Thách thức toàn cầu đối với sự thống trị của pin xe điện từ Trung Quốc

Hoàng Lâm

07/05/2023

Các nhà sản xuất ô tô đang gấp rút đảm bảo cung cấp đủ nguyên liệu thô để chế tạo pin cho xe điện (EV). Theo BloombergNEF, Trung Quốc từ lâu đã là một gã khổng lồ trong thị trường này, chiếm 75% công suất sản xuất pin toàn cầu và đang trở thành một thế lực lớn trong ngành.

Nỗ lực thoát khỏi phụ thuộc

Những nỗ lực đang được thực hiện để giảm bớt sự phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc. Các quốc gia khác, chẳng hạn như Indonesia, cho thấy tiềm năng đầy hứa hẹn để thăng hạng khi nói đến sản xuất pin và cung cấp nguyên liệu thô.

Indonesia là nhà sản xuất niken lớn nhất thế giới, chiếm 37% sản lượng khai thác toàn cầu. Đây cũng là một trong những thị trường ô tô lớn nhất trong khu vực và ngày càng được các nhà sản xuất ô tô quốc tế quan tâm.

Ford, cùng với các đối tác của mình, đang có kế hoạch đầu tư vào một nhà máy xử lý niken ở quốc gia Đông Nam Á này để giúp sản xuất pin EV có giá phải chăng hơn. Trong khi đó, Tập đoàn Volkswagen (VW) có kế hoạch thiết lập một hệ sinh thái pin ở Indonesia, Bộ trưởng Đầu tư Bahlil Lahadalia cho biết.

Trong khi các chi tiết dường như vẫn còn được giữ kín, Bộ trưởng Bahlil Lahadalia tiết lộ rằng VW đang hướng tới hợp tác với nhiều công ty khác nhau, bao gồm cả Ford và công ty khai thác khổng lồ Vale. Trọng tâm có vẻ nằm ở việc cung cấp nguyên liệu thô và xây dựng các liên doanh.

Tập đoàn VW cũng xác nhận rằng công ty sản xuất pin PowerCo của họ đang tổ chức các cuộc đàm phán trên toàn thế giới về việc đảm bảo các nguyên liệu thô quan trọng.

“Indonesia là một quốc gia quan trọng và thú vị về nguyên liệu thô. Chúng tôi có liên hệ tốt với chính phủ và các nhà cung cấp. Các cuộc đàm phán hiện đang được tăng cường và chúng tôi sẽ thông báo về kết quả trong thời gian tới”, một phát ngôn viên của VW cho biết.

Trong khi sự kiểm soát của Trung Quốc đối với chuỗi cung ứng pin EV toàn cầu vẫn còn chặt chẽ, EU mong muốn làm cho châu Âu bớt phụ thuộc vào nguyên liệu thô nhập khẩu bằng cách đa dạng hóa nguồn cung trong nước. Hơn 90% nguồn cung của EU thường đến từ một nước thứ ba duy nhất, trong đó Trung Quốc vẫn là một đối thủ chính.

Tổ chức phi chính phủ Giao thông vận tải & Môi trường (T&E) gần đây đã nhấn mạnh rằng EU có thể chấm dứt sự phụ thuộc vào Trung Quốc đối với các tế bào pin lithium-ion vào năm 2027. Tổ chức này tuyên bố khu vực này đang trên đà sản xuất đủ pin để đáp ứng nhu cầu trong nước về xe điện.

Vào tháng 4 vừa qua, Renault đã công bố hợp tác với công ty khởi nghiệp Verkor của Pháp để sản xuất pin cho các mẫu xe điện cao cấp và Alpine EV. Pin hiệu suất cao, được mệnh danh là ít carbon, sẽ được sản xuất tại nhà máy khổng lồ theo kế hoạch của Verkor ở miền Bắc nước Pháp.

Nhà sản xuất ô tô Pháp cho biết thỏa thuận này nhấn mạnh tham vọng phát triển một hệ sinh thái điện mạnh mẽ của các nhà máy sản xuất phương tiện, động cơ và pin ở Pháp. Ở các khu vực khác của châu Âu, một số dự án sản xuất cực âm cũng đang được thực hiện.

Các nhà cung cấp như Umicore và BASF đang hướng tới thiết lập các dự án ở Ba Lan và Đức. Nhà sản xuất pin Thụy Điển Northvolt là một trong những công ty châu Âu hy vọng sẽ thách thức các đối tác Trung Quốc.

Công ty khởi nghiệp này được hỗ trợ bởi các nhà sản xuất ô tô lớn như BMW và VW, được cho là đang đàm phán để đảm bảo khoản tài trợ khoảng 5 tỷ USD (4,5 tỷ Euro) với mục tiêu trở thành nhà sản xuất pin lớn nhất châu Âu. Mặc dù chưa có thỏa thuận nào được công bố, nhưng thỏa thuận này có thể giúp sản xuất ở châu Âu tăng mạnh.

