VinFast và các startup xe ô tô điện hàng đầu thế giới: Ai có thể vượt qua được Tesla?

Thiên thời, địa lợi của Tesla

Các doanh nhân trên khắp thế giới đã quan sát Tesla rất kỹ và quyết định tạo ra chiếc xe điện mới của riêng họ. Ý tưởng có vẻ như khá đơn giản: Cho vài cục pin xuống dưới ghế ngồi, đặt một hoặc bốn động cơ mạnh mẽ, thiết kế ngoại thất phóng khoáng và nội thất trang nhã, và mọi người sẽ đổ xô đến sản phẩm của bạn với hàng xấp tiền mặt trong tay.

Ý tưởng nghe có vẻ rất đơn giản đó nhưng khi xem xét kỹ hơn, Tesla đã phải mất hơn một thập kỷ để kiếm được lợi nhuận hàng năm sau khi chi hàng tỷ USD để đạt được điều đó và có rất nhiều người mua sẵn sàng trả tới 100.000 USD (82.300 bảng Anh) cho mỗi chiếc xe.

Cũng giống như thời “miền Tây hoang dã” của ngành công nghiệp ô tô một thế kỷ trước, nhiều người sẽ tham gia và ít người thành công. Tesla hiện đang trên đà thành công, nhưng hầu hết các công ty khởi nghiệp khác thì không. Nhiều trong số hàng trăm công ty khởi nghiệp EV trên khắp thế giới hầu như không đáng chú ý, nhưng có một số ít đã thu hút được sự chú ý của các nhà đầu tư, nhà cung cấp và người mua tiềm năng.

Sự thành công của Tesla có tính thời điểm khi hãng xe điện này tung ra thị trường vào đúng thời điểm. Vào thời điểm Model S được giới thiệu, nền kinh tế toàn cầu đang trong giai đoạn tăng trưởng lâu dài, chậm và ổn định từ cuộc “Đại suy thoái”. Lãi suất trên khắp thế giới ở mức thấp nhất mọi thời đại hoặc gần mức thấp nhất mọi thời đại. Người mua đang coi Tesla là cách mới nhất để thể hiện thành công cá nhân của họ và/hoặc quan điểm của họ về việc thoát khỏi ngành dầu khí.

Các nhà đầu tư coi Tesla là công ty công nghệ mới nhất và sau đó là làn sóng IBM/Microsoft/Apple mà họ đã bỏ lỡ hàng chục năm trước. Điều này đã hỗ trợ sự phát triển của Tesla trong những thời điểm khó khăn và chuẩn bị cho nó một vị trí trong số các nhà sản xuất ô tô trên thế giới. Nhưng những ngày đó đã kết thúc và sẽ có ít công ty đi theo vết xe đổ của nó.

Lãi suất đã tăng lên và tiền đầu tư không còn rẻ nữa. Lợi nhuận “cuối cùng” được hứa hẹn không đủ tốt để tìm kiếm các nhà tài trợ cho việc gia nhập ngành công nghiệp ô tô đầy rủi ro. Và những người chơi mới dường như không tạo ra “sự sùng bái cá nhân” đã giúp chống đỡ cho Elon Musk và Tesla trong thập kỷ qua. Đó là một thế giới khác với những hoàn cảnh khác, dẫn đến càng ít công ty khởi nghiệp thành công trong dài hạn.

Vinfast

Theo tờ Autocar, tỷ phú Phạm Nhật Vượng bắt đầu xây dựng tài sản của mình khi thành lập Vingroup vào năm 1993. Một phần tư thế kỷ sau khi phân nhánh tập đoàn này sang các thị trường thực phẩm, giải trí và chăm sóc sức khỏe ở Ukraine và Việt Nam, ông Vượng quyết định tham gia vào ngành ô tô thông qua công ty con Vinfast.

Liên doanh mới đã mua một nhà máy cũ của General Motors và hợp tác với BMW để giới thiệu những chiếc xe ICE đầu tiên của mình. Mẫu xe cỡ nhỏ Fadil dựa trên GM của Vinfast nhanh chóng đứng đầu bảng xếp hạng doanh số Việt Nam năm 2021, nhưng công ty đã chuyển trọng tâm sang xe điện.

