Bùng nổ xe điện, Trung Quốc đẩy xe động cơ đốt trong dư thừa đi đâu?

Xuất khẩu xe xăng mạnh mẽ

Nhưng các công ty nước ngoài không phải là những người thua cuộc duy nhất. Nhiều nhà sản xuất ô tô truyền thống của Trung Quốc cũng chứng kiến doanh số sụt giảm và phản ứng bằng cách xuất khẩu tràn ngập thế giới với những chiếc xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch mà họ không thể bán trong nước.

Trong khi các nhà hoạch định chính sách phương Tây tập trung vào mối đe dọa từ xe điện được trợ cấp mạnh mẽ của Trung Quốc, bảo vệ thị trường của họ bằng thuế quan, các nhà sản xuất ô tô Mỹ và châu Âu phải đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng lớn từ những kẻ ngốn xăng của Trung Quốc ở các quốc gia từ Ba Lan, Nam Phi đến Uruguay.

Xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch chiếm tới 76% kim ngạch xuất khẩu ô tô của Trung Quốc kể từ năm 2020, và tổng số lô hàng hàng năm đã tăng vọt từ 1 triệu lên hơn 6,5 triệu trong năm nay, theo dữ liệu từ công ty tư vấn Automobility có trụ sở tại Trung Quốc.

Sự bùng nổ xuất khẩu xe chạy bằng xăng được thúc đẩy bởi chính các khoản trợ cấp và chính sách về xe điện đã từng phá hủy hoạt động kinh doanh của các nhà sản xuất ô tô tại Trung Quốc, bao gồm VW, GM và Nissan, bằng cách bảo lãnh cho hàng loạt nhà sản xuất xe điện Trung Quốc và châm ngòi cho một cuộc chiến giá cả tàn khốc, theo một cuộc khảo sát của Reuters.

Hiện tượng này làm nổi bật những tác động sâu rộng của chính sách công nghiệp Trung Quốc, khi các đối thủ cạnh tranh nước ngoài đang phải vật lộn để theo kịp các công ty được chính phủ hậu thuẫn đang theo đuổi mục tiêu thống trị các lĩnh vực quan trọng của Bắc Kinh trên phạm vi quốc gia và toàn cầu.

Sự tràn ngập của xe chạy bằng xăng Trung Quốc vào các thị trường mới nổi và hạng hai phản ánh sự xung đột giữa nỗ lực thúc đẩy xe điện hiện tại của Bắc Kinh và các chính sách cũ đã xây dựng ngành công nghiệp xe chạy bằng xăng trong nước của Trung Quốc bằng cách tận dụng công nghệ của các nhà sản xuất ô tô nước ngoài.

Xung đột

Trong số những nhà xuất khẩu lớn nhất có những gã khổng lồ lâu đời thuộc sở hữu nhà nước, bao gồm SAIC, BAIC, Dongfeng và Changan, vốn trước đây dựa vào liên doanh với các nhà sản xuất ô tô nước ngoài để kiếm lợi nhuận và nắm giữ bí quyết kỹ thuật. Những mối quan hệ đối tác này bắt đầu vào những năm 1980 như những cuộc “hôn nhân tay ba” do Bắc Kinh ép buộc như một cái giá để các công ty nước ngoài tiếp cận thị trường Trung Quốc. Gần đây với sự trỗi dậy của các nhà sản xuất xe điện tư nhân sáng tạo của Trung Quốc, dẫn đầu là BYD, doanh số của các liên doanh này đã giảm mạnh. Ví dụ, doanh số bán hàng hàng năm của SAIC-GM tại Trung Quốc đã giảm từ hơn 1,4 triệu xe xuống còn 435.000 xe trong giai đoạn 2020-2024, theo dữ liệu của SAIC.

Giờ đây, các công ty nhà nước này đang tăng doanh số tại các thị trường xuất khẩu vốn trước đây thuộc về các nhà sản xuất ô tô nước ngoài, vốn là đối tác của họ tại Trung Quốc. Doanh số xuất khẩu của SAIC - chủ yếu là các thương hiệu riêng, không có GM - đã tăng vọt từ gần 400.000 xe mỗi năm vào năm 2020 lên hơn một triệu xe vào năm ngoái.

Doanh số xuất khẩu gần 250.000 xe của Dongfeng trong năm ngoái, tăng gần gấp bốn lần trong năm năm, đã chứng tỏ là rất quan trọng khi doanh số bán hàng của các đối tác Trung Quốc với Honda và Nissan bước vào "vòng xoáy đi xuống", Jelte Vernooij, giám đốc Dongfeng khu vực Trung Âu, cho biết.

Doanh số toàn cầu hàng năm của Dongfeng đã giảm một triệu xe kể từ năm 2020, xuống còn dưới 2 triệu xe, theo hồ sơ của công ty. Tuy nhiên, Vernooij không lo lắng về tương lai của Dongfeng - bởi vì hãng có sự hậu thuẫn của Bắc Kinh.

