Pin Trung Quốc tìm thấy “cửa hậu” nhờ FTA để vào Mỹ

Vào tháng 5 năm 2023, những người phản đối đã tập hợp bên ngoài địa điểm do công ty Trung Quốc Gotion High-tech đề xuất xây dựng nhà máy pin xe điện (EV) trị giá 2,4 tỷ USD gần Big Rapids, Michigan.

Trong bối cảnh quan hệ Mỹ-Trung đang xấu đi, Gotion phải đối mặt với phản ứng dữ dội ngày càng tăng kể từ khi nhà máy ở Michigan được công bố lần đầu tiên vào tháng 10 năm 2022.

Với việc nhà máy đó bị trì hoãn, Gotion đã buộc phải xoay trục vào tháng 6 và cho biết họ đang xem xét một nhà máy trị giá 6,4 tỷ USD ở Ma rốc - một quốc gia có hiệp định thương mại tự do với Mỹ. Đó có lẽ là cách tối ưu “đi đường vòng” vào đất Mỹ.

Và Gotion sẽ không phải là nhà sản xuất pin Trung Quốc duy nhất thiết lập hoạt động tại các quốc gia có FTA với Mỹ cho phép các sản phẩm tiếp cận thị trường Mỹ trong bối cảnh rủi ro địa chính trị.

Vào tháng 4, nhà chế biến lithium của Trung Quốc Yahua đã tham gia vào một liên doanh để sản xuất lithium hydroxit ở Ma rốc, gọi địa điểm này là một lựa chọn chiến lược. Nhà sản xuất ô tô và pin BYD đang xây dựng một nhà máy linh kiện pin trị giá 290 triệu đô la ở Chile, tăng cường hội nhập với các nhà sản xuất thượng nguồn và giành được khả năng tiếp cận thị trường Mỹ thông qua các đối tác FTA.

Pin lithium-ion, một phần quan trọng của quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu, phụ thuộc rất nhiều vào Trung Quốc, quốc gia chiếm 80% sản lượng trên toàn thế giới. Trong quý đầu tiên của năm 2023, 88% lượng pin nhập khẩu của Mỹ đến từ Trung Quốc. Sự phụ thuộc của Mỹ vào Trung Quốc đã gây lo ngại và dẫn đến luật hạn chế nhập khẩu của Trung Quốc và thúc đẩy sản xuất pin trong nước.

Vào tháng 8 năm 2022, Mỹ đã thông qua dự luật khí hậu lớn nhất trong lịch sử, Đạo luật giảm lạm phát (IRA) trị giá 370 tỷ USD, cung cấp các khoản tín dụng thuế đáng kể để khuyến khích đầu tư vào chuỗi cung ứng công nghệ năng lượng sạch.

Theo IRA, người tiêu dùng Mỹ có thể nhận được khoản tín dụng thuế lên tới 7.500 USD nếu họ mua xe điện plug-in đủ điều kiện hoặc xe điện chạy bằng pin nhiên liệu (FCV). Để đủ điều kiện, các khoáng chất quan trọng trong pin phải được khai thác, xử lý hoặc tái chế ở Mỹ hoặc quốc gia có hiệp định thương mại tự do với Mỹ và các bộ phận của pin phải được sản xuất hoặc lắp ráp ở Bắc Mỹ.

Hai điều kiện này đã dẫn đến làn sóng đầu tư nước ngoài vào các nhà máy sản xuất pin ở Mỹ. Giữa họ, các nhà sản xuất pin của Hàn Quốc LG Energy Solution, SK On và Samsung SDI đã đầu tư hơn 100 tỷ USD vào Mỹ để thành lập liên doanh sản xuất pin có thể nói "Made in America”.

Trong số 22 mẫu EV đủ điều kiện nhận tín dụng thuế của Mỹ, 17 mẫu sẽ nhận được nguồn cung cấp từ các nhà sản xuất Hàn Quốc. Seoul cũng cung cấp khoản tài chính trị giá 5,3 tỷ USD để hỗ trợ các khoản đầu tư vào pin của các công ty Hàn Quốc ở Bắc Mỹ.

Sau khi thông báo vào tháng 10 của Gotion vấp phải sự phản đối, gã khổng lồ pin Trung Quốc CATL cho biết vào tháng 2 rằng họ sẽ hợp tác với Ford để xây dựng một nhà máy pin EV bằng cách cấp phép cho công nghệ Trung Quốc. Mặc dù Ford sẽ giữ 100% quyền sở hữu dự án, dự án đã gặp phải sự giám sát chặt chẽ.

Để tránh căng thẳng khi làm việc trực tiếp tại Mỹ, các công ty Trung Quốc đang nghĩ ra một cách khác đó là thiết lập các cơ sở sản xuất ở các nước thứ ba có FTA với Washington.

Ngoài Ma rốc và Chile, các công ty pin Trung Quốc đã chuyển hướng đầu tư sang Hàn Quốc. Vào tháng 5, Huayou Cobalt đã ký hợp đồng trị giá 2,2 tỷ USD với Posco Future M và LG Chem để xây dựng các nhà máy vật liệu pin ở Hàn Quốc. Công ty tái chế pin GEM đã đầu tư 920 triệu USD vào một nhà máy tiền thân của pin ở đó.

Nỗi sợ bị cắt khỏi chuỗi cung ứng của Mỹ không chỉ giới hạn ở các nhà sản xuất Trung Quốc. Người khổng lồ EV của Mỹ Tesla được cho là đã yêu cầu các nhà cung cấp pin Trung Quốc xây dựng nhà máy ở Mexico. Ningbo Tuopu và Sanhua Intelligent Controls, cả hai đều cung cấp phụ tùng cho Tesla, đang lên kế hoạch đặt cơ sở sản xuất tại Mexico.

Theo cách tương tự, Ford đã kêu gọi Mỹ nới lỏng các quy tắc về “tổ chức nước ngoài” để nhiều xe điện hơn nhận được các khoản tín dụng thuế.