Người Nga đổ xô “săn” xe cũ giữa lệnh trừng phạt của phương Tây

Hoàng Lâm

20/02/2023

Chi tiêu mua ô tô mới ở Nga đã giảm hơn một nửa vào năm ngoái khi ngành công nghiệp ô tô hứng chịu toàn bộ lệnh trừng phạt của phương Tây đối với cuộc xung đột ở Ukraine. Với việc sản xuất lao dốc, giá cả tăng vọt, người mua ở Nga đã chuyển sang săn lùng các mẫu xe đã qua sử dụng rẻ hơn.

Chi tiêu sụt giảm, người Nga chuộng ô tô cũ

Tổng chi tiêu cho ô tô chở khách mới và đã qua sử dụng của người Nga đã giảm hơn 15% vào năm 2022, do lạm phát đẩy giá cả lên cao và khiến mức sống giảm xuống.

Trong khi các nhà phân tích tiếp tục tranh luận về hiệu quả tổng thể của các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Nga, thực tế chúng đã tác động mạnh đến ngành công nghiệp ô tô của nước này, vốn phụ thuộc nhiều vào các nhà sản xuất nước ngoài và các bộ phận nhập khẩu.

Chi tiêu cho ô tô mới của Nga đã giảm 52% xuống còn 1,5 nghìn tỷ rúp (20,4 tỷ USD) vào năm ngoái, trong khi số lượng ô tô mới bán ra giảm 59%.

Sản xuất ô tô cũng giảm xuống mức thấp nhất kể từ khi Liên Xô sụp đổ năm 1991 khi các nhà sản xuất ô tô phương Tây ngừng sản xuất và bán các nhà máy.

Dữ liệu từ cơ quan phân tích Autostat cho thấy tổng chi tiêu cho ô tô chở khách mới và đã qua sử dụng đã giảm hơn 15% vào năm 2022 do lạm phát đẩy giá cả tăng cao và mức sống giảm xuống, mặc dù chi tiêu cho ô tô đã qua sử dụng tăng 14%.

Dữ liệu cho thấy ô tô đã qua sử dụng tại Nga chiếm gần 3/4 tổng số ô tô bán ra, tăng từ 55% vào năm 2021.

Giám đốc điều hành Autostat, ông Sergei Udalov nói: “Tiền đổ vào thị trường ô tô đã qua sử dụng khi giá ô tô cũ tăng, đồng thời cấu trúc của thị trường ô tô mới thay đổi đáng kể. Xe Lada bình dân và ô tô Trung Quốc có giá từ 2 triệu rúp trở lên vẫn còn, trong khi các thương hiệu cao cấp gần như đã rời bỏ hoàn toàn”.

Theo cơ quan thống kê Rosstat, lạm phát hàng năm ở mức 11,9% vào năm ngoái đã góp phần làm giảm 1% thu nhập khả dụng thực tế của người Nga.

Các nhà bán lẻ đã đầu tư mạnh vào các hình thức cửa hàng giảm giá, một xu hướng đang được đẩy mạnh trong lĩnh vực ô tô.

Anton, một nhân viên tại một công ty lớn của Nga, đã mua một chiếc Skoda đã qua sử dụng vào tháng 12, anh thích một chiếc xe do phương Tây sản xuất hơn là một chiếc xe thay thế trong nước hoặc do Trung Quốc sản xuất.

Với giá 2,5 triệu rúp, chiếc Skoda của Anton đắt hơn khoảng 1 triệu rúp so với một năm trước đó, nhưng vẫn rẻ hơn 1 triệu rúp so với phiên bản hoàn toàn mới.

Anton cho biết anh cảm thấy may mắn khi mua được một chiếc ô tô đã qua sử dụng do nước ngoài sản xuất với số km sử dụng còn thấp, vì lượng hàng dự trữ đang cạn dần.

“Xe mới bây giờ chỉ là thú vui của giới nhà giàu, trừ khi đó là Lada hay xe Trung Quốc”, Anton nói.