Mặc dù các mẫu xe chạy bằng động cơ ICE có sức cạnh tranh ở Việt Nam, nhưng việc xuất khẩu chúng lại gây ra một vấn đề lớn do mối liên hệ của chúng với GM và BMW. Phát triển xe điện từ đầu sẽ cho phép Vinfast xuất khẩu sản phẩm và hướng tới các thị trường lớn như châu Âu, Mỹ.

Một loạt các mẫu xe điện đã được công bố vào năm 2019 và việc xuất khẩu dự kiến bắt đầu vào cuối năm 2021. Mặc dù thời gian thay đổi, xe vẫn được bán ở thị trường nội địa và được giới thiệu ra thị trường xuất khẩu vào năm 2022. Vào cuối năm 2022, chiếc xe điện đầu tiên trong lô gần 1.000 xe SUV Vinfast cập cảng California.

Tốc độ mà Vinfast đang di chuyển thực sự ấn tượng. Vingroup trị giá hàng tỷ USD đã tài trợ cho giai đoạn đầu và các đợt chào bán công khai tại Singapore đã được thêm vào tài khoản ngân hàng. Để giảm chi phí vận chuyển và làm cho các phương tiện trở nên hấp dẫn hơn, một nhà máy xanh trị giá 2 tỷ USD ở Bắc Carolina đã được công bố với công suất sản xuất 150.000 xe mỗi năm. Với việc mở cửa hàng tại California, Vinfast bắt đầu đặt nền móng cho việc bán hàng tại Mỹ vào đầu năm 2023.

Đến tháng Hai, các hoạt động ở Bắc Mỹ đã được củng cố. Ban đầu tách biệt, các nhóm bán hàng của Canada và Mỹ được kết hợp thành một nhóm và các vị trí dư thừa bị loại bỏ.

Vingroup đang điều hướng các vấn đề tài chính. Vingroup kết thúc năm 2022 với doanh thu giảm 19%, nhưng cho thấy mức lãi khiêm tốn là 84 triệu USD (69,1 triệu bảng Anh), tăng so với khoản lỗ 320 triệu USD (263,3 triệu bảng Anh) của năm trước. Đưa Vinfast đi vào hoạt động và thành công là cần thiết để hoàn vốn đầu tư từ Vingroup và ổn định tập đoàn.

Khoảng 7.500 công nhân tiềm năng ở Bắc Carolina cũng đang trông đợi vào sự thành công của Vinfast khi cạnh tranh với một đối thủ rất lớn như Tesla ngay trên chính sân nhà là thị trường lớn ô tô thứ 2 thế giới.

Rivian

RJ Scaringe, 26 tuổi, đã thành lập công ty khởi nghiệp EV của mình vào năm 2009 sau khi lấy bằng tiến sĩ về kỹ thuật cơ khí tại MIT. Ban đầu được đặt tên là Mainstream Motors, công ty đã phát triển thành Avera Automotive và sau đó là Rivian vào năm 2011.

Phương tiện được lên kế hoạch ban đầu là một chiếc ô tô thể thao, nhưng công ty đã nhanh chóng chuyển hướng để tập trung vào các phương tiện đi chung xe tự hành. Đến năm 2016, Rivian quyết định chọn xe bán tải và thể thao đa dụng làm sản phẩm đầu tiên của công ty.

Scaringe đã huy động được hàng triệu USD và mua lại nhà máy cũ của Mitsubishi ở Normal, Illinois. Với khoản đầu tư đáng kể, sản phẩm đáng kể và không gian sản xuất sẵn có, Rivian đã có những điều cơ bản để thành lập một công ty xe điện.

Không giống như nhiều công ty mới thành lập vào thời điểm đó, các mục tiêu sản xuất ban đầu của Rivian tương đối khiêm tốn, làm tăng thêm cơ hội sống sót của công ty. Gói đầu tư này đã thu hút General Motors, Ford và Amazon như những nhà đầu tư tiềm năng.

Vào năm 2019, Amazon đã đồng ý mua 100.000 xe tải điện, một sản phẩm chưa được công bố trước đó và mua một lượng lớn cổ phần trong công ty. General Motors đã từ bỏ mối quan hệ hợp tác với Rivian, nhưng Ford coi công ty khởi nghiệp này là một đối tác tốt để phát triển xe điện cỡ lớn cho các thương hiệu của mình và cũng đã mua cổ phần để đảm bảo sự phát triển của phương tiện mới.

