Dồn tổng lực gỡ thẻ vàng IUU: Quyết liệt xử lý tàu cá “3 không”, có thể tính đến khả năng cấm biển

Chủ trì cuộc họp trực tuyến với 28 tỉnh, thành phố ven biển về công tác chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo, không theo quy định (IUU) mới đây tại Kiên Giang, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang yêu cầu các địa phương phải dồn tổng lực, mở "đợt cao điểm của cao điểm" với mục tiêu cao nhất là gỡ được thẻ vàng sau lần thanh tra thứ 5 sắp tới. 

MẠNH TAY XỬ LÝ TÀU CÁ “3 KHÔNG”

Phát biểu mở đầu cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang nêu rõ: Đợt thanh tra lần thứ 5 là cơ hội cuối cùng để Việt Nam gỡ thẻ vàng trước khi EU bầu cử, vì thế rất cần những giải pháp tổng lực, tạo chuyển biến thực chất trong công tác chống IUU để gỡ thẻ vàng sớm nhất có thể.

“Nếu không gỡ được thẻ vàng trong thời gian sắp tới thì có thể phải mất vài năm nữa mới có cơ hội gỡ, thậm chí có nguy cơ bị phạt thẻ đỏ, bị hạn chế xuất khẩu thuỷ sản vào các thị trường quan trọng khác”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Quang Hùng, Cục trưởng Cục Kiểm ngư cho biết sau hơn 6 năm chống khai thác IUU (từ ngày 23/10/2017 đến nay), các ban, bộ, ngành, địa phương đã tích cực thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp chống khai thác IUU theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Tuy nhiên, đến nay một số nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách vẫn chưa bảo đảm tiến độ theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, trong đó, tính từ sau đợt thanh tra lần thứ 4 của EC đến nay tiếp tục xảy ra 17 tàu/190 ngư dân bị các nước bắt giữ.

Đến nay tại một số địa phương vẫn chưa triển khai thống nhất, đồng bộ trong cả nước Hệ thống Truy xuất nguồn gốc điện tử để theo dõi, kiểm soát công tác xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác trong nước trong khi chỉ đạo của Thủ tướng là phải hoàn thành, báo cáo kết quả trước ngày 31/12/2023.

Hiện cả nước còn khoảng 15.198 tàu cá "3 không" (không đăng ký, không đăng kiểm, không cấp phép). Tình trạng tàu cá vi phạm quy định ngắt kết nối VMS tiếp tục xảy ra phổ biến, từ đầu năm 2023 đến nay xảy ra gần 5.000 lượt tàu mất kết nối trên 10 ngày. Bên cạnh đó, hành vi vi phạm vận chuyển, gửi thiết bị VMS trên tàu cá khác nhằm trốn tránh sự theo dõi của cơ quan quản lý đang diễn biến phức tạp.

“Việc xác minh, xử phạt các trường hợp mất kết nối VMS theo quy định còn hạn chế; tính riêng đối với khối tàu từ 24 mét trở lên vi phạm mới đạt khoảng trên 10%; hầu như chưa xử phạt hành vi ngắt kết nối trên 6 tiếng không thông báo vị trí theo quy định”, ông Hùng thông tin.

Đề xuất các giải pháp xử lý tàu ca "3 không", lãnh đạo tỉnh Kiên Giang cho rằng trong quý 1/2024, các địa phương cần đồng loạt vào cuộc quyết liệt để điều tra, xét xử các vụ việc vi phạm IUU để nâng cao tính răn đe. Tỉnh Kiên Giang là địa phương đầu tiên trên cả nước đã đưa ra truy tố xét xử 1 vụ liên quan môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân đi khai thác trái phép ở vùng biển nước ngoài. Cụ thể, Tòa án nhân dân tỉnh Kiên Giang tuyên phạt 4 bị cáo sống tại tỉnh Kiên Giang về tội tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép, từ 1 đến 8 năm tù giam.

Lãnh đạo tỉnh Nghệ An cho hay vừa qua, tỉnh này đã xử phạt vi phạm hành chính đối với ông Nguyễn Văn Thường, thuyền trưởng tàu cá NA-95079-TS; ông Ngô Văn Chính, thuyền trưởng tàu cá NA-95177-TS, mỗi cá nhân 20 triệu đồng và tước quyền sử dụng chứng chỉ tàu cá 3 tháng do đã vô hiệu hóa thiết bị giám sát hành trình trong quá trình hoạt động trên biển.

Tỉnh Nghệ An cũng ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với ông Trần Văn Nhật, thuyền trưởng tàu cá NA-99995-TS số tiền 24 triệu đồng do không thực hiện quy định trong trường hợp thiết bị giám sát hành trình tàu cá bị hỏng.