Theo Autostat, giá trung bình của những chiếc ô tô mới bán ra trong năm ngoái đã tăng 17% lên 2,33 triệu rúp và những chiếc đã qua sử dụng tăng 32% lên 890.000 rúp.

Skoda, một đơn vị của Tập đoàn Volkswagen, cho biết việc giao hàng tới Nga đã giảm 80% vào năm 2022.

Đã từng có 60 thương hiệu xe hơi ở Nga. Bây giờ chỉ còn lại 14 và 11 trong số đó là người Trung Quốc. Lĩnh vực ô tô đã sụp đổ sau khi cuộc xung đột với Ukraine bắt đầu.

VW đã đóng cửa các nhà máy ở Nga và ngừng nhập khẩu, nhưng vẫn chưa đồng ý bán như một số công ty cùng ngành.

Renault thì đã bán phần lớn cổ phần của mình trong AvtoVaz của Nga cho nhà nước Nga với giá được cho là chỉ một rúp, nhưng với tùy chọn sáu năm để mua lại.

Nhập khẩu ô tô đã qua sử dụng vào Nga đã tăng vọt trong năm ngoái, dẫn đầu là ô tô từ Nhật Bản. Nhật Bản đã hạn chế xuất khẩu ô tô giá trị cao sang Nga, nhưng ô tô đã qua sử dụng do các cá nhân nhập khẩu nằm ngoài các hạn chế.

Trong khi đó, cuộc di cư của các hãng xe phương Tây khỏi Nga đã cho phép các thương hiệu Trung Quốc giành lấy thị phần. Thậm chí các bộ phận động cơ từ JAC của Trung Quốc đang được sử dụng để hồi sinh thương hiệu Moskvich thời Liên Xô.

Các nhà phân tích thị trường dự đoán doanh số bán ô tô mới tại Nga sẽ tăng lên khoảng 800.000 chiếc trong năm nay, từ 687.370 chiếc vào năm 2022, nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với mức hơn 1,6 triệu chiếc được bán ra vào năm 2021.

Ngành ô tô sụp đổ

Theo báo cáo của Kommersant, đã từng có 60 thương hiệu ô tô nước ngoài khác nhau ở Nga, một trong những thị trường ô tô lớn nhất ở châu Âu, nhưng đến cuối năm 2022 chỉ còn lại 11 thương hiệu.

Sau cuộc xung đột với Ukraine của Nga vào tháng 2, khoảng 1.000 công ty nước ngoài đã rút lui. Các nhà sản xuất ô tô quốc tế nằm trong số ít các nhà đầu tư nước ngoài đã đầu tư mạnh vào nước này, với hy vọng khai thác tầng lớp trung lưu đang phát triển. Tuy nhiên, tất cả đã rút lui, khiến việc sản xuất ô tô của Nga trong năm 2022 bị đình trệ.

Mười sáu nhà sản xuất ô tô châu Âu (bao gồm bốn trong số 10 nhà sản xuất ô tô hàng đầu theo thị phần) đã bán được gần nửa triệu chiếc trong tổng doanh số 1,67 triệu chiếc của Nga vào năm 2021, đưa quốc gia này trở thành thị trường ô tô lớn thứ tám trên thế giới về doanh số bán hàng toàn cầu, Nga chiếm 1/5 (18%) tổng doanh số bán hàng của Renault dẫn đầu thị trường trên toàn thế giới. Nhưng chỉ sau một đêm, hầu như tất cả các công ty nước ngoài đó đã đóng gói và rời đi. Doanh số bán ô tô ở Nga đã giảm 84% trong tháng 5/2022 và việc sản xuất gần như bị đình trệ, chỉ có 3.000 xe được sản xuất trong tháng 6 sau đó.

