Lợi hại từ chính sách thuế tối thiểu toàn cầu, nhiều doanh nghiệp đề xuất ưu đãi đầu tư bằng tiền

Thông tin về tác động của việc áp dụng quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Đặng Ngọc Minh, cho rằng điều này sẽ có những tác động cả về mặt cơ hội và những thách thức đối với kinh tế Việt Nam.

THEO SÁT DIỄN BIẾN CÁC NƯỚC, ĐẶT QUYỀN LỢI QUỐC GIA LÊN ĐẦU

Cụ thể, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Đặng Ngọc Minh, cho biết đối với những cơ hội theo chiều hướng tích cực, việc đánh thuế bổ sung lên thuế suất tối thiểu 15% sẽ góp phần tăng cường hội nhập quốc tế Việt Nam nói chung, cải cách hệ thống thuế theo hướng phù hợp với thông lệ và chuẩn mực quốc tế thông qua việc sửa đổi chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp và pháp luật có liên quan đến thuế thu nhập doanh nghiệp.

"Việc đánh thuế bổ sung lên thuế suất tối thiểu 15% có thể tăng thu ngân sách nhà nước về thuế thu nhập doanh nghiệp trong ngắn hạn do nâng mức thuế suất lên mức tối thiểu toàn cầu và có thể được phân bổ số thuế được phép thu thêm do quy tắc phân bổ Quy tắc đối với khoản thanh toán chịu thuế dưới mức tối thiểu (UTPR)", ông Minh nhìn nhận.

Đồng thời sẽ tránh phải cạnh tranh về thuế giữa các nước hiện nay và hạn chế các hiện tượng trốn thuế, tránh thuế, chuyển giá, chuyển lợi nhuận.

Tuy nhiên, việc áp dụng quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu cũng đem lại những thách thức không nhỏ.

Theo phân tích của Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế, đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam có công ty mẹ thuộc đối tượng áp dụng trụ cột 2 sẽ bị các quốc gia công ty mẹ thực hiện thu thuế bổ sung phần thuế suất chênh lệch theo các nguyên tắc trụ cột 2 trong thời gian đầu được hưởng ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp.

"Trong trường hợp Việt Nam đánh thuế bổ sung, nâng thuế suất tối thiểu lên 15%, Chính phủ Việt Nam sẽ phải chịu sức ép từ các doanh nghiệp bị tác động bởi trụ cột 2", ông Minh khẳng định.

Đồng thời, việc sửa đổi chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp và pháp luật có liên quan đến thuế thu nhập doanh nghiệp có thể ảnh hưởng đến chính sách thu hút đầu tư nước ngoài tại Việt Nam.

Lãnh đạo Tổng cục Thuế cũng lưu ý hiện nay không có mối tương quan nào giữa mức thuế thu nhập doanh nghiệp thấp hơn và mức vốn FDI cao hơn trên quy mô toàn cầu. Trên thực tế, cũng không có mối tương quan đáng kể nào khi xem xét lượng vốn FDI trên đầu người hoặc khi chỉ tập trung vào FDI vào lĩnh vực xanh.

Trong khi các động lực FDI quan trọng khác như quy mô thị trường, nhân công, sự ổn định, môi trường kinh doanh… đóng vai trò chính trong việc thúc đẩy các quyết định.

ƯU ĐÃI ĐẦU TƯ BẰNG TIỀN THEO HƯỚNG NÀO?

Cũng theo chia sẻ của lãnh đạo Tổng cục Thuế, nhiều công ty đa quốc gia đã đưa ra khuyến nghị về việc áp dụng cơ chế ưu đãi bằng tiền nhằm hỗ trợ một phần chi phí đầu tư. Điều này giúp doanh nghiệp giảm bớt gánh nặng, khuyến khích các hoạt động đầu tư thực chất và mang tính dài hạn.

Thực tế khi triển khai chính sách thuế tối thiểu toàn cầu, thay vì ưu đãi thuế theo thu nhập, một số nước có xu hướng áp dụng ưu đãi thuế dựa trên chi phí và ưu đãi trợ cấp bằng tiền thay vì miễn giảm thuế thu nhập. 

Cũng theo báo cáo của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), ưu đãi theo thu nhập là hình thức ưu đãi tương đối phổ biến tại các quốc gia đang phát triển. Trong khi đó, các quốc gia phát triển có xu hướng phụ thuộc nhiều hơn vào các ưu đãi thuế dựa trên cơ sở chi phí như khấu hao nhanh, trợ cấp đầu tư hoặc giảm trừ thuế (tax credits) hơn là miễn giảm thuế thu nhập trên diện rộng.

Chia sẻ gần đây, ông Thomas McClelland, Phó Tổng Giám đốc phụ trách Dịch vụ Tư Vấn Thuế, Deloitte Việt Nam, gợi ý Việt Nam nên ban hành các cơ chế, chính sách ưu đãi theo chi phí nhằm hỗ trợ cho các doanh nghiệp đang áp dụng ưu đãi thuế chịu tác động từ trụ cột 2, nhằm hạn chế các ảnh hưởng tiêu cực đến việc thu hút đầu tư nước ngoài.