Theo lãnh đạo tỉnh Bình Thuận, địa phương này đã ra quyết định xử phạt bà Trần Thị Thống, chủ tàu cá ở khu phố 8, phường Phước Hội, thị xã La Gi với mức phạt 900 triệu đồng vì đã có hành vi khai thác thuỷ sản tại vùng biển lãnh thổ khác mà không có giấy phép hoặc không có giấy chấp nhận. Bà Thống là chủ tàu cá BTh 97352 bị lực lượng chức năng Malaysia phát hiện và bắt giữ đang khai thác hải sản tại khu vực thuộc vùng biển của Malaysia ngày 7/1/2023.

Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận cũng đã ra quyết định xử phạt ông Trần Thanh Mười, ngụ khu phố 8, phường Phước Hội, thị xã La Gi số tiền 900 triệu đồng với hành vi vi phạm tương tự. Ông Mười là chủ tàu cá BTh 95204 TS đã thực hiện đánh bắt xâm phạm vùng biển Malaysia ngày 7/1/2023 và bị lực lượng chức năng nước này bắt giữ.

CẦN GIẢI PHÁP TỔNG THỂ, CĂN CƠ LÂU DÀI

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang biểu dương, đánh giá cao những kết quả tích cực mà các bộ, ngành, địa phương đã đạt được trong công tác chống IUU trong thời gian qua.

Đặc biệt, Phó Thủ tướng đánh giá cao tỉnh Kiên Giang đã làm được nhiều việc có tác động lan toả tích cực, trở thành địa phương đầu tiên trên cả nước đưa ra truy tố xét xử vụ liên quan môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân đi khai thác trái phép ở vùng biển nước ngoài.

Nhấn mạnh chỉ còn gần 3 tháng nữa là đến thời điểm EC cử đoàn thanh tra sang Việt Nam, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang yêu cầu các địa phương phải dồn tổng lực, mở "đợt cao điểm của cao điểm" với mục tiêu cao nhất là gỡ được thẻ vàng sau lần thanh tra thứ 5 sắp tới. 

Phó Thủ tướng cho rằng các địa phương cần nghiên cứu kỹ lưỡng, vận dụng các quy định hiện hành để xử lý các vi phạm về IUU. Địa phương nào có các vụ việc tương tự như Kiên Giang vừa xử lý thì mạnh dạn xử lý. Bộ Công an đã gửi hồ sơ vụ án nêu trên của tỉnh Kiên Giang đến công an tất cả các tỉnh, thành phố ven biển để nghiên cứu, tham khảo, vận dụng.

"Dự kiến trong tháng 2, Ban Bí thư sẽ ban hành Chỉ thị, trong đó giao trách nhiệm cụ thể cho từng người đứng đầu cấp uỷ các cơ quan, đơn vị từ Trung ương đến địa phương trong công tác chống IUU", Phó Thủ tướng  thông tin.

Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức các đoàn đi kiểm tra, đôn đốc, hướng dẫn các địa phương thực hiện nhiệm vụ chống khai thác IUU; chỉ đạo Cục Kiểm ngư phối hợp với Bộ Công an xứ lý dứt điểm tàu vi phạm được đoàn thanh tra của EC chỉ ra tại Khánh Hoà.

Bộ Quốc phòng chỉ đạo lực lượng biên phòng quản lý, kiểm soát tốt tàu cá xuất, nhập bến, tại vùng biển giáp ranh, tập trung ở vùng biển ngoài khơi tỉnh Kiên Giang và Cà Mau.

Bộ Công an thúc đẩy điều tra, đưa ra xét xử hành vi tổ chức và môi giới xuất cảnh trái phép và hành vi hợp thức hoá hồ sơ đối với các lô hàng hải sản xuất khẩu; mở rộng điều tra các nhóm tàu không về bến mà sử dụng các tàu khác tiếp tế nhiên liệu, đá, đồ ăn và tiếp nhận cá mang về bờ bán.

Phó Thủ tướng đồng ý các địa phương mở rộng số lượng cảng tiếp nhận tàu cá cập bến ngoài các cảng chỉ định với điều kiện các địa phương kiểm soát được tình hình nhằm giảm áp lực đối với cảng cá được chỉ định, đồng thời tạo thuận lợi cho tàu cá cập bến, tiết kiệm chi phí cho ngư dân; thường xuyên báo cáo về Trung ương kết quả công tác chống IUU.

Bên cạnh những nhiệm vụ nêu trên, Phó Thủ tướng nhấn mạnh cần thiết phải có các giải pháp căn cơ, lâu dài để phát triển ngành thuỷ sản bền vững. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần xây dựng phương án/kế hoạch khai thác thuỷ sản bền vững, trong đó tính đến khả năng cấm biển để bảo vệ, tái tạo ngư trường và hỗ trợ ngư dân khi thực hiện cấm biển.