet Đại học Oxford, cho rằng AI không nên chỉ được dùng để làm công việc hiện tại hiệu quả hơn. “Bạn chỉ có thể vắt được một lượng nước nhất định từ mỗi quả chanh”, ông nói. Câu hỏi lớn là liệu AI có thể thực hiện những nhiệm vụ hoàn toàn mới hay không. “Những công ty tìm câu trả lời cho câu hỏi đó sẽ là những nhà đổi mới và vẫn cần lao động con người”.

Thái độ với AI khác nhau giữa các khu vực. Theo AI Monitor 2024 của Ipsos, khảo sát người trưởng thành tại 32 quốc gia, người ở các thị trường mới nổi tin rằng AI sẽ tác động tích cực đến công việc trong 3-5 năm tới. Tại Indonesia, nhóm 50-74 tuổi thậm chí còn lạc quan hơn nhóm dưới 35 tuổi về việc AI cải thiện công việc.

Ngược lại, tại Nhật Bản và Hàn Quốc, tỷ lệ người tin rằng AI sẽ làm công việc tốt hơn rất thấp ở mọi lứa tuổi.

Nghiên cứu từ Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia Mỹ cho thấy tốc độ áp dụng AI tạo sinh dường như nhanh hơn các công nghệ số trước đây. Nhưng tác động thực sự của AI lên công việc vẫn là ẩn số, và nhiều người lao động chưa cảm nhận được ảnh hưởng của nó.

Benyayer từ ESCP cho rằng thái độ có thể thay đổi, bởi dù AI tạo sinh và mô hình học ngôn ngữ đang được thổi phồng, vẫn có độ trễ giữa công nghệ và cách nó len lỏi vào công việc hàng ngày.

AI tạo sinh hứa hẹn thay đổi cách chúng ta làm việc, nhưng để tận dụng hết tiềm năng, cả người lao động và nhà tuyển dụng cần hành động. Người lao động cần được đào tạo và khuyến khích thử nghiệm, trong khi các tổ chức phải đầu tư vào con người và quy trình. Chỉ khi đó, AI mới thực sự trở thành công cụ biến đổi, không chỉ tăng năng suất mà còn mở ra những khả năng mới.