Phong toả ở Trung Quốc, mối đe doạ lớn nhất đối với kinh tế thế giới?

45 thành phố của Trung Quốc với tổng dân số gần 400 triệu người đang phong toả toàn phần hoặc một phần theo chính sách chống dịch hà khắc “zero covid” (không Covid) mà Bắc Kinh quyết tâm theo đuổi.

Những thành phố này chiếm 40% tổng sản phẩm trong nước (GDP), tương đương 7,2 nghìn tỷ USD, hàng năm của nền kinh tế lớn thứ nhì thế giới – theo số liệu của Nomura Holdings được trang CNN Business trích dẫn. Giới phân tích đang đưa ra nhiều cảnh báo, và cho rằng nhà đầu tư hiện chưa đánh giá đầy đủ về ảnh hưởng đối với nền kinh tế thế giới từ các biện pháp phong toả kéo dài này.

“Thị trường toàn cầu có thể còn đánh giá thấp về ảnh hưởng của phong toả ở Trung Quốc, vì phần lớn sự chú ý hiện nay còn đang tập trung vào chiến tranh Nga-Ukraine và việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) nâng lãi suất”, chuyên gia kinh tế trưởng về Trung Quốc của Nomura, ông Lu Ting, nhận định trong một báo cáo mới đây.

THƯỢNG HẢI PHONG TOẢ, THẾ GIỚI “VẠ LÂY”

Khiến các nhà phân tích lo ngại nhiều nhất là phong toả vô thời hạn ở Thượng Hải, thành phố với 25 triệu dân và là một trong những trung tâm sản xuất và xuất khẩu quan trọng nhất của Trung Quốc. Phong toả ở Thượng Hải đã dẫn tới tình trạng khan hiếm thực phẩm ở địa phương, dịch vụ chăm sóc y tế trở nên eo hẹp, và khiến cảng container lớn nhất thế giới rơi vào tình trạng thiếu công nhân.

Năm 2021, cảng Thượng Hải chiếm hơn 20% lưu lượng hàng hoá ở Trung Quốc. Hiện nay, cảng này đang trong tình trạng gần như tê liệt. Thực phẩm trong nhiều container đã thối rữa vì không được bảo quản lạnh kịp thời.

Các chuyến hàng đến đang bị kẹt tại cảng Thượng Hải với thời gian bình quân 8 ngày trước khi hàng được dỡ và tiếp tục vận chuyển tới đích. Thời gian chờ đợi này đã gia tăng 75% so với trước khi có phong toả. Thời gian chờ của hàng hoá xuất khẩu tại cảng đã giảm xuống, nhưng nguyên nhân là do lượng hàng hoá từ các nhà kho vận chuyển đến cảng bị giảm – theo số liệu từ Project44.

Các hãng hàng không chuyên chở hàng hoá đã huỷ tất cả các chuyến bay ra vào Thượng Hải, và hơn 90% số xe tải chuyên chở hàng hoá xuất-nhập khẩu hiện không hoạt động.

Thượng Hải sản xuất 6% hàng hoá xuất khẩu của Trung Quốc – theo số liệu của chính quyền địa phương. Tình trạng gián đoạn hoạt động của các nhà máy ở Thượng Hải đang kéo theo sự gián đoạn của chuỗi cung ứng ở Trung Quốc và trên phạm vi toàn càu.

Nhà máy của các nhà cung ứng của Sony và Apple ở Thượng Hải đều đang ngừng hoạt động. Quanta, nhà gia công máy tính notebook lớn nhất thế giới, đồng thời là một nhà sản xuất máy tính MacBook cho hãng Apple, đã dừng sản xuất hoàn toàn. Nhà máy này của Quanta chiếm khoảng 20% công suất notebook hàng năm của Quanta, và công ty này trước đây ước tính sẽ sản xuất 72 triệu máy notebook trong năm nay. Tesla cũng đã đóng cửa nhà máy sản xuất xe điện ở Thượng Hải, cơ sở xuất xưởng khoảng 2.000 xe mỗi ngày.

Hôm thứ Sáu tuần trước, Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin Trung Quốc cho biết sẽ cử một nhóm công tác tới Thượng Hải để triển khai một kế hoạch nhằm nối lại hoạt động sản xuất tại 666 cơ sở công nghiệp chính tại thành phố này. Tesla hy vọng sẽ được mở cửa trở lại nhà máy ở Thượng Hải từ tuần này, chấm dứt quãng thời gian gián đoạn kéo dài nhất kể từ khi nhà máy đi vào hoạt động vào năm 2019. Theo tài liệu nội bộ của Tesla do hang tin Reuters thu thập được, đợt gián đoạn hoạt động này đã khiến nhà máy Tesla ở Thượng Hải thiệt hại sản lượng 50.000 xe.

