Nhật Bản siết lệnh cấm bán ô tô cũ sang Nga, cắt thị trường tỷ USD mỗi năm

Xe Toyota cũ được bày bán tại một cửa hàng đại lý ở Moscow, Nga. Ảnh: Reuters.

Theo dữ liệu thương mại và những người tham gia thị trường, động thái của Nhật Bản cấm hầu hết việc bán ô tô đã qua sử dụng sang Nga đã cản trở hoạt động thương mại trị giá gần 2 tỷ USD hàng năm vốn đang bùng nổ sau các lệnh trừng phạt đối với Ukraine ở những nơi khác.

Vào đầu tháng 8, chính phủ Nhật Bản đã cấm xuất khẩu tất cả các loại xe trừ ô tô cỡ nhỏ sang Nga, cắt đứt kênh giao dịch sinh lợi với nhiều loại xe đã qua sử dụng, đặc biệt là Fushiki, một trung tâm xuất khẩu biển của Nhật Bản.

Trong khi xóa sạch nguồn ô tô đã qua sử dụng lớn nhất của Nga, các lệnh trừng phạt đã khiến giá ô tô cũ ở Nhật Bản giảm xuống và khiến các nhà môi giới tranh nhau đưa xe đến các khu vực khác, đặc biệt là các thị trường có tay lái bên phải ở New Zealand, Đông Nam Á và Châu Phi.

Vào năm ngoái, khi các lệnh trừng phạt ở nơi khác được thắt chặt, Nga đã mua hơn 1/4 lượng ô tô đã qua sử dụng xuất khẩu của Nhật Bản với mức giá trung bình gần 8.200 USD. Mức giá này cao hơn gấp đôi vào năm 2020, khi Nga chiếm khoảng 15% lượng xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng của Nhật Bản.

Dữ liệu thương mại cho thấy doanh số bán hàng đó đã lên tới 1,9 tỷ USD trong cả năm 2023 trước khi Nhật Bản áp đặt các lệnh trừng phạt cứng rắn hơn của riêng mình.

Theo số liệu từ cơ quan phân tích Autostat của Nga, hơn một nửa trong số 303.000 ô tô đã qua sử dụng được Nga nhập khẩu trong 8 tháng đầu năm là từ Nhật Bản.

Dữ liệu của Autostat cho thấy con số này so với doanh số 606.950 xe mới của các thương hiệu chủ yếu là Nga và Trung Quốc trong cùng kỳ.

SV Alliance có trụ sở tại Toyama, một doanh nghiệp xuất khẩu ô tô được hai năm tuổi, là một phần của sự bùng nổ thời chiến khi đưa trung bình khoảng 6.500 ô tô đã qua sử dụng đến Nga mỗi tháng cho đến tháng 7 từ Fushiki của Nhật Bản. Cảng này cách Vladivostok của Nga khoảng 800 km (500 dặm), và tàu chở hàng chỉ mất hai ngày đi thuyền.

Olesya Alekseeva, điều phối viên hậu cần tại SV Alliance cho biết: “Hoạt động kinh doanh giảm khoảng 70% và chúng tôi phải để một số người ra đi vì không có đủ việc làm”.

Nhật Bản là nước xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng hàng đầu trong nhiều thập kỷ. Hệ thống kiểm tra bắt buộc đẩy chi phí bảo dưỡng ô tô đã qua sử dụng của khách hàng tại Nhật Bản lên cao hơn. Ngược lại, chi phí tài chính cho việc mua xe mới lại thấp.

Kết quả là một ngành xuất khẩu đã đưa hàng trăm nghìn ô tô lưu thông trên đường, từ Malaysia đến Mông Cổ và Pakistan, lần đầu tiên được mua ở Nhật Bản.

Takanori Kikuchi, giám đốc chính sách thương mại ô tô tại Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản, cho biết chính phủ nước này đang “theo dõi để xem tác động như thế nào” mà các biện pháp trừng phạt mới sẽ gây ra.

Nhật Bản ban đầu đã cấm xuất khẩu xe hạng sang sang Nga vào tháng 4 năm ngoái. Nước này đã bổ sung lệnh cấm xuất khẩu xe tải hạng nặng vào tháng Sáu.

Theo lệnh trừng phạt mới, các đại lý vẫn được phép xuất khẩu những chiếc xe nhỏ hơn, như Toyota Yaris hay Honda Fit sang Nga.

Giám đốc điều hành Wataru Nishiwaki cho biết Element Trading, một đại lý ô tô đã qua sử dụng ở tỉnh Niigata giáp Toyama, đã chứng kiến thị phần của Nga trong hoạt động kinh doanh của mình trượt từ mức cao nhất trên 50% xuống dưới 20%.

Dữ liệu sơ bộ từ nhà đấu giá ô tô USS cho thấy số lượng ô tô đã qua sử dụng được chào bán đã tăng hơn 20% trong tháng 8 so với một năm trước đó, trong khi giá bán xe trung bình giảm 7%.

Một tàu container được xếp hàng tại cảng Kawasaki gần Tokyo. Hơn một nửa số ô tô đã qua sử dụng được Nga nhập khẩu trong 8 tháng đầu năm 2023 đến từ Nhật Bản. Ảnh: AP.

Việc giảm giá được một số người hoan nghênh. Giám đốc điều hành Yutaka Horie công ty tái chế pin 4R Energy đã nhận thấy tác động “đáng kể” từ việc giá ô tô cũ giảm, bao gồm cả Nissan Leaf.

Ông nói giá thấp hơn mang lại cho liên doanh giữa Nissan và nhà kinh doanh Sumitomo cơ hội rộng hơn để đảm bảo nguồn cung.

Trước đó, Nhật Bản đã gia hạn lệnh cấm xuất khẩu ô tô hạng sang sang Nga từ tháng 8/2023 để áp dụng cho tất cả các loại xe mới và đã qua sử dụng có dung tích trên 1.900 cc, khi nước này tăng cường các biện pháp trừng phạt đối với Moscow vì hành động tấn công Ukraine.

Lệnh cấm rộng hơn sẽ có hiệu lực từ ngày 9 tháng 8 và có thể sẽ hạn chế xuất khẩu ô tô cũ của Nhật Bản sang Nga, vốn đã tăng mạnh kể từ khi bắt đầu xung đột do nhu cầu cao về các phương tiện bền và đáng tin cậy.

Bộ trưởng Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Yasutoshi Nishimura nói với các phóng viên rằng Nội các Nhật Bản đã quyết định sửa đổi lệnh kiểm soát xuất khẩu, cấm xuất khẩu hàng hóa sang Nga nhằm củng cố cơ sở công nghiệp của nước này.

Chính phủ cho biết lệnh cấm mở rộng cũng bao gồm xe hybrid, plug-in hybrid và xe điện.

Lệnh cấm xuất khẩu ô tô rộng rãi hơn của Nhật Bản khiến nước này phù hợp với Liên minh châu Âu, nơi đã công bố lệnh cấm đối với các loại xe 1900 cc vào ngày 23 tháng 6.

Vào năm 2022, Nhật Bản xuất khẩu xe cũ từ 2000 cc đến 3000 phân khối sang Nga, tăng hơn gấp ba lần so với một năm trước đó, đạt khoảng 29 tỷ yên (208 triệu USD), dữ liệu từ cục hải quan của Bộ tài chính Nhật Bản.