Cơ hội vàng cho kinh tế xanh và phát triển bền vững khu vực miền Trung- Tây Nguyên

Với diện tích tự nhiên trên 24 nghìn km², dân số gần 3,9 triệu người, quy mô GRDP ước đạt 320.000 tỷ đồng, tỉnh Lâm Đồng mới sẽ trở thành địa phương có quy mô lớn nhất cả nước.

Tại Hội thảo “Những định hướng phát triển kinh tế- xã hội tỉnh Lâm Đồng mới trong giai đọan 2026- 2030" do 3 tỉnh Bình Thuận, Lâm Đồng và Đắk Nông tổ chức ngày 10/6/2025, ông Y Thanh Hà Niê Kđăm, Bí thư Tỉnh ủy Lâm Đồng, cho biết những lợi thế này là cơ hội vàng để hình thành một cực tăng trưởng mới, có quy mô đủ lớn, động lực đủ mạnh và tầm ảnh hưởng đủ sâu rộng, góp phần dẫn dắt xu thế kinh tế xanh và phát triển bền vững cho khu vực miền Trung - Tây Nguyên và cả nước.

THÚC ĐẨY KINH TẾ XANH THÔNG QUA ĐỔI MỚI SÁNG TẠO

Chia sẻ điều này, PGS.TS. Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết tỉnh có điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội thuận lợi để phát triển kinh tế xanh.

Cụ thể, tiềm năng tài nguyên thiên nhiên phong phú và đa dạng là lợi thế cạnh tranh vượt trội. Từ đất bazan màu mỡ phù hợp với nông nghiệp công nghệ cao, rừng nguyên sinh đa dạng sinh học phục vụ du lịch sinh thái, đến bờ biển dài với tiềm năng lớn về năng lượng gió, năng lượng mặt trời. "Đa dạng là nền tảng cho nhiều ý tưởng đổi mới sáng tạo xanh," ông Thọ nhấn mạnh.

Bên cạnh đó là các cơ chế chính sách ưu tiên của Nhà nước. Các chủ trương về phát triển bền vững và kinh tế xanh của trung ương và địa phương như các Nghị quyết 57, 59, 66, 68 của Bộ Chính trị, Nghị quyết của Quốc hội là động lực lớn. Theo ông Thọ, các chính sách này sẽ tạo hành lang pháp lý và định hướng phát triển, khuyến khích đầu tư và ứng dụng công nghệ xanh.

Đồng thời, với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, các công nghệ như AI, IoT, Big Data, công nghệ sinh học đang phát triển mạnh mẽ, cho phép ứng dụng các giải pháp tiên tiến vào sản xuất nông nghiệp thông minh, quản lý môi trường hiệu quả, tối ưu hóa sản xuất năng lượng tái tạo và phát triển mô hình du lịch bền vững.

Không những thế, hiện nay nhu cầu thị trường về sản phẩm, dịch vụ xanh cũng ngày càng tăng. Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến sản phẩm hữu cơ, thân thiện môi trường và du lịch bền vững. Nhu cầu sản xuất và tiêu dùng bền vững trong nước và trên thị trường quốc tế mở ra cơ hội xuất khẩu và phát triển bền vững cho các doanh nghiệp của tỉnh.

Hiện nay, Lâm Đồng cũng có tiềm năng lớn trong đào tạo và thu hút nguồn nhân lực phục vụ cho nền kinh tế xanh và đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, chuyên gia cũng chỉ ra những tồn tại, khó khăn, thách thức trong việc thúc đẩy kinh tế xanh thông qua đổi mới sáng tạo. Theo ông Thọ, đầu tư và công nghệ xanh và đổi mới sáng tạo thường đòi hỏi vốn lớn, trong khi nguồn vốn mạo hiểm và quỹ hỗ trợ từ địa phương hạn chế. Trong khi đó, đội ngũ chuyên gia, kỹ sư, nhà khoa học có chuyên môn sâu về công nghệ xanh, năng lượng tái tạo, nông nghiệp thông minh, quản lý môi trường lại thiếu hụt.

Ngoài ra, việc phủ sóng internet và 4G/5G chất lượng cao ở vùng sâu, vùng xa, khu vực biên giới Đắk Nông và Bình Thuận vẫn còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng ứng dụng chuyển đổi số trong nông nghiệp, du lịch. Các vườn ươm, trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp, khu công nghệ cao chuyên biệt còn ít và chưa thực sự hiệu quả trong ươm tạo, phát triển các dự án kinh tế xanh quy mô lớn.

Về môi trường phát lý và chính sách còn thiếu các quy định cụ thể, khuyến khích đủ mạnh và cơ chế đặc thù cho các hoạt động đổi mới sáng tạo xanh. Thủ tục hành chính đôi khi còn rườm rà, gây khó khăn cho doanh nghiệp, startup trong xin cấp phép, tiếp cận ưu đã và thực hiện dự án.

