“Steve Jobs ngành xe” của Trung Quốc tạo nên kỳ tích thế nào?

Trong khi Apple đã lặng lẽ từ bỏ một dự án trị giá hàng tỷ USD kéo dài hàng thập kỷ để chế tạo một chiếc xe điện thì tập đoàn Trung Quốc Xiaomi hiện có những chiếc xe điện lăn bánh khỏi dây chuyền sản xuất ở Bắc Kinh cứ sau vài phút.

Khả năng tiếp thị tinh tế và thiên hướng biến ý tưởng thành sản phẩm của Lei đã được so sánh với Steve Jobs cho vị trí giám đốc điều hành kiêm chủ tịch của Xiaomi, cũng như biệt danh “Lei Jobs” ở Trung Quốc. Tuần trước, vị tỷ phú này đã lên sân khấu ở Bắc Kinh trong chiếc áo khoác màu xanh để ăn mừng chiến thắng khi chế tạo thành công ô tô chỉ ba năm sau khi tiết lộ tham vọng của mình.

“Việc chế tạo một chiếc ô tô khó đến mức ngay cả một gã khổng lồ như Apple cũng phải bỏ cuộc”, Lei Jun nói với hàng trăm người hâm mộ đang cổ vũ.

Công việc khó khăn này có dấu hiệu được đền đáp khi cổ phiếu Xiaomi đã tăng 12% vào thứ Ba tuần qua trước nhu cầu mạnh mẽ đối với mẫu SU7 sau sự kiện ra mắt. Công ty đã nhận được hơn 100.000 đơn đặt hàng trước, mặc dù nhiều trong số đó là những khoản tiền đặt cọc được hoàn lại.

Kể từ khi thành lập Xiaomi cùng bảy đồng nghiệp vào năm 2010, Lei Jun, 54 tuổi, đã xây dựng công ty thành nhà sản xuất điện thoại lớn thứ ba thế giới và tập hợp một dòng sản phẩm đa dạng đến mức logo của Xiaomi tô điểm cho mọi thứ từ vali đến máy giặt “thông minh”.

Vào năm 2021, Lei đã thực hiện vụ đặt cược táo bạo nhất của tập đoàn, đó là công bố kế hoạch sản xuất hàng loạt ô tô vào năm 2024 nhờ khoản đầu tư ban đầu là 10 tỷ Nhân dân tệ (1,5 tỷ USD) vào cái mà ông cho rằng sẽ là “nỗ lực kinh doanh lớn cuối cùng” của mình. Chiếc ô tô mới lọt vào thế giới sản phẩm của Xiaomi, cho phép người lái xe bật mọi thứ từ đèn nhà đến nồi cơm điện từ bảng điều khiển trung tâm của họ.

“Cố gắng tạo ra một chiếc ô tô trong ba năm qua, ngày nào tôi cũng run rẩy vì sợ hãi”, Lei Jun nói vào tuần trước. “Đó là một gánh nặng rất lớn trong tâm trí tôi”.

Lei đã dành 70 đến 80% thời gian của mình trong năm qua cho dự án xe hơi của Xiaomi, bắt đầu tại văn phòng lúc 7 giờ sáng và làm việc đến 10 hoặc 11 giờ tối. Lei có tham vọng biến Xiaomi thành một trong ba nhà sản xuất xe điện hàng đầu Trung Quốc.

Điều đó cũng sẽ đưa Xiaomi trở thành một trong những nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới. Theo truyền thông nhà nước Trung Quốc, nhà máy của hãng ở ngoại ô Bắc Kinh có thể sản xuất 150.000 ô tô mỗi năm, với kế hoạch mở rộng sẽ tăng gấp đôi công suất. Các giám đốc điều hành nói rằng sự hiện diện toàn cầu của Xiaomi, với các nhà phân phối và cửa hàng điện thoại thông minh trên khắp thế giới, sẽ thúc đẩy doanh số bán ô tô ở nước ngoài.

Tuy nhiên, nó đang ra mắt tại một thị trường Trung Quốc có tính cạnh tranh cao, nơi đang diễn ra cuộc chiến giá cả. Nguồn cung ô tô điện kiểu dáng đẹp, giá rẻ và chất lượng cao khổng lồ của đất nước này đã khiến nhà phân tích Jeff Chung của Citi kém lạc quan hơn về triển vọng của sản phẩm mới của Xiaomi, gần giống với Porsche Taycan và có giá khởi điểm là 215.900 Nhân dân tệ. Ông lưu ý: “Cuối cùng thì mọi người đều có thể là kẻ thua cuộc trong phân khúc 200.000-300.000 Nhân dân tệ với xe chạy bằng pin thuần túy”.