Ưu đãi theo thu nhập có ưu điểm là dễ quản lý vì thông thường sẽ được kê khai khi quyết toán thuế cuối năm; đồng thời, không phát sinh các khoản phải trả trước từ ngân sách và dễ thu hút các dự án đầu tư mới và phát sinh lợi nhuận sớm ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên, nhược điểm của ưu đãi theo thu nhập là sẽ phát sinh các trường hợp chuyển giá, chuyển dịch lợi nhuận sang các quốc gia có ưu đãi theo lợi nhuận lớn.

Ông Son Won Sik, đại diện Hiệp hội doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam (Kocham), cũng từng chia sẻ mong muốn Chính phủ Việt Nam cần tích cực ưu đãi mới như ưu đãi dựa trên chi phí đầu tư.

Điều này giúp tăng tính hấp dẫn đầu tư tại Việt Nam, thu hút đại bàng vào Việt Nam, hiện hình thức ưu đãi dựa trên chi phí đầu tư đang đươc nhiều quốc gia áp dụng, Việt Nam tham gia vào sân chơi chung của quốc tế thì nên áp dụng luật chơi chung.

"Điểm mạnh của chính sách này sẽ ngăn chặn chuyển giá, chuyển lợi nhuận, giúp khuyến khích đầu tư thực chất vào Việt Nam, đưa ra phương án đầu tư dài hạn tại Việt Nam", đại diện Kocham đánh giá.

VIỆT NAM SẴN SÀNG CHO ĐIỀU KIỆN HÚT VỐN FDI MỚI

Quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu nằm trong khuôn khổ Chương trình hành động chống xói mòn cơ sở thuế và chuyển dịch lợi nhuận (BEPS) với 142 thành viên.

Việt Nam đã tham gia và là thành viên thứ 100 của diễn đàn BEPS từ năm 2017. Với việc Việt Nam tham gia BEPS từ khá sớm, đồng nghĩa là chúng ta cần sẵn sàng cho sân chơi mới, hoàn cảnh mới, điều kiện mới trong việc thu hút FDI.

Để hiểu đúng về trụ cột 2 quy định về thuế suất tối thiểu toàn cầu, Phó Tổng cục trưởng Đặng Ngọc Minh, cho biết điều này nhằm giải quyết các thách thức về thuế phát sinh trong nền kinh tế kỹ thuật số.

Theo đó, bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng trung ương của nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) đã thống nhất về nguyên tắc giải pháp "Hai trụ cột" nhằm giải quyết các thách thức về thuế phát sinh trong nền kinh tế kỹ thuật số.

Trong đó, trụ cột 1 quy định về phân bổ thuế đối với hoạt động kỹ thuật số, trụ cột 2 quy định về thuế suất tối thiểu toàn cầu.

Như vậy, "trụ cột 2 là giải pháp của các nước lớn, có dòng vốn đầu tư ra nước ngoài mục đích kéo các tập đoàn đang hoạt động sản xuất kinh doanh trở lại nước mẹ của tập đoàn, hạn chế việc tránh thuế thu nhập doanh nghiệp bằng cách tạo ra một mức thuế thu nhập doanh nghiệp tối thiểu chung và đánh thuế đối với phần chênh lệch giữa mức thuế tối thiểu chung với mức thuế thấp hơn mà công ty con đầu tư ở các nước khác", ông Minh thông tin.

Cũng theo đại diện Tổng cục Thuế, Việt Nam có quyền đánh thuế hoặc không đánh thuế bổ sung phần thuế suất chênh lệch theo trụ cột 2, song Việt Nam không có quyền yêu cầu các nước khác không đánh thuế bổ sung hoặc không thực hiện các quy tắc trụ cột 2 đối với các công ty nước ngoài tại Việt Nam. 

Nghĩa là trụ cột 2 không bắt buộc các nước phải cùng nâng mức thuế suất lên 15% và đánh thuế bổ sung phần thuế suất chênh lệch mà chỉ đưa ra cơ chế để thu thuế trong trường hợp các tập đoàn có công ty con nộp thuế dưới mức 15% tại một quốc gia này sẽ bị đánh thuế bổ sung lên mức 15% ở quốc gia có công ty mẹ để đảm bảo đạt mức thuế suất tối thiểu toàn cầu.

Phó Tổng cục trưởng Đặng Ngọc Minh cho biết thêm mới đây, tại Paris, Bộ Tài chính Việt Nam thay mặt Chính phủ Việt Nam và OECD ký Hiệp định đa phương về hỗ trợ hành chính thuế (MAAC) cho Việt Nam.

Tại đây, Đoàn công tác của Bộ Tài chính do Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn cũng có các cuộc họp trao đổi với OECD về triển khai trụ cột 2 về thuế tối thiểu toàn cầu, cập nhật của các nước trên thế giới, hướng dẫn của OECD về giải pháp thưc hiện trụ cột 2 cũng như hỗ trợ của OECD trong việc triển khai thực hiện tại các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.