Về phía doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, đặc biệt doanh nghiệp ở khu vực nông thôn ít có cơ hội tiếp cận thông tin về công nghệ mới, xu hướng thị trường hoặc các chương trình hỗ trợ. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp truyền thống vẫn còn tâm lý ngại thay đổi, ngại đầu tư vào những mô hình mới có rủi ro cao. Văn hóa chia sẻ, hợp tác giữa các doanh nghiệp, giữa doanh nghiệp với viện nghiên cứu, trường đại học còn chưa được hình thành rõ nét.

ĐỀ XUẤT 5 GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN KINH TẾ XANH, ĐỔI MỚI SÁNG TẠO

Với những thách thức này, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường đề xuất 5 giải pháp.

Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý và chính sách đặc thù cho kinh tế xanh và đổi mới sáng tạo; xây dựng bộ chính sách liên vùng; thúc đẩy cơ chế mua sắm công xanh; phát triển thị trường tín chỉ carbon nội vùng; Chính sách hỗ trợ nghiên cứu và phát triển (R&D) xanh; đơn giản hoá thủ tục hành chính.

Thứ hai, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thu hút đầu tư và phát triển các quỹ hỗ trợ bao gồm thu hút FDI xanh, phát triển quỹ đầu tư mạo hiểm; kêu gọi các doanh nghiệp lớn, tập đoàn có trách nhiệm xã hội (CSR) tham gia tài trợ hoặc đầu tư vào các dự án đổi mới sáng tạo xanh;...

Thứ ba, ông Thọ đề xuất giải pháp về hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ (gắn với Nghị quyết 57), phát triển các trung tâm đổi mới sáng tạo và vườn ươm chuyên biệt.

Thứ tư, giải pháp tăng cường liên kết và hợp tác (gắn với Nghị quyết 59, 68): Thúc đẩy hợp tác Nhà nước - Doanh nghiệp - Viện - Trường - Cộng đồng.

Thứ năm, giải pháp về truyền thông và nâng cao nhận thức, tăng cường phổ biến kiến thức về kinh tế xanh và đổi mới sáng tạo.

CÔNG NGHIỆP XANH VÀ TUẦN HOÀN TẠO ĐỘT PHÁ CHO GIAI ĐOẠN TIẾP THEO

Tại hội thảo, PGS.TS. Lưu Đức Hải, Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng, cho rằng đầu tư hạ tầng, xây dựng chuỗi giá trị xanh, thúc đẩy doanh nghiệp chuyển đổi bền vững sẽ giúp tỉnh Lâm Đồng mới khẳng định vai trò đầu tàu trong cả nước.

TS. Lưu Đức Hải đề xuất hàng loạt giải pháp cụ thể giúp tỉnh Lâm Đồng phát triển công nghiệp xanh và tuần hoàn, phù hợp với xu hướng sản xuất bền vững toàn cầu.

Theo đó, tỉnh cần định hướng lại quy hoạch phát triển công nghiệp. Cụ thể, tỉnh Lâm Đồng tập trung phát triển công nghiệp công nghệ cao, chế biến nông sản sạch.

Chuyên gia chỉ rõ tại vùng Đắk Nông khai thác thế mạnh khai khoáng xanh, năng lượng tái tạo. Còn Bình Thuận phát huy tiềm năng công nghiệp năng lượng tái tạo và chế biến thủy sản bền vững.

"Đầu tư hạ tầng công nghiệp xanh là giải pháp then chốt. Các khu công nghiệp cần triển khai xử lý nước thải tuần hoàn, sử dụng năng lượng tái tạo tại chỗ, thiết kế công nghiệp sinh thái, tận dụng phụ phẩm nông nghiệp làm nguyên liệu đầu vào mới", TS. Lưu Đức Hải nhấn mạnh.

Về chính sách, tỉnh cần khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi xanh thông qua ưu đãi thuế, tín dụng xanh, hỗ trợ tài chính cho nghiên cứu và phát triển công nghệ sạch.

Đặc biệt, việc phát triển chuỗi giá trị tuần hoàn, tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp, kết nối doanh nghiệp trong khu công nghiệp để chia sẻ tài nguyên sẽ tạo động lực bền vững cho sản xuất.

Tỉnh cần bảo đảm công bằng xã hội trong phát triển công nghiệp: xây dựng nhà ở, hạ tầng xã hội đồng bộ cho người lao động, hình thành các đô thị công nghiệp xanh, kết hợp sản xuất, đời sống, cảnh quan và môi trường.

Chuyên gia đề xuất Lâm Đồng nên thí điểm mô hình tuần hoàn tại 3 khu công nghiệp gồm: Phú Hội (Lâm Đồng) làm nông nghiệp sinh thái; Nhân Cơ (Đắk Nông) làm luyện kim xanh; Sơn Mỹ I (Bình Thuận) làm năng lượng tái tạo, logistics xanh.

"Tỉnh Lâm Đồng mới có đầy đủ tiềm năng để trở thành mô hình điểm về công nghiệp xanh nếu có chiến lược phát triển đúng đắn và thực thi hiệu quả," TS. Lưu Đức Hải khẳng định. "Lâm Đồng không chỉ là trung tâm nông nghiệp công nghệ cao mà còn có thể vươn lên trở thành vùng kinh tế xanh kiểu mẫu, đóng góp tích cực cho chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia."