Xe điện và chung cư: Bài toán quản lý trong xu hướng chuyển đổi xanh
Trong khi Việt Nam đang thúc đẩy mạnh mẽ lộ trình chuyển đổi xanh, xe điện ngày càng trở thành lựa chọn phổ biến tại các đô thị lớn. Tuy nhiên, thời gian qua tại không ít chung cư và nhà trọ, phương tiện này lại bị một số nơi “từ chối” bởi những lo ngại về an toàn cháy, nổ. Thực trạng cấm xe điện không chỉ phản ánh nỗi lo chính đáng của các đơn vị quản lý, mà còn phơi bày khoảng trống pháp lý và bài toán quản lý cần sớm có lời giải để không cản trở xu thế phát triển bền vững chung.
Hiểu đúng
Việt Nam đang bước vào giai đoạn “chuyển đổi xanh”, trong đó phát triển và khuyến khích sử dụng phương tiện giao thông điện nhằm từng bước thay thế xe chạy xăng dầu được xác định là một trong những ưu tiên quan trọng. Tại hai đô thị lớn là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, lộ trình chuyển đổi này đã được hoạch định tương đối rõ ràng.
Tuy nhiên, trái với chủ trương chung, thực tế tại nhiều khu nhà trọ và chung cư hiện nay vẫn tồn tại tình trạng cấm sạc xe điện, thậm chí không tiếp nhận người sử dụng xe điện, với lý do lo ngại nguy cơ cháy, nổ. Thực trạng này đang đặt ra một bài toán quản lý và pháp lý không đơn giản, phản ánh sự xung đột giữa quyền tự chủ của ban quản lý tòa nhà, chủ nhà trọ và quyền, lợi ích hợp pháp của người dân trong việc sử dụng phương tiện thân thiện với môi trường.
Đáng chú ý, pháp luật Việt Nam hiện chưa có quy định nào trực tiếp cho phép hoặc cấm ban quản lý chung cư, chủ nhà trọ ban hành quy định cấm xe điện hoặc cấm sạc điện trong khu vực để xe. Khoảng trống pháp lý này khiến các quy định nội bộ tại nhiều tòa nhà mang tính tự phát, chủ yếu dựa trên lo ngại rủi ro hơn là căn cứ pháp luật rõ ràng, từ đó tiềm ẩn nguy cơ tranh chấp và khiếu kiện.
Trao đổi với PV AutoNews, một Tiến sĩ hóa học cho biết phần lớn các dòng xe điện hiện nay sử dụng pin lithium. Về bản chất, pin lithium không phải là chất cháy, chỉ trong các trường hợp như chập mạch, quá tải hoặc lỗi kỹ thuật nghiêm trọng mới có thể dẫn đến hiện tượng nổ, và ngay cả khi đó cũng không nhất thiết phát sinh cháy.
Theo vị chuyên gia này, pin lithium có nguyên lý hoạt động tương tự các loại ắc quy thông thường. Trong quá trình sạc, nếu xảy ra sự cố, pin có thể nóng lên, phồng hoặc phát nổ, nhưng cần phải hiểu rõ rằng chỉ khi xảy ra nổ trong môi trường có sẵn vật liệu dễ cháy mới hình thành đám cháy.
Do đó, nếu khu vực để xe được bố trí riêng cho xe điện, đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn, thì rủi ro hoàn toàn có thể được kiểm soát.
Cần lấp khoảng trống pháp lý
Trong khi đó, dưới góc độ pháp lý, luật sư Trần Vũ (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội) cho rằng việc nhiều ban quản lý chung cư và chủ nhà trọ tự đặt ra quy định cấm xe điện xuất phát từ thực tế chưa có quy định chi tiết của pháp luật. Mặc dù Chính phủ đã ban hành nhiều chiến lược phát triển phương tiện giao thông xanh, như Nghị quyết 55-NQ/TW về phát triển bền vững, song đến nay vẫn thiếu các văn bản hướng dẫn cụ thể về quản lý xe điện trong khu dân cư.
Trong khi đó, ban quản lý tòa nhà lại là chủ thể phải chịu trách nhiệm pháp lý nếu xảy ra sự cố cháy, nổ theo Luật Phòng cháy, chữa cháy (PCCC). Để tránh rủi ro, nhiều nơi lựa chọn giải pháp an toàn cho mình là cấm đoán, dù điều này có thể ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của người dân. Đây cũng là biểu hiện rõ nét của tình trạng “phép vua thua lệ làng”, khi pháp luật chưa theo kịp tốc độ phát triển nhanh chóng của công nghệ xe điện.
Từ thực tiễn trên, các chuyên gia cho rằng việc sớm hoàn thiện khung pháp lý và chính sách quản lý xe điện trong khu dân cư là yêu cầu cấp thiết, nhằm hài hòa lợi ích giữa các bên và bảo đảm mục tiêu chuyển đổi xanh.
Bên cạnh đó, Chính phủ cần ban hành nghị định hướng dẫn chi tiết về quản lý phương tiện điện trong khu dân cư, quy định rõ tiêu chuẩn kỹ thuật của trạm sạc, quyền và nghĩa vụ của ban quản lý, cũng như cơ chế giám sát và xử phạt. Kinh nghiệm từ Singapore và Hàn Quốc cho thấy, việc bố trí trạm sạc chung và thu phí sử dụng hợp lý là giải pháp khả thi để dung hòa lợi ích giữa cư dân và đơn vị quản lý.
Cần xem xét sửa đổi, bổ sung Luật PCCC. Luật Nhà ở nên bổ sung quy định cụ thể về quản lý xe điện trong nội quy chung cư, nhà trọ, theo hướng cho phép ban quản lý yêu cầu người sử dụng tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn sạc điện, nhưng không được cấm tuyệt đối nếu công trình đáp ứng điều kiện PCCC. Đồng thời, Luật PCCC cần bổ sung các tiêu chuẩn an toàn đối với xe điện và trạm sạc trong tòa nhà, trên cơ sở tham chiếu các chuẩn mực quốc tế như IEC 61851.
Ngoài ra, việc quản lý xe điện cũng cần được tích hợp vào Luật Điện lực và Luật Bảo vệ môi trường, nhằm bảo đảm nguồn điện ổn định cho xe điện trong các công trình dân cư, đồng thời khuyến khích sử dụng điện xanh và có chính sách hỗ trợ lắp đặt hạ tầng sạc.
Song song với hoàn thiện pháp luật, cần triển khai đồng bộ các giải pháp chính sách và thực tiễn. Bộ Xây dựng nên phối hợp xây dựng chương trình phát triển trạm sạc xe điện trong chung cư, với sự tham gia của doanh nghiệp và các quỹ hỗ trợ. Ở cấp địa phương, cần có hướng dẫn cụ thể về kiểm tra an toàn định kỳ, đặc biệt đối với các chung cư cũ.
Ngoài ra, công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về an toàn sử dụng xe điện cũng đóng vai trò quan trọng, giúp giảm bớt tâm lý e ngại trong cộng đồng. Đồng thời, cần thiết lập cơ chế hòa giải tranh chấp tại địa phương để xử lý nhanh các mâu thuẫn phát sinh giữa cư dân và ban quản lý, hạn chế khiếu kiện kéo dài.
Giải quyết bài toán này đòi hỏi cách tiếp cận cân bằng: bảo đảm an toàn phòng cháy, chữa cháy nhưng không cản trở xu thế tất yếu của chuyển đổi xanh. Khi pháp luật được hoàn thiện và chính sách được triển khai đồng bộ, xe điện hoàn toàn có thể trở thành một phần an toàn và bền vững trong đời sống đô thị Việt Nam.
