Châu Âu gặp khó trong chuỗi cung ứng pin khi Mỹ thu hút các nhà sản xuất linh kiện

Thế khó của châu Âu

Chris Burns, cựu kỹ sư Tesla, người đứng đầu nhà sản xuất vật liệu pin Novonix của Úc, nói rằng Đạo luật Giảm lạm phát của Mỹ đang thu hút các nhà sản xuất rời khỏi châu Âu.

Novonix, công ty sản xuất than chì thành phần pin rất quan trọng cho quá trình chuyển đổi ô tô điện, có kế hoạch tập trung vào thị trường Mỹ vì những ưu đãi trong đạo luật trị giá 369 tỷ USD mà EU và Anh không thể sánh được.

Burns nói: “Chúng tôi luôn xem xét việc mở rộng sang châu Âu nhưng vấn đề tài chính trở thành thách thức lớn nhất. Trọng tâm của chúng tôi là cung cấp địa điểm Riverside ở Tennessee, nơi dự định sản xuất than chì và bắt đầu địa điểm tiếp theo ở Bắc Mỹ. Nó sẽ khiến chúng tôi bận rộn hơn cho đến cuối thập kỷ này”.

Nhận xét của Burns nêu bật thách thức mà châu Âu phải đối mặt trong việc xây dựng chuỗi cung ứng độc lập với Trung Quốc, nhà cung cấp than chì và các nguyên liệu thô khác cần thiết cho pin hàng đầu thế giới mà không cần trợ cấp.

Theo Benchmark Mineral Intelligence, thách thức đặc biệt khó khăn đối với thành phần cực dương của pin, được làm từ than chì, vì Trung Quốc kiểm soát 75% phần này của chuỗi cung ứng.

Các nhà sản xuất Trung Quốc đang ngày càng nhắm tới châu Âu và các khu vực lân cận để mở rộng sau khi Washington chuyển sang hạn chế sự hiện diện của họ ở Mỹ bằng các quy định chặt chẽ hơn. Bắc Kinh cũng tăng cường kiểm soát xuất khẩu than chì trong tháng 10.

Shanghai Putailai, nhà sản xuất vật liệu pin, hồi tháng 5 đã công bố kế hoạch đầu tư 1,3 tỷ USD vào xây dựng nhà máy ở Thụy Điển, trong khi đối thủ Trung Quốc Ninh Ba Shanshan cũng đang cân nhắc đầu tư tương tự vào Phần Lan.

Ngoài ra, tập đoàn vật liệu pin SRG Mining của Canada, hợp tác với tập đoàn công nghệ Trung Quốc C-One, cho biết họ có kế hoạch xây dựng một cơ sở trị giá 300 triệu - 500 triệu USD ở Ma-rốc để phục vụ thị trường Mỹ và châu Âu.

Novonix đang đặt mục tiêu sản xuất 20.000 tấn than chì mỗi năm tại Riverside ở Tennessee trước khi mở rộng hơn nữa ở Bắc Mỹ lên 150.000 tấn mỗi năm.

Các nhà đầu tư vào Novonix bao gồm nhà sản xuất pin LG Energy Solutions của Hàn Quốc và Phillips 66, tập đoàn lọc dầu của Mỹ cung cấp nguồn than cốc quan trọng không phải của Trung Quốc cần thiết để sản xuất than chì từ nhà máy lọc dầu Humber của Anh.

Burns cho hay: “Chúng tôi đã xem xét ý tưởng tìm nguồn cung ứng từ Humber ở Châu Âu và Vương quốc Anh. Nhưng những kế hoạch đó sẽ có trong tương lai”.

Burns nhấn mạnh Novonix có thể bắt đầu lên kế hoạch xây dựng một nhà máy ở châu Âu vào cuối thập kỷ này nhưng điều đó sẽ phụ thuộc vào cam kết của các nhà sản xuất ô tô và nhà sản xuất tế bào trong việc mua nguồn cung trong tương lai của họ.

Phản ứng có tính toán của Châu Âu

Sau phản ứng ban đầu gay gắt trước việc Mỹ thông qua Đạo luật giảm lạm phát, Liên minh châu Âu hiện đang thúc đẩy các giải pháp vừa phải nhằm duy trì tham vọng công nghiệp và an ninh chuỗi cung ứng của mình, đồng thời duy trì sự công bằng trong thương mại nội bộ và bên ngoài.

Việc thông qua Đạo luật giảm lạm phát (IRA) ở Mỹ năm ngoái đã gây ra sự hoảng loạn ở châu Âu. Các doanh nghiệp lớn ở châu Âu đã khơi dậy nỗi lo lắng này và thúc giục Liên minh châu Âu thiết lập các khoản trợ cấp cạnh tranh.

Để đáp lại, Ủy ban Châu Âu đã sớm công bố kế hoạch cho một “Kế hoạch công nghiệp Thỏa thuận Xanh” quy mô lớn. Nó hứa hẹn các biện pháp dựa trên bốn “trụ cột” là quy định, tài trợ, kỹ năng và thương mại. Những bản dự thảo ban đầu về các biện pháp do ủy ban đề xuất đã gióng lên hồi chuông cảnh báo đối với các quốc gia có nền kinh tế tự do hơn trong EU. Dự thảo cải cách các quy tắc viện trợ nhà nước có nguy cơ gây ra sự chia rẽ mới giữa các quốc gia thành viên và những thay đổi trong quy định về các dự án năng lượng sạch dường như bắt chước chủ nghĩa bảo hộ của Mỹ.

