Những tồn tại của Đông Nam Á trong phát triển xe điện
Theo nghiên cứu của GS Tham Siew Yean, Viện ISEAS-Yusof Ishak và Đại học Kebangsaan, Malaysia, Đông Nam Á đang chạy đua thúc đẩy nhu cầu xe điện trong bối cảnh lo ngại về môi trường. Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Việt Nam dẫn đầu nhưng những thách thức như khả năng thâm nhập thị trường thấp vẫn tồn tại. Trợ cấp, miễn thuế và lắp ráp tại địa phương nhằm mục đích thúc đẩy tăng trưởng, trong khi những đổi mới như trao đổi và tái chế pin xuất hiện. Quá trình chuyển đổi sang xe điện của khu vực phụ thuộc vào việc áp dụng năng lượng xanh.
Ai đang dẫn đầu cuộc đua phát triển xe điện ở Đông Nam Á?
Với phương tiện giao thông đường bộ gây ra 89% ô nhiễm liên quan đến giao thông trong khu vực, xe điện không chỉ được coi là một phần của giải pháp giảm lượng khí thải carbon mà còn là cách thúc đẩy đầu tư mới, dẫn đến nhiều việc làm hơn, phát triển kinh tế mạnh mẽ hơn và tiến bộ công nghệ. Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Việt Nam đang dẫn đầu.
Nhưng đó là một con đường dài. Sự thâm nhập thị trường EV vẫn còn thấp. Doanh số bán xe điện chỉ chiếm 2,1% tổng doanh số bán xe ở Đông Nam Á vào năm 2022, so với 2,3% ở Ấn Độ và 29% ở Trung Quốc. Nguyên nhân là do cơ sở hạ tầng sạc chậm phát triển và giá xe điện tương đối cao, thường được nhập khẩu.
Trong khi mỗi quốc gia đang sử dụng các công cụ như trợ cấp và miễn thuế để giảm chi phí xe điện cho người tiêu dùng, thì việc sản xuất xe điện và các bộ phận của chúng trong nước được coi là chìa khóa để thúc đẩy ngành công nghiệp này.
Ví dụ, Indonesia đang trợ cấp chi phí chuyển đổi xe máy sang điện cùng với việc lắp đặt thêm trạm sạc và khuyến khích lắp ráp xe trong nước nhằm giảm giá.
Chuỗi cung ứng xe điện bao gồm khai thác và chế biến khoáng sản, sản xuất pin, trao đổi pin, chất bán dẫn, sản xuất/lắp ráp xe điện, tái chế pin cùng với hoạt động nghiên cứu và phát triển.
Pin là trung tâm của quá trình sản xuất xe điện, vì vậy mỗi quốc gia đều mong muốn khởi động lại ngành công nghiệp pin xe điện của mình.
Indonesia đang dẫn đầu cuộc đua nhờ trữ lượng niken lớn bị cấm xuất khẩu để hỗ trợ chuyển hướng sang các hoạt động như sản xuất pin lithium-ion.
Nhưng những nước khác đang bắt kịp việc phát hiện các khoáng sản quan trọng ở Malaysia cũng như việc khai thác niken tại Việt Nam của công ty Australia, Blackstone Minerals, để sản xuất vào năm 2025.
Pin EV mới đang được phát triển nhằm giảm việc sử dụng niken thành hỗn hợp các khoáng chất sẵn có hơn và tiết kiệm chi phí hơn.
Cuộc đua xe điện
Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Việt Nam đang dẫn đầu về phát triển xe điện trong khu vực, nhưng các bộ phận quan trọng của quy trình sản xuất vẫn chưa được phát triển được như mong muốn.
Trao đổi pin là một cách để khắc phục những hạn chế của cơ sở hạ tầng sạc và giảm thời gian cần thiết cho việc sạc pin, đặc biệt là đối với xe đạp.
Điều này đã thu hút được sự chú ý ở một số thành phố lớn thông qua nhiều công ty khác nhau: Swap Energy ở Indonesia, Blueshark Ecosystem ở Malaysia, Swap and Go ở Thái Lan và Selex Motors ở Việt Nam.
Việc sản xuất chip bán dẫn tập trung chủ yếu ở Malaysia và Thái Lan trong đó Infineon Technologies của Đức đang xây dựng một nhà máy ở Malaysia để sản xuất pin EV.
Xe điện đã bắt đầu được lắp ráp ở cả bốn quốc gia. Huyndai có nhà máy cách Jakarta khoảng 40km trong khi Volvo đang lắp ráp xe plug-in hybrid tại Malaysia.
Mercedes Benz đang lắp ráp xe plug-in hybrid tại Thái Lan, trong khi hãng xe nội địa VinFast đang sản xuất xe điện chạy pin tại Việt Nam. Việt Nam cũng là quốc gia đầu tiên ở Đông Nam Á có nhà sản xuất trong nước.
Bên cạnh đó, tái chế pin EV rất quan trọng để đảm bảo tính bền vững vì khoáng chất dùng cho sản xuất rất khan hiếm. Tái chế cũng sẽ giúp giảm tác động môi trường của việc khai thác các nguồn tài nguyên khan hiếm này.
Tuy nhiên, việc tái chế vẫn còn ở giai đoạn sơ khai ở Đông Nam Á vì nhiều xe điện đang được sử dụng vẫn chưa đến giai đoạn phải xử lý việc thải bỏ pin. Malaysia, Thái Lan và Việt Nam đang lên kế hoạch xây dựng cơ sở tái chế với các đối tác khác nhau.
Nghiên cứu và phát triển xe điện cũng mới chớm nở vì công nghệ lắp ráp xe điện có nguồn gốc từ các nhà đầu tư và nhà sản xuất nước ngoài. Trung tâm R&D của VinFast tại Melbourne đã đóng cửa vào năm 2021 do đại dịch Covid-19.
VinFast hiện đang đầu tư vào nghiên cứu và phát triển pin. Trung tâm Nghiên cứu và Công nghệ Ô tô Trung Quốc cũng đang thành lập cơ quan quản lý văn phòng tại Thái Lan.
Proton ở Malaysia đang nghiên cứu phát triển xe điện nội địa cho Malaysia, bao gồm các hoạt động nghiên cứu và phát triển.
Việc chuyển đổi sang xe điện phải đi kèm với việc chuyển sang sử dụng lưới điện xanh hơn. Nhiên liệu hóa thạch vẫn là nguồn cung cấp điện chính cho Thái Lan, Indonesia và Malaysia, chiếm ít nhất 80% sản lượng điện.
Việt Nam hiện là quốc gia tiên tiến nhất trong việc sử dụng năng lượng tái tạo để sản xuất điện. Mặc dù mỗi quốc gia đều có kế hoạch phủ xanh lưới điện nhưng vẫn còn phải xem liệu các mục tiêu đã nêu có thể đạt được hay không.
Với các chính sách được áp dụng nhằm khuyến khích quá trình chuyển đổi này, lĩnh vực xe điện đang đứng trước những thay đổi quan trọng, bao gồm cả việc chuyển hướng sang sản xuất và lắp ráp trong nước.
Tuy nhiên, điều quan trọng là mỗi quốc gia phải tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo để mỗi quốc gia có thể hưởng lợi từ việc sử dụng xe điện nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển đổi theo hướng truyền tải carbon thấp hơn.
