“Detroit của châu Âu” đang mất dần vị thế cường quốc ô tô
Ngành công nghiệp ô tô Slovakia được coi là “Detroit của châu Âu”, chiếm khoảng 11% tổng sản phẩm quốc nội (GDP), đã tạo dựng được danh tiếng toàn cầu đáng mơ ước. Tuy nhiên, sự kết hợp giữa thuế quan của Mỹ, cạnh tranh từ Trung Quốc, thuế nội địa cao hơn và sự dịch chuyển địa chính trị khỏi Liên minh châu Âu đang đe dọa gây khó khăn cho ngành này.
Cơn bão lớn
Slovakia, một quốc gia nhỏ bé không giáp biển nằm giữa lòng châu Âu, đang phải đối mặt với một cơn bão lớn khi tìm cách bảo vệ danh tiếng ô tô đáng mơ ước của mình. Từ khi thành lập nhà máy Ô tô Bratislava (BAZ) vào đầu những năm 1970 cho đến khi gia nhập Liên minh Châu Âu, Slovakia đã định vị mình là nhà sản xuất ô tô hàng đầu thế giới tính theo đầu người.
Được mệnh danh là "Detroit của Châu Âu", quốc gia miền núi chỉ với 5,4 triệu dân này đã thu hút các nhà sản xuất lớn như Volkswagen, Stellantis, Kia và Jaguar Land Rover.
Hãng xe Volvo của Thụy Điển cũng chuẩn bị mở một nhà máy sản xuất xe điện gần Kosice ở miền đông Slovakia, đây là cơ sở sản xuất thứ năm của quốc gia này.
Với vị thế thống trị như vậy, ngành công nghiệp ô tô của Slovakia hiện chiếm khoảng 11% tổng sản phẩm quốc nội (GDP), một nửa sản lượng công nghiệp và khoảng một phần mười tổng số việc làm của cả nước.
Tuy nhiên, vô số thách thức, từ thuế quan của Mỹ và sự cạnh tranh từ Trung Quốc đến thuế nội địa cao hơn và sự dịch chuyển địa chính trị khỏi EU, đang đe dọa làm suy yếu vị thế dẫn đầu thế giới về sản xuất ô tô của nước này.
Matej Hornak, nhà phân tích tại Slovenská Sporiteľňa, ngân hàng lớn nhất Slovakia, mô tả ngành ô tô của Slovakia là ngành chịu ảnh hưởng đặc biệt từ thuế quan của ông Trump so với các ngành khác ở Trung và Đông Âu.
Theo Hornak, đó là bởi vì xuất khẩu của Slovakia sang Mỹ chiếm 4% tổng kim ngạch xuất khẩu, với khoảng 80% khối lượng đó là ô tô.
“Detroit của châu Âu” đã xây dựng một ngành công nghiệp ô tô thịnh vượng. Nhưng thuế quan của ông Trump hiện đang đe dọa phá vỡ thành công của ngành công nghiệp ô tô.
Zuzana Pelakova, giám đốc chương trình kinh tế và kinh doanh tại Globsec, một viện nghiên cứu có trụ sở tại thủ đô Bratislava của Slovakia, đã chỉ ra thuế quan của Mỹ là rủi ro hàng đầu trong ngắn hạn đối với ngành công nghiệp ô tô Slovakia.
“Rủi ro trước mắt, hơn cả quá trình chuyển đổi sang xe điện và tất cả các rủi ro khác, chính là thuế quan. Đây là một thách thức đáng kể”, Pelakova nói với CNBC qua điện thoại.
“Tôi cho rằng, trong tình hình hiện tại, liên minh thương mại Mỹ - EU đã ổn định và thuế quan đã được hạ xuống còn 15%, điều này chắc chắn tốt hơn so với đề xuất ban đầu nhưng vẫn còn nhiều thách thức”, bà nói thêm.
Mỹ và EU đã đồng ý một thỏa thuận thương mại khung vào tháng 7, với việc chính quyền của Tổng thống Donald Trump áp đặt mức thuế suất chung 15% đối với hầu hết hàng hóa của EU. Thỏa thuận này đánh dấu sự giảm đáng kể so với lời đe dọa áp thuế 30% của ông Trump và giảm gần một nửa mức thuế suất đối với ngành ô tô của châu Âu từ 27,5%.
Các nhóm ngành công nghiệp, vốn tạm thời hoan nghênh thỏa thuận thương mại, đã bày tỏ mối quan ngại sâu sắc về chi phí liên quan đến thực tế thuế quan mới.
“Trong khi nhu cầu tại Mỹ giảm đặt ra thách thức cho các nhà sản xuất ô tô Slovakia, họ đồng thời phải đối mặt với áp lực ở các thị trường khác khi sự cạnh tranh từ các nhà sản xuất Trung Quốc ngày càng gay gắt”, Hornak nói với tờ CNBC. “Do đó, thuế quan của Mỹ chỉ là một phần của bức tranh toàn cảnh. Bức tranh tổng thể cần được quan tâm kỹ lưỡng hơn”.
Chuyển đổi sang xe điện
Volkswagen đã chọn Bồ Đào Nha thay vì Slovakia cho mẫu xe điện ID.1 mới, trong khi Stellantis, công ty có nhà máy Trnava ở phía tây Slovakia, đã chọn Tây Ban Nha làm điểm đến cho một mẫu xe điện mới.
Tuy nhiên, ông Hornak của Slovenská Sporiteľňa cho biết các nhà máy ô tô của nước này dường như vẫn cạnh tranh trong các tập đoàn tương ứng về việc phân bổ sản xuất xe điện.
Thiếu sự hỗ trợ có mục tiêu từ chính phủ và thể chế cho quá trình chuyển đổi của ngành. Trên thực tế, tình hình hoàn toàn ngược lại.
Ví dụ, nhà máy xe điện sắp tới của Volvo ở miền đông Slovakia là "một trong những khoản đầu tư quan trọng nhất trong lĩnh vực này", ông Hornak cho biết, với Gotion High Tech của Trung Quốc và đối tác InoBat của Slovakia chuẩn bị xây dựng một nhà máy pin xe điện, phản ánh "một khoản đầu tư quan trọng khác".
“Sự thiếu sự hỗ trợ cụ thể từ chính phủ và thể chế cho quá trình chuyển đổi của ngành. Trên thực tế, tình hình hoàn toàn ngược lại do các biện pháp củng cố tài khóa, môi trường kinh doanh ở Slovakia đang xấu đi”, ông Hornak nói. “Gánh nặng thuế và phí ngày càng tăng đối với các công ty, chẳng hạn như việc áp dụng thuế giao dịch, càng gây bất lợi cho các doanh nghiệp trong nước trên thị trường quốc tế”.
Chính phủ của Thủ tướng Robert Fico đã tăng thuế và áp đặt các khoản thuế mới đối với các giao dịch tài chính như một phần trong nỗ lực chung nhằm khắc phục tình hình tài chính công đang gặp khó khăn của đất nước. Các biện pháp này, vốn đã gây ra căng thẳng trong liên minh cầm quyền, đã bị ngành công nghiệp ô tô Slovakia chỉ trích.
Alexander Matusek, người đứng đầu Hiệp hội Công nghiệp Ô tô Slovakia (AIA SR), phát biểu với Bloomberg vào cuối tháng 5 rằng chính phủ của ông Fico có nguy cơ gây tổn hại cho ngành ô tô của đất nước bằng việc tăng thuế, cũng như sự dịch chuyển địa chính trị khỏi các đối tác thương mại lớn.