EU thực tế không cần phải phản ứng mạnh mẽ như vậy với IRA. Tác động của IRA đối với các ngành công nghiệp năng lượng sạch của Châu Âu có thể sẽ rất hạn chế. Hơn nữa, EU đã hứa với họ rằng sẽ hỗ trợ tài chính, trong nhiều gói tài trợ khác nhau, vượt quá mức hỗ trợ mà Mỹ đưa ra cho các ngành năng lượng sạch. Bây giờ, bi kịch đầu tiên về IRA đã qua, nhiều chính phủ ở châu Âu đang trở nên lạc quan và kiềm chế hơn. Tranh chấp trong ủy ban và giữa các quốc gia thành viên đã tạo ra các giải pháp phức tạp vừa bảo vệ tham vọng công nghiệp và an ninh chuỗi cung ứng của EU, vừa duy trì sự công bằng trong thương mại nội bộ và bên ngoài.

Biện pháp gây tranh cãi nhất trong kế hoạch của EU – Quỹ Chủ quyền Châu Âu – vẫn chưa được hoàn thiện. Cơ chế tài trợ chung này thậm chí còn phải đối mặt với những hạn chế kinh tế và chính trị mạnh mẽ hơn, vì vậy EU có thể sẽ áp dụng một giải pháp đo lường được. Ngành công nghiệp năng lượng sạch có thể thất vọng với kết quả này.

Đạo luật Công nghiệp Net-Zero (NZIA) và Đạo luật Nguyên liệu thô Quan trọng (CRMA) là những phần dễ dàng trong phản ứng của EU đối với IRA.

Hai bộ luật này lần lượt sửa đổi khung pháp lý cho ngành năng lượng sạch và ngành khoáng sản quan trọng, đẩy nhanh quá trình phê duyệt của chính phủ đối với các nhà máy, cơ sở điện, mỏ và các nhà máy mới khác. Chúng làm cho châu Âu trở thành một triển vọng đầu tư hấp dẫn hơn một chút đối với năng lượng sạch và các khoáng sản quan trọng so với trước đây, nhưng nhu cầu về những thay đổi này đã rõ ràng từ rất lâu trước khi Quốc hội Mỹ thông qua IRA.

Tuy nhiên, một số quốc gia thành viên và các chuyên gia thương mại tỏ ra không hài lòng về một khía cạnh của phiên bản dự thảo của NZIA. Ủy ban Châu Âu đã đề xuất một cách khá hợp lý rằng các quốc gia thành viên nên xem xét an ninh cung cấp các công nghệ quan trọng khi trao hợp đồng công cho các dự án năng lượng sạch mới. Tuy nhiên, dự thảo NZIA của Ủy ban chỉ ra rằng việc đánh giá an ninh nguồn cung sẽ dựa trên tỷ trọng công nghệ có nguồn gốc từ bên trong EU. Rõ ràng là nhằm mục đích thúc đẩy việc sản xuất các công nghệ năng lượng sạch của EU, đề xuất này rõ ràng mang tính bảo hộ và thậm chí sẽ không đảm bảo an ninh nguồn cung.

Sau khi tham khảo ý kiến của các quốc gia thành viên, Ủy ban đã sửa đổi đề xuất của mình. Đạo luật sửa đổi cuối cùng yêu cầu các quốc gia thành viên đánh giá liệu một dự án có góp phần đa dạng hóa chuỗi cung ứng quốc tế hay không bằng cách tìm nguồn cung ứng công nghệ từ các quốc gia hiện chiếm dưới 65% nguồn cung toàn cầu. Nó thể hiện sự đổi mới trong hoạch định chính sách công nghiệp nhằm tạo ra sự cân bằng khả thi giữa an ninh chuỗi cung ứng và duy trì thị trường châu Âu mở mà không cạnh tranh với ưu đãi của Mỹ đối với sản xuất trong nước và từ đó gây phản cảm với các nước khác.

Viện trợ nhà nước

Ủy ban Châu Âu cũng đã hoàn tất các thay đổi đối với các quy tắc viện trợ nhà nước của EU, ít nhất là cho đến năm 2025. Ủy ban đã sửa đổi Quy định miễn trừ chung (GBER) và Khung chuyển đổi và khủng hoảng tạm thời (TCTF), cùng xác định thời điểm hỗ trợ tài chính của các chính phủ để ngành công nghiệp được miễn các quy định chung về viện trợ nhà nước của EU.

Pháp và Đức ủng hộ những thay đổi lớn, bao gồm cả mức giới hạn cao hơn đáng kể đối với các khoản trợ cấp của chính phủ. Nhưng sau lần nới lỏng các quy định về viện trợ nhà nước của EU trước đó vào tháng 3 năm 2022, hai nước đã chiếm 77% tổng viện trợ nhà nước được Ủy ban châu Âu phê duyệt. Do đó, các quốc gia thành viên nhỏ hơn của EU lo ngại rằng việc nới lỏng các quy tắc hơn nữa sẽ cho phép các chính phủ lớn nhất của khối thu hút đầu tư từ các quốc gia nhỏ hơn thông qua các khoản trợ cấp lớn hơn, làm bóp méo nền kinh tế.