Công ty nước ngoài lớn nhất rút lui là liên doanh Renault-Nissan sở hữu AvtoVaz, nhà sản xuất chiếc Lada mang tính biểu tượng. Hoạt động sản xuất tại AvtoVaz bị tê liệt do lệnh trừng phạt sau khi chiến tranh bắt đầu, với việc tất cả nhân viên của nhà sản xuất được nghỉ phép từ ngày 4 đến ngày 24 tháng 4 năm 2022. Renault đã bán cổ phần của mình tại nhà sản xuất ô tô cho viện kỹ thuật ô tô bang NAMI vào tháng 4 trong một cuộc giải cứu được chính phủ hậu thuẫn để cứu vãn công việc, được báo cáo với giá tượng trưng của một rúp.

Nga hồi sinh thương hiệu Moskvich khi các hãng xe phương Tây tạm dừng sản xuất và bán nhà máy.

Hiệp hội đại lý ô tô Nga cho biết đến cuối năm 2022 chỉ còn lại 14 thương hiệu, ba trong nước và 11 của Trung Quốc.

Ba thương hiệu nội địa là Lada, GAZ và UAZ. Còn lại là hàng Trung Quốc: Chery, Geely, Haval, Jac, Faw, Dongfeng, Changan, Exeed, Gac, Foton, Omoda.

Các hãng xe quốc tế lớn khác cũng đã rút lui. Ví dụ, vào tháng 3, American Ford đã đình chỉ công việc ở Nga và ngừng cung cấp các bộ phận, kỹ thuật và hỗ trợ CNTT. Vào tháng 10, Ford đã rút khỏi liên doanh với tập đoàn ô tô Sollers của Nga, bán cổ phần không kiểm soát (49%) trong công ty cho pháp nhân Nga.

Và nhà sản xuất ô tô Volkswagen của Đức dự định bán tài sản ở Nga cho Porsche, Scania và MAN trong vòng một năm. Đầu tháng 3/2022, Volkswagen đã ngừng sản xuất ô tô và cung cấp ô tô do nước ngoài sản xuất cho Nga. Công ty cũng ngừng sản xuất tại các cơ sở của tập đoàn GAZ ở Nizhny Novgorod.

AvtoVAZ đã công bố vào tháng 12 rằng họ sẽ quản lý nhà máy ô tô cũ của Nissan ở St. Petersburg và việc sản xuất tại doanh nghiệp dự kiến bắt đầu vào năm 2023, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ Công Thương Denis Manturov cho hay.

Sự ra đi của các công ty quốc tế hàng đầu đã dẫn đến một cơn sóng thần các thương vụ M&A khi ngành ô tô Nga bắt đầu quá trình xây dựng lại sản xuất theo dây chuyền sở hữu mới.

Một thỏa thuận khác đang được tiến hành là việc đại lý ô tô Nga Avtodom mua lại nhà máy Mercedes-Benz của Đức ở khu vực Moscow trước cuối năm 2023, Giám đốc điều hành Andrei Olkhovsky nói với PRIME vào ngày 13 tháng 12. “Việc hoàn tất thỏa thuận chủ yếu phụ thuộc vào tiến độ công việc của cơ quan nhà nước, chúng tôi đã nộp tất cả các tài liệu cần thiết. Kế hoạch của chúng tôi sẽ hoàn tất thỏa thuận trong vòng một tháng, chắc chắn không bao gồm các ngày nghỉ lễ Năm mới,” ông nói.

Andrei Olkhovsky cũng cho biết thêm, việc sản xuất có thể được khởi động lại sau 8 đến 9 tháng sau khi có thỏa thuận về một thương hiệu mới, những chiếc xe sẽ được sản xuất tại nhà máy.

Nhà máy ô tô Avtotor ở vùng Kaliningrad của Nga đã hoạt động trở lại và ký thỏa thuận lắp ráp ô tô với ba công ty Trung Quốc để sản xuất tới 2.000 ô tô mới vào năm 2022, Thống đốc Anton Alikhanov nói trên kênh truyền hình Rossiya 24 vào ngày 13 tháng 12/2022.

Sự ra đi của các Nnà sản xuất Thiết bị gốc (OEM) hàng đầu thế giới cũng đã mở ra thị trường Nga cho những người mới tham gia. Hàn Quốc được cho là đang xem xét Nga nhưng các cuộc đàm phán tích cực với Iran đã bắt đầu.