Đến đầu năm 2021, Rivian đã huy động được 2,6 tỷ USD (2,1 tỷ bảng Anh) và đợt IPO vào cuối năm đó đã huy động được thêm 13,5 tỷ USD (11,1 tỷ bảng Anh). Amazon nắm giữ khoảng 20% cổ phần của công ty trong khi cổ phần của Ford là hơn 11%.

Sau đợt IPO, Ford quyết định kết thúc dự án với Rivian nhưng vẫn nắm giữ cổ phần của công ty trị giá 100 tỷ USD (82,2 tỷ bảng Anh). Ford bắt đầu từ từ rút lui khỏi khoản đầu tư của mình, bán cổ phần và chịu những ảnh hưởng về tài chính trong quá trình đó.

Trong báo cáo tài chính cho năm tài chính 2022, Ford đã xóa 7,4 tỷ USD (6,1 tỷ bảng Anh) khoản đầu tư vào Rivian như một phần của khoản lỗ 2,2 tỷ USD (1,8 tỷ bảng Anh) trong năm. Ford hiện chỉ nắm giữ hơn 1% cổ phần của công ty khởi nghiệp.

Rivian đã chậm tung ra sản phẩm của mình. Việc triển khai xe bán tải R1T đã bị trì hoãn và một phần sản lượng theo kế hoạch năm 2022 của công ty đã thực sự được sản xuất. Việc trì hoãn ra mắt R1S cũng đã làm tổn hại đến hình ảnh của công ty đối với các nhà đầu tư.

Tất cả những điều này dẫn đến khoản lỗ 5,0 tỷ USD trong ba quý đầu năm 2022, tăng hơn gấp đôi khoản lỗ so với năm trước. Khối lượng sản xuất cuối năm suýt chút nữa đã bỏ lỡ ngay cả những mục tiêu được sửa đổi gần đây nhất. Giá cổ phiếu đã giảm 85% so với mức đỉnh. Cạnh tranh gia tăng không làm mọi thứ dễ dàng hơn cho công ty khởi nghiệp.

Để tiết kiệm tiền, Rivian đã cắt giảm việc làm. Một nhà máy thứ hai đã được lên kế hoạch trước đó ở Atlanta, được cho là dự kiến trị giá 5 tỷ USD (4,1 tỷ bảng Anh), đã bị trì hoãn trong khi công ty đưa nhà máy đầu tiên hoạt động gần hết công suất. Hình ảnh xuất sắc một thời của Rivian đã bị hoen ố trong năm qua và cần nhiều nỗ lực hơn nữa để đưa công ty trở lại đúng hướng.

Các công ty khởi nghiệp EV nhỏ hơn có xu hướng tin rằng tập trung vào các ứng dụng thương mại là chìa khóa thành công. Xe tải giao hàng với các tuyến đường ngắn hơn có ý nghĩa đối với việc sử dụng xe điện vì hiếm khi gặp phải tốc độ trên đường cao tốc và việc sạc qua đêm có thể được thực hiện tại nhà kho.

Các ưu đãi bổ sung ở Mỹ từ Đạo luật giảm lạm phát đã làm tăng nhu cầu về xe thương mại chạy bằng điện. Tuy nhiên, thị trường này đang trở nên đông đúc với những người chơi cũ (Ford, Mercedes-Benz và GM's BrightDrop) cũng như các công ty mới thành lập như Rivian, được hỗ trợ bởi các công ty giao hàng lớn.

Arrival

Các kế hoạch vẫn còn trên sổ sách để nhà máy ở Nam Carolina bắt đầu sản xuất vào năm 2024, nhưng sẽ cần thêm kinh phí để đạt được điều đó. Đã được giao dịch trên NASDAQ với ký hiệu ARVL, nhà sản xuất EV này đã chứng kiến ​​giá cổ phiếu của mình giảm từ gần 23 USD (18,90 bảng Anh) mỗi cổ phiếu hai năm trước xuống còn khoảng 35 cents (0,29 bảng Anh) một cổ phiếu hiện tại. Những đợt tăng giá cổ phiếu gần đây được cho là do những người bán khống tham gia vào thị trường. Việc tìm kiếm các nhà đầu tư thực sự mới là vô cùng khó khăn.