Nhiệm vụ chính của Northvolt là thiết lập nguồn cung cấp pin “xanh” cho châu Âu với lượng khí thải carbon thấp hơn 80% so với pin được sản xuất bằng năng lượng than. Công ty cũng muốn một nửa yêu cầu nguyên liệu thô của mình được lấy từ pin tái chế vào năm 2030. Đây là kế hoạch phù hợp với nguyện vọng công nghệ xanh của châu Âu.

Mặc dù EU đã phản ứng với Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) của Mỹ với một tập hợp các ưu đãi và lợi ích nhằm làm cho đất nước cạnh tranh và hiệu quả hơn nhưng vẫn có những lo ngại rằng các dự án châu Âu đã lên kế hoạch có thể bị thu hút qua Đại Tây Dương. Northvolt trước đó cho biết họ đang xem xét lại dự án Gigafactory ở Đức mặc dù chưa có quyết định nào được đưa ra.

Julia Poliscanova, giám đốc cấp cao về phương tiện và di động điện tử tại T&E cho biết: “Châu Âu cần phải đầu tư nhiều tiền hơn nếu không sẽ có nguy cơ mất các nhà máy sản xuất pin đã lên kế hoạch và việc làm vào tay Mỹ”.

Đa dạng hoá chuỗi cung ứng

Giống như châu Âu, Mỹ quan tâm đến việc đa dạng hóa và nội địa hóa chuỗi cung ứng pin để giảm bớt sự phụ thuộc vào nhập khẩu, khi họ cố gắng chuyển một nửa doanh số bán xe của mình sang xe điện vào năm 2030. Quốc gia này gần đây đã ký một thỏa thuận khoáng sản quan trọng với Nhật Bản để thúc đẩy việc áp dụng công nghệ pin EV. Các khoáng chất bao gồm lithium, niken, coban, than chì và mangan.

Chính quyền Mỹ hiện cũng đang đàm phán với châu Âu. Điều này có thể giúp xoa dịu xung đột thương mại sau thông báo của IRA và tin tức về việc một số mẫu xe điện của BMW, VW, Volvo và Rivian sẽ mất quyền truy cập vào các khoản tín dụng thuế của Mỹ.

Các dự đoán do Bộ Năng lượng Mỹ đưa ra cho thấy làn sóng các nhà máy mới sẽ tăng công suất sản xuất pin của Bắc Mỹ từ 55GWh một năm vào năm 2021 lên gần 1.000GWh một năm vào năm 2030.

Kentucky, Tennessee, Georgia và Michigan sẽ chứng kiến mức tăng trưởng cao nhất về năng lực sản xuất pin. Ford có kế hoạch xây dựng một nhà máy sản xuất pin EV trị giá 3,5 tỷ USD ở Michigan. Nhưng nhà sản xuất vẫn sẽ dựa vào công nghệ Trung Quốc từ CATL, công ty có 13 nhà máy ở châu Âu và châu Á. Đây có thể là một dấu hiệu cho thấy việc loại bỏ pin sản xuất tại Trung Quốc có thể không dễ dàng như nhiều người nghĩ.

Ở nước láng giềng Canada, Ford cũng mong muốn tạo ra một trung tâm xe điện bao gồm lắp ráp xe và bộ pin. Bản thân Canada vẫn là một địa điểm quan trọng để sản xuất pin, nhờ nguồn tài nguyên phong phú của đất nước và khả năng tiếp cận rộng rãi với năng lượng sạch.

Đơn vị PowerCo của VW có kế hoạch xây dựng gigafactory đầu tiên ở nước ngoài tại Canada. Địa điểm này sẽ sản xuất các tế bào hợp nhất bền vững, với kế hoạch bắt đầu sản xuất vào năm 2027. Nhà sản xuất ô tô rất mong muốn biến PowerCo thành một công ty sản xuất pin toàn cầu.

Thomas Schmall, thành viên hội đồng quản trị của VW, cho biết công ty muốn đáp ứng một nửa nhu cầu về pin với các nhà máy ở châu Âu và Bắc Mỹ. Giành quyền kiểm soát tốt hơn đối với chuỗi giá trị pin vẫn là một điểm trong chương trình nghị sự cốt lõi của các nhà sản xuất ô tô, với việc Schmall VW đang có kế hoạch đầu tư trực tiếp vào các mỏ trong tương lai.

Trong khi các công ty Trung Quốc vẫn chiếm ưu thế trong các phần chính của chuỗi cung ứng pin, các nhà sản xuất khác đang mong muốn thành lập các nhà máy sản xuất pin và cải thiện khả năng tiếp cận nguyên liệu thô. Việc tập trung vào các công nghệ mới và bền vững có thể giúp ích cho các công ty này, nhưng đó có thể là một nhiệm vụ không đơn giản.