“Ảnh hưởng của phong toả đối với kinh tế Trung Quốc là lớn và tác động đến nền kinh tế toàn cầu là không hề nhỏ”, trưởng bộ phận nghiên cứu kinh tế Trung Quốc và Đông Bắc Á của Eurasia Group, ông Michael Hirson, nhận định. “Tôi cho rằng chúng ta sẽ còn trải qua nhiều biến động và sự gián đoạn của về kinh tế và xã hội trong ít nhất 6 tháng nữa”.

Gián đoạn kéo dài trong lĩnh vực sản xuất và vận tải biển ở Trung Quốc có thể giúp thúc đẩy một sáng kiến chủ chốt của chính quyền Tổng thống Joe Biden về giảm sự phụ thuộc của Mỹ vào hàng hoá và các chuỗi cung ứng của Trung Quốc. Tuy nhiên, sáng kiến này có thể đi kèm với những tác động lớn và tức thời về mặt kinh tế.

TOÀN CẦU HOÁ SẼ ĐẢO NGƯỢC, TRUNG-MỸ SẼ PHÂN LY?

Trong một báo cáo công bố hồi tuần trước, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) cảnh báo về kịch bản xấu nhất về sự phân ly giữa các nền kinh tế trên toàn cầu xuất phát từ cuộc chiến tranh Nga-Ukraine. WTO cho rằng sự phân ly này có thể khiến GDP toàn cầu giảm 5% trong dài hạn.

Dù vậy, một sự phân ly như vậy là điều khó xảy ra, xét tới những mối ràng buộc chặt chẽ về kinh tế giữa Trung Quốc và Mỹ. Đầu tư vào thị trường cổ phiếu và trái phiếu giữa Mỹ và Trung Quốc đạt 3,3 nghìn tỷ USD vào cuối năm 2020 – theo dữ liệu từ Rhodium Group.

“Đây vẫn là những nền kinh tế có sự ràng buộc lớn”, ông Hirson nói. “Sự ràng buộc đó không phải là điều gì để đảo ngược, vì sự đảo ngược sẽ gây ra tổn thất to lớn cho cả Mỹ và cả nền kinh tế toàn cầu”.

Nhưng các nhà lãnh đạo kinh tế của nước Mỹ tin rằng sự phân ly đó hiện đang diễn ra rồi. Trong một báo cáo hồi cuối tháng 3, nhà đồng sáng lập Howard Marks của Oaktree viết rằng các doanh nghiệp Mỹ “lại đang dịch chuyển về các nguồn cung cấp trong nước”, thay vì về phía toàn cầu hoá. Chủ tịch Larry Fink của công ty quản lý tài sản Blackrock đưa ra một quan điểm tương tự trong lá thư gửi cổ đông. “Cuộc chiến của Nga ở Ukraine đã đặt dấu chấm hết cho tiến trình toàn cầu hoá mùa chúng ta đã trải qua trong 3 thập kỷ”.

Trong một bài phát biểu tại Atlantic Council mới đây, Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Janet Yellen nói Mỹ đang theo dõi chặt chẽ mối quan hệ chính trị và kinh tế giữa Trung Quốc và Nga. “Trong thời gian tới, sẽ ngày càng khó để tách biệt các vấn đề kinh tế khỏi các cân nhắc chung về lợi ích quốc gia, bao gồm vấn đề an ninh quốc gia”, bà Yellen nói.

Bà Yellen nói bà hy vọng giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ không xảy ra tình trạng “phân chia làm hai cực”, nhưng “quan điểm của thế giới về Trung Quốc và về sự sẵn sàng của Trung Quốc trong việc theo đuổi hội nhập kinh tế có thể bị ảnh hưởng bởi cách Trung Quốc phản ứng với lời kêu gọi của chúng tôi về việc đưa ra một hành động kiên quyết với Nga” về vấn đề Ukraine.

Trong khi đó, 1/3 Trung Quốc đang bị phong toả và nền kinh tế nước này đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Theo một nghiên cứu từ Đại học Trung Hoa Hồng Kông (CUHK), phong toả chống Covid có thể khiến Trung Quốc mất ít nhất 46 tỷ USD sản lượng kinh tế, tương đương 3,1% tổng sản phẩm trong nước (GDP), mỗi tháng.

Giới chuyên gia cho rằng mục tiêu tăng trưởng kinh tế 5,5% mà Trung Quốc đề ra cho năm 2022 - mục tiêu thấp nhất trong 3 thập kỷ - đã là thiếu thực tiễn. Tuần trước, Ngân hàng Thế giới (WB) hạ dự báo tăng trưởng kinh tế năm nay còn 5%, nhưng nói thêm rằng nếu chính sách chống dịch hà khắc được duy trì, nền kinh tế Trung Quốc đạt mức tăng 4%.