Chi phí hoạt động tại Arrival đang tiêu tốn khoảng 30 triệu USD (24,7 triệu bảng Anh) hàng quý, nếu so sánh thì có vẻ tốt. Nếu không cắt giảm chi phí đáng kể và bơm tiền mặt, Arrival chỉ có thể duy trì tỷ lệ này trong một thời gian rất ngắn trước khi cạn kiệt nguồn tài chính của mình. Tại thời điểm bài viết này thực hiện, ước tính công ty không có đủ tài chính để vượt qua năm 2023.

Năm ngoái, Arrival buộc phải sa thải gần như toàn bộ nhân viên ở Anh. Các giám đốc điều hành đã được xáo trộn và vào tháng 2, Giám đốc điều hành mới Igor Torgov đã được công bố cho công ty. Torgov không có kinh nghiệm về ô tô và người ta nghi ngờ rằng anh ta có thể nhanh chóng xoay chuyển tình thế khởi nghiệp đang gặp khó khăn. Các báo cáo cho biết công ty đã giảm một nửa số nhân viên để tiết kiệm nhiều tiền hơn và giữ cho công ty hoạt động cho đến khi sản xuất sẵn sàng bắt đầu.

Faraday Future

Trong những năm qua, Faraday Future đã trình diễn một số nguyên mẫu, chẳng hạn như chiếc coupe FFZero1 2016 gầm thấp và chiếc crossover FF91, chiếc sau này là mẫu thử nghiệm mục đích sản xuất. Trong năm đầu tiên, công ty đã tuyên bố có tới 1.000 nhân viên. Một số nhà đầu tư đã được liên kết với công ty, bao gồm Evergrande Health (sau này ra mắt thương hiệu EV của riêng), The9 (một công ty trò chơi điện tử của Trung Quốc) và một loạt các nhóm đầu tư mạo hiểm.

Bất chấp tất cả số tiền được đổ vào công ty, bảng lương của Faraday Future đang cạn kiệt và tiền cạn kiệt vào năm 2018. Các kế hoạch ban đầu bao gồm xây dựng một nhà máy xanh ở Bắc Las Vegas, Nevada. Đến năm 2018, kế hoạch xây dựng nhà máy mới trị giá 1 tỷ USD đã bị hủy bỏ và tài sản được bán với mức lỗ đáng kể.

Một nhà máy bổ sung ở Trung Quốc đã được lên kế hoạch và lặng lẽ biến mất. Để ngăn chặn tình trạng chảy máu dòng tiền hơn nữa, công ty khởi nghiệp đã bán trụ sở chính ở Los Angeles và chuyển đến một nhà máy sản xuất lốp xe Pirelli cũ ở Hanford, California. Việc sa thải tiếp tục. Trong những năm hỗn loạn này, một số lượng đáng kể các giám đốc điều hành đã rời bỏ công ty khởi nghiệp.

Người sáng lập Nick Sampson đã từ chức vào năm 2018, sau đó là Phó chủ tịch cấp cao Peter Savagian. Giám đốc điều hành Jia Yueting từ chức vào năm 2019 và được thay thế bởi cựu giám đốc điều hành BMW/Byton Carsten Breitfeld, người đã từ chức vào năm 2022. Hai thành viên hội đồng quản trị đã bị loại vào cuối năm 2022, bị cáo buộc đã kéo công ty vào tình trạng phá sản.

Theo kế hoạch ban đầu để tung ra đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO), công ty đã quyết định tham gia thị trường chứng khoán thông qua việc sáp nhập ngược với một công ty mua lại có mục đích đặc biệt (SPAC). Việc ra mắt niêm yết công khai trên NASDAQ với ký hiệu FFIE đã định giá công ty ở mức 3,4 tỷ USD và huy động được khoảng 1 tỷ USD.

Rắc rối xảy ra khi Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ tiến hành nhiều cuộc điều tra về tình hình tài chính của Faraday Future vào đầu năm 2022. Đạt mức giá cổ phiếu cao nhất là 16,54 USD, FFIE đã giảm xuống dưới 1 USD vào tháng 9 năm 2022, nơi nó vẫn duy trì ở mức cao nhất. thấp tới 0,3 USD trên mỗi cổ phiếu. Với hàng tỷ USD đầu tư, vốn hóa thị trường của công ty vẫn dưới 400 triệu USD.

