Elon Musk gặp khó tại châu Âu

Hoàng Lâm

05/12/2023

Thử thách mới nhất mà Elon Musk đang phải đối mặt là một cuộc đình công của khoảng 130 thợ máy tại 10 xưởng dịch vụ của Tesla ở Thụy Điển. Thoạt nhìn có vẻ chỉ là chuyện vặt. Nhưng nó thể có hậu quả đáng lo ngại với nhà sản xuất xe điện này.

Các công nhân của IF Metall, tổ chức đại diện cho ngành công nghiệp kim loại của Thuỵ Điển, đã phá hủy các công cụ vào ngày 27 tháng 10, đòi quyền thương lượng tập thể. Lúc đầu, Musk phớt lờ họ. Nhưng lập trường đó trở nên khó duy trì hơn khi các công nhân khác tham gia cùng họ trong các cuộc đình công. Nhân viên bưu điện từ chối giao biển số xe Tesla, người bốc dỡ xe Tesla từ tàu và người dọn dẹp để cọ rửa các phòng trưng bày của công ty.

Vào ngày 27 tháng 11, Tesla đã đệ đơn kiện Cơ quan Vận tải Thụy Điển và dịch vụ bưu chính quốc gia về việc công nhân của họ từ chối giao biển số cho ô tô cho Tesla.Cùng ngày, tòa án ra phán quyết rằng Tesla sẽ được phép thu biển số trực tiếp từ văn phòng cơ quan vận tải. Nhưng cuộc đình công vẫn tiếp tục. Nếu Metall khẳng định sẽ trả lương cho những người đình công trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, nếu đó là điều cần thiết.

Jesper Hamark của Đại học Gothenburg dự đoán: “Tôi đoán là các công đoàn Thụy Điển sẽ thắng”. Vì đây một cuộc chiến lớn hơn nhiều so với cuộc bỏ đi của 130 thợ sửa xe. Công đoàn không muốn tạo tiền lệ có thể truyền cảm hứng cho các công ty khác hoạt động ở Thụy Điển mà không chấp nhận thương lượng tập thể. Ngày nay khoảng 90% người lao động ở Thụy Điển được bảo vệ bởi những thỏa thuận như vậy.

Một giải pháp giữ thể diện cho Musk có thể là thành lập một công ty con ở Thụy Điển dưới một cái tên khác để điều hành các xưởng và cho phép thương lượng tập thể. Nỗi lo lớn hơn của Tesla là những người Thụy Điển đã khuyến khích các công nhân tại nhà máy ở Đức, nơi sản xuất 60% số xe Tesla được bán ở châu Âu.

Tỷ lệ đó có thể sẽ tăng lên nếu các nước châu Âu áp dụng thuế đối với ô tô điện từ Trung Quốc, nơi 40% còn lại hiện đến từ nước này. Để phục vụ thị trường xe điện đang phát triển ở châu Âu, thị trường lớn thứ hai thế giới sau Trung Quốc, Tesla có kế hoạch tăng gấp đôi lực lượng lao động tại Đức từ khoảng 11.000 lên 22.500.

Markus Sievers của IF Metall cho biết: “Những gì đang diễn ra ở Thụy Điển là điều đáng khích lệ đối với chúng tôi”. Công đoàn Đức tuyên bố cuộc đấu tranh của các công nhân Thụy Điển vì điều kiện làm việc tốt hơn là cuộc đấu tranh của họ. Đơn vị này cũng tuyên bố rằng công nhân Đức của Tesla được trả ít hơn 1/5 so với công nhân ở các nhà sản xuất ô tô được quy định trong thỏa thuận lương tập thể của ngành. Và họ đã thành lập một văn phòng gần Grünheide để thu hút nhân viên Tesla.

Bà Marie Nilsson, người đứng đầu IF Metall chưa bao giờ né tránh một cuộc chiến, trở thành người phụ nữ đầu tiên trong nhóm làm việc của mình sau khi gia nhập tập đoàn hóa chất Borealis ở miền tây Thụy Điển vào năm 1982 và sau đó là nữ lãnh đạo đầu tiên của liên minh với 300.000 thành viên ở một đất nước chỉ có 10,5 triệu dân. “Trong tổ chức này, bạn không thể là một bông hoa tím đang thu mình lại. Nó không thực sự hiệu quả”, bà nói với tạp chí lao động Dagens Arbete vào năm 2017 khi trở thành chủ tịch của IF Metall.

Tranh chấp gay gắt với Tesla – Musk đã coi hành động của các công đoàn Thụy Điển là “điên rồ” – là mối đe dọa đặc biệt lớn đối với Nilsson. Bà lập luận rằng toàn bộ mô hình kinh tế Thụy Điển có thể gặp rủi ro nếu Tesla tiếp tục từ chối đăng ký thương lượng tập thể. Nhưng một số người trong cộng đồng doanh nghiệp nước này đã đặt câu hỏi về logic này, lo ngại rằng một liên minh nổi tiếng là thực dụng với ngành công nghiệp đã trở nên thù địch một cách bất ngờ.

