Tại diễn đàn "Điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp: Nhu cầu và giải pháp cho doanh nghiệp" chiều ngày 11/04/2024, PGS. TS Nguyễn Anh Thu, Phó Hiệu trưởng trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội), cho rằng lắp đặt và vận hành hệ thống điện mặt trời mái nhà tại các khu, cụm công nghiệp mang lại lợi ích to lớn.

CHƯA CÓ CƠ CHẾ KHUYẾN KHÍCH

Tuy nhiên, sau Quy hoạch điện 8, Bộ Công Thương đang đề xuất chỉ ưu tiên khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu tại hộ dân, công sở mà chưa khuyến khích các cơ sở khác đang hoạt động dịch vụ và sản xuất, có mức tiêu thụ điện lớn như các doanh nghiệp, bao gồm doanh nghiệp trong khu công nghiệp lớn.

Trong khi đó, nhiều bộ ngành, doanh nghiệp kiến nghị mở rộng cơ chế ưu đãi, phạm vi lắp đặt điện mặt trời tại các cơ sở như trường học, khu nghỉ dưỡng, khu công nghiệp, trang trại, nhà kho…

Nguồn năng lượng này vừa giúp doanh nghiệp giảm chi phí năng lượng vừa có thể đáp ứng tiêu chuẩn xanh hóa sản xuất, tạo ra sản phẩm đạt chứng chỉ xanh xuất khẩu vào các thị trường lớn như châu Âu. Với quốc gia có kim ngạch xuất khẩu lớn như Việt Nam, chứng chỉ xanh cho hàng hoá xuất khẩu có ý nghĩa quan trọng.

Cũng theo Phó Hiệu trưởng trường Đại học Kinh tế, là điểm đến hấp dẫn, thu hút đầu tư nước ngoài hiệu quả, Việt Nam đang định hướng thu hút có chọn lọc các nhà đầu tư, các dự án công nghệ cao, tạo giá trị gia tăng cao cho nền kinh tế. Để thực hiện được chủ trương này, đòi hỏi rất nhiều điều kiện, trong đó, điều kiện quan trọng là cần có nguồn năng lượng sạch.

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), cho biết ngành dệt may có trên 1.200 doanh nghiệp với 610.000 lao động đang hoạt động trong khu công nghiệp.

Quyết định 1643/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược Dệt may và Da giày đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035, định hướng ngành dệt may từ nay đến năm 2030, chuyển dần từ trọng tâm phát triển nhanh sang trọng tâm phát triển bền vững dựa trên chuyển đổi số, tăng trưởng xanh.

Định hướng từ năm 2030-2035, phát triển hiệu quả, bền vững theo mô hình kinh tế tuần hoàn. Hoàn thiện chuỗi giá trị trong nước và tham gia ở vị trí có giá trị cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu… Do đó, điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp rất phù hợp với chủ trương của nhà nước, giảm phát thải khí nhà kính.

Phó Chủ tịch VITAS chia sẻ, hiện tại khoảng 30 -50% doanh nghiệp, tùy theo vùng, miền đã lắp đặt điện mặt trời mái nhà. Với diện tích mái nhà xưởng lớn, nhất là khu công nghiệp, ông Cẩm cho rằng thuận lợi cho lắp đặt, tiết kiệm chi phí, chủ động nguồn cung năng lượng, tăng khả năng cạnh tranh về giá và đáp ứng yêu cầu “xanh hóa” sản phẩm.

Tuy nhiên cũng có nhiều dự án điện mặt trời mái nhà đã dừng lại từ khi Quyết định 13/2020 không còn phù hợp từ 01/01/2021. Bên cạnh đó, cơ chế về điện mặt trời mái nhà cho doanh nghiệp trong khu công nghiệp chưa rõ ràng, doanh nghiệp lúng túng vì chưa được đưa vào đối tượng và phạm vi điều chỉnh.

Mặt khác, hiện chưa có khung pháp lý cho phát triển và điều tiết điện mặt trời mái nhà. Quyết định 262/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện 8 mới chỉ tập trung phát triển nguồn điện gió, năng lượng mới. Điện mặt trời mái nhà đến năm 2030 chỉ theo hình thức tự sản tự tiêu.

“Với cơ chế hiện nay doanh nghiệp muốn cũng không làm được. Khoảng trống pháp lý sau Quyết định 13/QĐ-TTg về giá điện gây khó cho doanh nghiệp”, ông Cẩm nêu thực tế.

SỚM CÓ QUY ĐỊNH MUA BÁN, SỬ DỤNG ĐIỆN MÁI NHÀ

Cho rằng phát triển điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp tạo ra rất nhiều lợi thế cho doanh nghiệp, vì vậy theo Phó Chủ tịch VITAS, rất cần các cơ quan đưa ra những quy định dưới luật để giải thích rõ ràng, khi đó doanh nghiệp mới triển khai được.

Ví dụ như định nghĩa xác định về “tự sản tự tiêu” trong khu công nghiệp, chủ thể trong các khu công nghiệp để sử dụng điện mặt trời áp mái đó… Cùng với đó, hiện nay khi điều kiện thời tiết thuận lợi sẽ dư thừa điện tại các dự án điện mặt trời mái nhà cũng gây khó cho doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, xử lý các tấm pin cũng là vấn đề, làm sao tái chế được để tránh là gánh nặng cho môi trường. Do đó, Hiệp hội Dệt may Việt Nam kiến nghị Nhà nước sớm ban hành chính sách tổng thể và hướng dẫn cụ thể về trình tự, thủ tục đầu tư, lắp đặt, an toàn điện, phòng cháy chữa cháy cho doanh nghiệp khu công nghiệp thống nhất trong cả nước.

Sớm có quy định cụ thể cơ chế điều tiết, mua bán, sử dụng điện mái nhà trong các khu công nghiệp, khu kinh tế. Sớm ban hành chính sách thay thế cho cơ chế ưu đãi (giá FIT) đã hết hạn. Ví dụ có cơ chế cho doanh nghiệp trong cùng khu công nghiệp mua bán điện…

Về cơ chế hỗ trợ vốn, ông Trương Văn Cẩm cho biết ngành dệt may chủ yếu là doanh nghiệp vừa và nhỏ là đối tượng cần hỗ trợ vốn cho điện mái nhà, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, kinh doanh tuần hoàn

Đồng thời, cần hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực, đào tạo kỹ năng nghề cho nhân lực vận hành. Tạo chính sách hợp tác phát triển điện mái nhà 3 bên gồm doanh nghiệp, nhãn hàng, tổ chức quốc tế…

Đại diện trường Đại học kinh tế đồng tình với kiến nghị từ VITAS, chính sách khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo, nhất là điện mặt trời mái nhà có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Vì thế, bên cạnh việc hoàn thiện thể chế, bao gồm cả quy định cụ thể về điện mặt trời mái nhà, hành lang pháp lý, cần có chính sách khuyến khích các tổ chức có chức năng chuyên kinh doanh đầu tư lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà. Bởi nếu thiếu những quy định này thì các chủ đầu tư khó có thể trực tiếp triển khai lắp đặt, giảm đi khả năng phát triển năng lượng tái tạo, mặc dù tiềm năng phát triển rất lớn và được khuyến khích phát triển trong Quy hoạch điện 8.