Việc sản xuất FF91 ban đầu được lên kế hoạch vào năm 2018. Việc cắt giảm chi phí đã trì hoãn việc giới thiệu phiên bản sản xuất cuối cùng nhiều lần, do đó, đã đẩy lùi công việc này từng năm một. Sau nhiều năm hứa hẹn, phiên bản sản xuất của FF91 đã được giới thiệu vào đầu năm 2022. Với công suất sản xuất 10.000 chiếc mỗi năm, sản lượng được công bố sẽ bắt đầu trước cuối tháng 3 năm 2023 với những đợt giao hàng đầu tiên vào tháng Tư.

Canoo

Hiện vốn hóa thị trường của công ty này dưới 400 triệu USD. Ban đầu được thành lập với tên gọi Evelozcity vào năm 2017, công ty đổi tên thành Canoo vào năm 2019 và sáp nhập với SPAC vào cuối năm 2020. Giao dịch trên NASDAQ với ký hiệu GOEV, Canoo được định giá 2,4 tỷ USD.

Với các sản phẩm có kiểu dáng độc đáo, Canoo nhắm mục tiêu vào các ứng dụng thương mại và chia sẻ chuyến đi. Chiếc xe van cuối cùng được đặt tên là  Lifestyle Vehicle, dài 4,4 mét với kính chắn gió kéo dài gần hết mép xe để tối đa hóa không gian bên trong. Phiên bản chở hàng hai chỗ ngồi cấp nhập cảnh (Lifestyle Delivery Vehicle, hay LDV) được chào bán với giá khoảng 35.000 USD (28.800 bảng Anh) trong khi các phiên bản có nhiều chỗ ngồi hơn đẩy giá lên 50.000 USD (41.100 bảng Anh).

Dựa trên một thiết kế rất linh hoạt, một phiên bản bán tải cũng đã được giới thiệu như một sự bổ sung sau này cho dòng sản phẩm. Một số thay đổi nhân sự, quan hệ đối tác thất bại và các câu hỏi về tài chính đã khiến công ty đau đầu ngay từ đầu.

Cựu giám đốc điều hành của Opel, Karl-Thomas Neumann, được thuê để giúp lãnh đạo công ty, đã rời Canoo vào năm 2019 và người đồng sáng lập Stefan Krause cũng rời đi vào năm 2020. Vào năm 2020, Hyundai đã thông báo rằng họ sẽ hợp tác với Canoo như một phần trong kế hoạch điện khí hóa nhưng nỗ lực hợp tác này đã bị đình trệ, bị bỏ rơi vào đầu năm 2021. Cũng trong năm 2021, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ bắt đầu cuộc điều tra về vụ sáp nhập SPAC và các câu hỏi của các nhà đầu tư về những thay đổi đột ngột trong hướng đi của công ty.

Ban lãnh đạo mới đã chuyển công ty đến Arkansas và hứa hẹn một cơ sở sản xuất mới trong khu vực. Cơ sở ở Bentonville, Arkansas, Pryor, Oklahoma đã được công bố, vào cuối tháng 11 năm 2022, với kế hoạch sản xuất bắt đầu vào năm 2023. Để thúc đẩy niềm tin vào công ty khởi nghiệp, Canoo đã ký thỏa thuận với các công ty cho thuê đội xe hứa hẹn đặt hàng hàng nghìn LDV.

Các vấn đề tài chính tiếp tục khiến công ty gặp rủi ro trong ngắn hạn. Để huy động vốn bổ sung vào tháng 2 năm 2022, Canoo đã chào bán 50.000.000 cổ phiếu với mức chiết khấu, dẫn đến giá trị của cổ phiếu tiếp tục giảm. Công ty đã báo cáo khoản lỗ hơn 400 triệu USD trong ba quý đầu năm 2022, bao gồm gần 118 triệu USD chỉ trong quý thứ ba. Báo cáo hàng quý tương tự cho thấy tiền mặt vào cuối tháng 9 năm 2022 chỉ giới hạn ở mức 6,8 triệu USD.