“Marie có rất nhiều hiểu biết thông thường, và cũng như tất cả những người của IF, cô ấy rất thực tế và có định hướng kinh doanh. Nhưng các biện pháp được thực hiện hiện nay và mức độ khắc nghiệt đến mức đáng ngạc nhiên , đặc biệt táo bạo, thậm chí cứng rắn”, một giám đốc kinh doanh từng làm việc cùng Nilsson cho biết. “Tôi nghĩ các công ty lớn phần lớn chấp nhận vai trò của công đoàn, nhưng nhiều công ty nhỏ hơn thì không. Tesla vừa lớn vừa nhỏ trên phạm vi quốc tế khi nó chỉ có vài trăm công nhân ở Thụy Điển”.

Một số giám đốc điều hành doanh nghiệp và các thành viên của chính phủ dường như đã đứng về phía Musk, có lẽ cảm nhận được cơ hội để nới lỏng các liên đoàn đang tồn tại ở Thụy Điển. Theo một thỏa thuận được ký kết tại thị trấn ven biển Saltsjöbaden vào năm 1938, các công đoàn và tổ chức của người sử dụng lao động cùng nhau thiết lập mọi thứ từ tiền lương đến điều kiện làm việc trong từng ngành và chính phủ không thể can thiệp.

Bà Marie Nilsson.

Làm sâu sắc thêm khó khăn của Nilsson, một số nhân viên người Thụy Điển của Tesla đã từ chối tham gia cuộc đình công. Một trung tâm sửa chữa ở Stockholm dường như vẫn hoạt động bình thường. Công ty thậm chí đã giành được một chiến thắng pháp lý nhỏ, đảm bảo sự cứu trợ trước nhà nước Thụy Điển, vốn được các thẩm phán ra lệnh cho phép Tesla trực tiếp thu thập biển số đăng ký thay vì đợi họ qua đường bưu điện. Và không phải ai cũng tin rằng tranh chấp này rất quan trọng đối với sự tồn tại của văn hóa công đoàn ở Thụy Điển. Erik Thedéen, thống đốc ngân hàng trung ương của Thuỵ Điển, đã từ chối bình luận về tranh chấp, nhưng nói tuần trước: “Tôi không nghĩ hệ thống thương lượng tập thể sẽ phụ thuộc vào kết quả của cuộc xung đột Tesla này”.

Nilsson trong khi đó không lùi bước và nói rằng có thể sẽ có nhiều hành động hơn. IF Metall đã nói chuyện với các công đoàn ở Na Uy, Đan Mạch và Đức để xem liệu họ có thể giúp đỡ người lao động Thụy Điển hay không. Các quan chức cho biết công đoàn có đủ tiền để trả lương cho công nhân đình công trong nhiều thập kỷ, nếu không muốn nói là hàng thế kỷ.

Chủ tịch IF Metall, người lớn lên ở bờ biển phía tây xinh đẹp của Thụy Điển ở Stenungsund, phía bắc Gothenburg, sẽ không có khả năng lùi bước. Theo Dagens Arbete, cha của Nilsson là cảnh sát trông coi đội bóng đá địa phương và mẹ bà trông coi câu lạc bộ thể dục dụng cụ. Bà gia nhập Borealis từ khi còn đi học và làm việc ở đó trong 30 năm. Khi ở đó, bà thường đưa du khách lên tòa tháp cao 70 mét của nhà máy để kiểm tra xem họ có bị chóng mặt hay không. Bà Marie Nilsson rời đi vào năm 2012 để gia nhập một công đoàn nổi tiếng có mối quan hệ chặt chẽ với doanh nghiệp.

“IF Metall là một trong những công đoàn linh hoạt và tập trung vào ngành nhất ở Châu Âu”, một giám đốc ngành ô tô giải thích. “Họ hoan nghênh việc tự động hóa và thậm chí bảo vệ việc thu hẹp quy mô của các công ty khi nói rằng đây là cách duy nhất để tồn tại. Có một sự khác biệt lớn đối với UAW của Mỹ. Có lẽ đó là lý do tại sao Musk đã sai”.

Các nhà phân tích cho rằng mối nguy hiểm đối với Musk là tranh chấp ở Thụy Điển đã khuyến khích các công đoàn ở các quốc gia khác như Đức, nơi hãng cũng có hoạt động sản xuất, chưa kể ở quê nhà Mỹ. Một số thậm chí còn cho rằng Tesla sẽ phải lựa chọn giữa việc ký thỏa thuận thương lượng tập thể và rời khỏi đất nước.

“Chúng tôi không quan tâm đến việc họ rời Thụy Điển. Chúng tôi nghĩ rằng đó là một chiếc xe tốt và chúng rất quan trọng cho quá trình chuyển đổi xanh”, bà Marie Nilsson nhấn mạnh. “Chúng tôi chỉ muốn họ làm việc trong những điều kiện giống như các nhà sản xuất ô tô khác ở Thụy Điển”.