Vòng xoáy suy thoái của thị trường ô tô lớn nhất thế giới

Ở ngoại ô thành phố Thành Đô 21 triệu dân, có một showroom trong một trung tâm mua sắm cung cấp những ưu đãi đặc biệt cho xe mới. Khách tham quan có thể lựa chọn từ khoảng 5.000 xe. Xe Audi sản xuất trong nước được giảm giá 50%. Một chiếc SUV bảy chỗ của FAW Trung Quốc có giá khoảng 22.300 USD, thấp hơn giá niêm yết hơn 60%.

Những thỏa thuận này được cung cấp bởi một công ty có tên Zcar, công ty cho biết họ mua số lượng lớn từ các nhà sản xuất ô tô và đại lý – điều này chỉ có thể thực hiện được vì Trung Quốc có quá nhiều ô tô.

Nhiều năm trợ cấp và các chính sách khác của chính phủ đã nhằm mục đích đưa Trung Quốc trở thành cường quốc ô tô toàn cầu và là nước dẫn đầu thế giới về xe điện. Các nhà sản xuất ô tô trong nước đã đạt được những mục tiêu đó và hơn thế nữa, nhưng đó chính là vấn đề.

Trung Quốc có nhiều thương hiệu nội địa sản xuất nhiều xe hơn mức thị trường ô tô lớn nhất thế giới có thể hấp thụ vì ngành công nghiệp này đang nỗ lực đạt được các mục tiêu sản xuất chịu ảnh hưởng bởi chính sách của chính phủ, thay vì nhu cầu của người tiêu dùng, theo một cuộc khảo sát của Reuters.

Điều đó khiến việc kiếm lợi nhuận gần như là bất khả thi đối với hầu hết các nhà sản xuất ô tô tại đây, các giám đốc điều hành trong ngành cho biết.

Xe điện Trung Quốc có giá khởi điểm dưới 10.000 USD, trong khi tại Hoa Kỳ, các nhà sản xuất ô tô chỉ cung cấp một số ít xe dưới 35.000 USD.

Các đại lý đã đã tìm giải pháp bằng cách giảm giá. Thậm chí, một số nhà bán lẻ đăng ký và bảo hiểm cho những chiếc xe chưa bán được với số lượng lớn, một động thái cho phép các nhà sản xuất ô tô ghi nhận chúng là đã bán, đồng thời giúp các đại lý đủ điều kiện nhận chiết khấu và tiền thưởng từ nhà sản xuất.

Những chiếc xe không mong muốn bị bán cho các nhà đầu tư chợ đen như Zcar. Một số xuất hiện trên các trang mạng xã hội kiểu TikTok trong các đợt bán tháo. Những chiếc khác được đổi tên thành "xe đã qua sử dụng" - mặc dù đồng hồ công-tơ-mét của chúng không hiển thị số km đã đi - và được vận chuyển ra nước ngoài. Một số cuối cùng bị bỏ rơi trong các bãi xe cũ kỹ.

“Chúng đang nuôi dưỡng lẫn nhau, củng cố lẫn nhau, và điều đó có thể khiến thị trường rơi vào một vòng luẩn quẩn”, Yuhan Zhang, chuyên gia kinh tế tại Trung tâm Trung Quốc của The Conference Board cho hay.

Những hoạt động bất thường này là biểu hiện của một thị trường dư cung nghiêm trọng – và chỉ ra một sự thay đổi tiềm ẩn, tương tự như tình trạng hỗn loạn trên thị trường bất động sản và ngành năng lượng mặt trời của Trung Quốc, theo nhiều số liệu và nhà phân tích trong ngành.

Chúng xuất phát từ các chính sách của chính phủ ưu tiên thúc đẩy doanh số và thị phần – nhằm phục vụ các mục tiêu lớn hơn về việc làm và tăng trưởng kinh tế – hơn là lợi nhuận và cạnh tranh bền vững.

Chính quyền địa phương cung cấp đất giá rẻ và trợ cấp cho các nhà sản xuất ô tô để đổi lấy các cam kết sản xuất và doanh thu thuế, khiến tình trạng dư thừa công suất tăng gấp bội trên khắp cả nước.

"Khi có chỉ thị từ Bắc Kinh rằng đây là một ngành công nghiệp chiến lược, mọi tỉnh trưởng đều muốn có nhà máy ô tô", Rupert Mitchell, một nhà bình luận kinh tế vĩ mô tại Úc, người từng làm việc tại một công ty khởi nghiệp xe điện Trung Quốc, cho biết. "Cuối cùng, điều này khiến ngành ô tô hiện tại phải tăng gấp đôi đầu tư”.

Cuộc khủng hoảng đang âm ỉ này có tác động lớn hơn đến nền kinh tế Trung Quốc, nơi ngành công nghiệp ô tô và các dịch vụ liên quan chiếm khoảng một phần mười tổng sản phẩm quốc nội. Các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc trước đây đã bác bỏ cáo buộc dư thừa công suất của các quan chức Mỹ và châu Âu do lo ngại về hàng nhập khẩu giá rẻ. Nhưng trong những tháng gần đây, các quan chức Trung Quốc đã cam kết sẽ kiềm chế cuộc chiến giá cả trong các lĩnh vực bao gồm xe điện và năng lượng mặt trời.

Theo công ty tư vấn Gasgoo Automotive Research Institute, sự trì trệ của ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc rất đáng chú ý. Các nhà máy sản xuất ô tô Trung Quốc có công suất gấp đôi 27,5 triệu xe mà họ đã sản xuất vào năm ngoái. Vấn đề này đặc biệt nghiêm trọng đối với xe chạy bằng xăng, vốn có nhu cầu giảm mạnh trong vài năm qua do Bắc Kinh khuyến khích xe điện. Đồng thời, số lượng nhà máy sản xuất xe điện cũng tăng lên khi các công ty và chính quyền địa phương đổ xô vào.

AlixPartners, một công ty tư vấn khác, dự đoán chỉ 15 trong số 129 thương hiệu xe điện và xe hybrid tại Trung Quốc sẽ có khả năng tài chính đủ sức tồn tại vào năm 2030.

Cuộc chiến giá cả của Trung Quốc hiện đã bước sang năm thứ ba. Một số nhà phân tích cho rằng lối thoát duy nhất sẽ là để nhiều nhà sản xuất ô tô phá sản. Tuy nhiên, nhiều quan chức Trung Quốc đã phản đối con đường cứng rắn này mà các nhà phân tích trong ngành cho rằng sẽ dẫn đến nguy cơ sa thải hàng loạt và giảm chi tiêu tiêu dùng.

Không chỉ các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc bị ảnh hưởng. Các thương hiệu nước ngoài đang chật vật giữ chỗ đứng trên thị trường, chiếm 31% doanh số bán ô tô tại Trung Quốc trong bảy tháng đầu năm nay, so với 62% vào năm 2020, theo Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc (CAAM).

Các chính phủ nước ngoài, đặc biệt là ở châu Âu, đang lo ngại rằng làn sóng ô tô giá rẻ do Trung Quốc sản xuất có thể phá hủy ngành công nghiệp trong nước của họ và đã gần như cấm ô tô Trung Quốc vì lo ngại về an ninh quốc gia và cạnh tranh không lành mạnh.