"Việc chúng tôi thuộc sở hữu nhà nước là chìa khóa", ông nói. "Chúng tôi sẽ tồn tại”.

Hiện tại, xe chạy xăng của Trung Quốc đang bán chạy hơn ở các thị trường hạng hai, chẳng hạn như Đông Âu, Mỹ Latinh và Châu Phi, nơi cơ sở hạ tầng sạc xe điện còn khan hiếm. Về lâu dài, Bắc Kinh đặt mục tiêu thống trị xe điện và xe hybrid sạc điện trên toàn cầu. Nhưng trong thời gian chờ đợi, nhiều nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đang xây dựng các thương hiệu ở nước ngoài bằng cách cung cấp cho khách hàng bất cứ điều gì họ muốn.

Nhà xuất khẩu ô tô hàng đầu của Trung Quốc là Chery, với doanh số toàn cầu tăng vọt từ 730.000 xe lên 2,6 triệu xe trong giai đoạn 2020-2024. Chery, công ty có cả chủ sở hữu nhà nước và tư nhân, đã tăng trưởng xuất khẩu hàng năm trong giai đoạn này khoảng một triệu xe - chủ yếu dựa vào các loại xe chạy bằng xăng, chiếm bốn phần năm doanh số.

Chỉ có hai trong số 10 nhà xuất khẩu ô tô hàng đầu của Trung Quốc tập trung hoàn toàn vào xe chạy bằng pin. Một trong số đó là Tesla, nhà tiên phong trong lĩnh vực xe điện của Mỹ. Nhà sản xuất còn lại là BYD, chỉ bán xe điện và xe hybrid cắm sạc. Việc BYD đẩy mạnh xuất khẩu ra nước ngoài trong năm nay đã đưa hãng trở thành nhà xuất khẩu lớn thứ hai của Trung Quốc và chuyển hướng xuất khẩu của quốc gia này sang xe cắm sạc. Tuy nhiên, xuất khẩu xe chạy xăng của Trung Quốc đang trên đà vượt quá 4,3 triệu chiếc và chiếm gần hai phần ba tổng số của năm nay.

Các nhà quản lý ở nước ngoài của Chery, Dongfeng và một nhà sản xuất ô tô nhà nước khác, FAW, nói với Reuters rằng thị trường ô tô khốc liệt của Trung Quốc đã khiến xuất khẩu trở nên thiết yếu đối với tăng trưởng và lợi nhuận của các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc.

Giles Taylor, phó chủ tịch toàn cầu phụ trách thiết kế tại FAW, tin rằng một số đối thủ trong nước chỉ cần một sản phẩm thất bại là có thể phá sản. Ông nói: "Trung Quốc quá đông đúc với các công ty ô tô. Nó đang ở ngay bờ vực của cuộc chiến cạnh tranh khốc liệt”.

Các nhà quản lý cho hay, hầu hết các thương hiệu đều tập trung vào xuất khẩu xe chạy xăng, đơn giản vì chúng dễ bán nhất ở hầu hết các khu vực. "Chúng tôi có thể tinh chỉnh sản phẩm của mình cho mọi thị trường", Nic Thomas, giám đốc tiếp thị châu Âu của Changan, cho biết.

Những nhà xuất khẩu hàng đầu khác như SAIC, BAIC, Geely và Great Wall Motor, cùng cơ quan hoạch định kinh tế của chính phủ, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia, hiện chưa đưa ra bình luận nào.

Nhiều giám đốc điều hành của các nhà sản xuất ô tô toàn cầu đã thừa nhận rộng rãi rằng các đối thủ Trung Quốc đang trỗi dậy đặt ra mối đe dọa cạnh tranh nghiêm trọng, nhưng chủ yếu là trong bối cảnh các mẫu xe điện sáng tạo và giá cả phải chăng của họ hơn là các mẫu xe chạy xăng. Đại diện của Toyota, GM, Ford, Honda, Nissan và Hyundai không đưa ra bình luận về sự gia tăng xuất khẩu của Trung Quốc.

Một số công ty kỳ cựu cho biết họ đã sẵn sàng cho cuộc chiến. Alexander Seitz, giám đốc khu vực Nam Mỹ của Volkswagen, nói ông "không sợ người Trung Quốc" và "Tôi tôn trọng họ như một đối thủ cạnh tranh", ông nói. "Họ được chào đón tham gia”.

Để đối phó với sự cạnh tranh từ Trung Quốc, Volkswagen đang tìm cách xuất khẩu xe sản xuất tại Trung Quốc sang nhiều thị trường nước ngoài hơn.

Người phát ngôn của GM đã trích dẫn phát biểu hồi tháng 10 của CEO Mary Barra rằng công ty đặt mục tiêu cạnh tranh với các đối thủ Trung Quốc "bằng công nghệ phù hợp, với chi phí phù hợp".

Kỳ tiếp theo: Áp lực dư thừa và cuộc chiến giá cả