Quá trình chuyển đổi nhanh chóng của tập đoàn từ muốn sản xuất xe điện sang sản xuất hàng loạt đã được hỗ trợ bởi sự phát triển của chuỗi cung ứng trưởng thành ở Trung Quốc cho ngành công nghiệp ô tô điện. Các nhà sản xuất xe điện trong nước, cùng với Tesla, có nhà máy lớn ở Thượng Hải, đã nuôi dưỡng một nguồn nhân tài khổng lồ và một loạt nhà cung cấp mới từ những gã khổng lồ về pin như CATL cho đến nhà sản xuất linh kiện nhôm Wencan Group.

Một nhà cung cấp thiết bị tự động hóa cho nhà máy của Xiaomi cho biết có hàng chục cựu nhân viên Tesla đang làm việc bên trong nhà máy.

Lei bắt đầu sự nghiệp của mình với tư cách là lập trình viên ở trường đại học ở thành phố Vũ Hán, miền trung Trung Quốc. Năm 1989, cùng với một cựu sinh viên lớn tuổi, ông đã cho ra đời sản phẩm đầu tiên của mình: phần mềm mã hóa được bán trên đĩa mềm.

Công ty tiếp theo của ông, bắt đầu từ một phòng khách sạn địa phương, bán máy tính và phần mềm, cùng với dịch vụ in ấn và photocopy. “Khi hoạt động kinh doanh phát triển theo nhiều hướng khác nhau, việc kiếm tiền ngày càng trở nên khó khăn hơn”, Lei Jun nhớ lại trong một sự kiện gần đây của Xiaomi.

Cuối cùng, ông trở thành người đứng đầu Kingsoft, một nhà sản xuất phần mềm Trung Quốc chuyên sản xuất các công cụ năng suất tương tự như Microsoft Office. Ông tiếp tục nắm giữ 23% cổ phần của công ty được niêm yết tại Hong Kong (Trung Quốc) trị giá 31 tỷ đô la Hong Kong (4 USD).

Ba năm sau khi Jobs ra mắt chiếc iPhone đầu tiên vào năm 2007, Lei đã tập hợp một nhóm để tạo ra một chiếc điện thoại thông minh có tính năng tương tự. Các thiết bị cầm tay của Xiaomi được biết đến với thông số kỹ thuật cao nhưng giá cả phải chăng. Được Lei tiếp thị rầm rộ, họ nhanh chóng có được một lượng lớn người hâm mộ.

Nhưng hình ảnh người chơi có giá trị thật khó để vượt qua. Lei đã nhiều lần cố gắng tạo ra những chiếc điện thoại cao cấp nhưng không tìm được nhiều người mua với mức giá gần bằng Apple. Nó đã khiến Xiaomi phải bán những sản phẩm hàng đầu với tỷ suất lợi nhuận rất thấp: tỷ suất lợi nhuận của tập đoàn là 6,4% vào năm ngoái so với 26% của Apple. Các nhà đầu tư định giá tập đoàn này ở mức dưới 50 tỷ USD, tương đương khoảng 1/5 vốn hóa thị trường của Apple.

Frank He, nhà phân tích công nghệ tại HSBC Qianhai Securities, nhận định Xiaomi kiếm được khoảng một nửa lợi nhuận từ các dịch vụ bán cho người dùng, đặc biệt là từ cửa hàng ứng dụng của tập đoàn tại Trung Quốc, thay thế cho cửa hàng Google Play bị cấm. Dự kiến ô tô của Xiaomi sẽ thua lỗ trong hai năm tới khi nhà sản xuất ô tô mở rộng quy mô nhưng cuối cùng tập đoàn sẽ thu được một khoản lợi nhuận nhỏ trên mỗi chiếc ô tô bán ra và thu lợi từ các dịch vụ bán cho tài xế.

Lei Jun nói: “Chủ tịch Lei muốn có một động cơ tăng trưởng mới với thị trường có thể định địa chỉ lớn hơn. Lợi thế duy nhất của Xiaomi là sức mạnh thương hiệu. Nó ở cả ở Trung Quốc và bên ngoài Trung Quốc”.

Christoph Weber, tổng giám đốc công ty phần mềm kỹ thuật AutoForm, đã làm việc với bộ phận xe hơi của Xiaomi ở Thượng Hải tiết lộ Lei dường như đã sẵn sàng lặp lại thành công của mình khi bắt đầu với một chiếc xe chất lượng cao. Ông nói: “Sự khác biệt là họ suy nghĩ như một công ty công nghệ chứ không phải một công ty ô tô truyền thống”.