Mizuki Nakamura, 28 tuổi sống ở Tokyo là một người tiêu dùng rất yêu thích mạng xã hội. Tại nơi làm việc, cô ấy nghe nhạc trên YouTube Premium, dành khoảng ba giờ mỗi ngày trên Instagram. Trong thời gian rảnh rỗi, cô xem các chương trình trên Amazon Prime, lướt mạng xã hội X, trò chuyện trên Line và nuôi dưỡng niềm đam mê anime của mình trên d Anime Store.

CHÊNH LỆCH CÁN CÂN THƯƠNG MẠI KỸ THUẬT SỐ

Trong số tất cả các dịch vụ Mizuki Nakamura liệt kê, chỉ có hai dịch vụ cuối là “cây nhà lá vườn” của Nhật Bản, còn lại đều là những ứng dụng của các quốc gia khác.

Nhật Bản phụ thuộc rất nhiều vào các dịch vụ kỹ thuật số ở nước ngoài, không chỉ để giải trí cho người tiêu dùng như Nakamura mà còn biến ý tưởng chuyển đổi kỹ thuật số của các công ty thành hiện thực. Nhật Bản nhập khẩu nhiều dịch vụ kỹ thuật số hơn xuất khẩu. Các chuyên gia thị trường ngoại hối cho biết, về lâu dài, sự thâm hụt kỹ thuật số này có thể góp phần làm giảm giá trị của đồng yên so với đồng đô la.

Thâm hụt kỹ thuật số bao gồm phí trả cho quảng cáo kỹ thuật số cũng như tiền bản quyền sở hữu trí tuệ, chẳng hạn như quyền phát trực tuyến phim nước ngoài. Đây là yếu tố chính kéo cán cân thương mại dịch vụ của đất nước đi xuống. Theo dữ liệu do Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhật Bản công bố, mức thâm hụt đó lên tới 5,5 nghìn tỷ yên (tương đương 34 tỷ USD theo tỷ giá hối đoái hiện tại) vào năm 2023, vượt qua mức thâm hụt dịch vụ chung là 2,9 nghìn tỷ yên. Thâm hụt kỹ thuật số tiếp tục gia tăng, với mức tăng 14% trong 5 tháng đầu năm.

Thương mại là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến giá trị của đồng tiền. Các nhà nhập khẩu Nhật Bản thường bán yên lấy ngoại tệ để mua hàng hóa và dịch vụ từ nước ngoài. Nhà kinh tế học Kazuma Kishikawa của Viện nghiên cứu Daiwa cho biết thâm hụt kỹ thuật số của Nhật Bản ngày càng gia tăng kể từ cuối những năm 2010 và xu hướng này càng gia tăng sau đại dịch.

Đáng nói là trong khi nhập khẩu tăng trong bối cảnh số hóa thì xuất khẩu lại không thay đổi kể từ năm 2022. Các chuyên gia cho rằng sự tăng trưởng trong các lĩnh vực mới như AI và công nghệ vệ tinh có khả năng làm tăng thêm thâm hụt.

Khi các công ty tìm cách số hóa hoạt động kinh doanh của mình, những người cung cấp cơ sở hạ tầng cần thiết phần lớn đến từ nước ngoài. Theo Ủy ban Thương mại Công bằng Nhật Bản, đến năm tài chính 2020, Amazon Web Services (AWS), Microsoft và Google, tất cả đều từ Mỹ, chiếm từ 50% đến 75% cơ sở hạ tầng và nền tảng điện toán đám mây.

Kenji Kushida, thành viên cao cấp của Carnegie Endowment, cho biết: “Bản thân vấn đề không phải là của Nhật Bản, mà là sự thống trị của các nền tảng toàn cầu tại Thung lũng Silicon”. Khi họ phát triển trên toàn cầu, các công ty này có lợi thế hơn các công ty Nhật Bản về mô hình kinh doanh cũng như từ các khoản đầu tư vốn mạo hiểm đã thúc đẩy sự phát triển của họ.

Kushida cho biết: “Tại sao một số nền tảng ban đầu của Nhật Bản như i-mode và các đối thủ cạnh tranh của nó không vươn ra toàn cầu là vì chúng được cung cấp bởi các nhà mạng viễn thông Nhật Bản”. i-mode là dịch vụ internet di động đầu tiên trên thế giới được phát triển bởi nhà mạng di động Nhật Bản NTT Docomo. Trái lại, hệ điều hành di động của Apple và Google được thiết kế để phù hợp với mọi điện thoại thông minh hoặc máy tính, cho phép chúng mở rộng.

NHẬT BẢN CẦN LÀM GÌ?

Takuya Kamei, Tổng Giám đốc tư vấn ngành CNTT Viện nghiên cứu Nomura (NRI) cho biết với xuất khẩu kỹ thuật số, Nhật Bản có thể kiếm được nhiều doanh thu hơn từ nội dung của mình, chẳng hạn như anime và manga bằng cách thu thập và phân tích dữ liệu người tiêu dùng. Ông cho biết, việc đầu tư vào các kênh phân phối nội dung tương đương với Netflix của Mỹ hay ứng dụng truyện tranh Naver Webtoon của Hàn Quốc là chìa khóa để thu thập dữ liệu người tiêu dùng.

Yayoi Sakanaka, nhà kinh tế cấp cao tại Mizuho Research & Technologies cũng tin rằng ngành nội dung của Nhật Bản có thể tạo ra nhiều doanh thu xuất khẩu hơn. Theo Hiệp hội phân phối nội dung ở nước ngoài của Nhật Bản, khoảng 2 nghìn tỷ yên đã bị thất thoát do vi phạm bản quyền trực tuyến trong và ngoài nước vào năm 2022. Việc ngăn chặn những tổn thất này sẽ góp phần đáng kể vào xuất khẩu kỹ thuật số của Nhật Bản.

Các chuyên gia cho rằng chỉ tập trung vào việc giảm thâm hụt kỹ thuật số sẽ không đạt được mục đích, thay vào đó cần làm cho Nhật Bản và nền kinh tế của nước này trở nên cạnh tranh hơn. Đầu tư của các công ty công nghệ nước ngoài vào Nhật Bản có thể hữu ích trong vấn đề này, ví dụ như AWS tuyên bố sẽ đầu tư 2,3 nghìn tỷ yên từ năm 2023 đến năm 2027 để xây dựng thêm trung tâm dữ liệu.

Với thâm hụt kỹ thuật số dường như sẽ tiếp tục tăng, tác động lên giá trị của đồng yên dường như cũng sẽ tiếp tục trong thời gian dài.

Hirofumi Suzuki, chiến lược gia ngoại hối trưởng tại Sumitomo Mitsui Banking Corp, cho biết sự gia tăng thâm hụt kỹ thuật số thể hiện sự thay đổi cơ cấu lớn trong nền kinh tế Nhật Bản. Điều này có nghĩa là áp lực giảm giá đối với đồng yên nhiều hơn.

Theo phân tích của Mizuho Research & Technologies, nếu thâm hụt kỹ thuật số tăng gấp đôi so với mức năm 2023 vào cuối tháng 3 năm 2026, thì giá trị đồng tiền Nhật Bản so với đồng đô la sẽ tăng thêm từ 5 đến 6 yên. Thâm hụt kỹ thuật số ngày càng gia tăng là một trong nhiều yếu tố giải thích sự mất giá của đồng yên trong vài năm qua, hoặc biến động tiền tệ trong ngắn hạn. Vào đầu năm 2021, đồng yên giao dịch ở mức dưới 110 yên/USD, vượt so với mức 160 yên/USD vào tháng 6.

Shoki Omori, chiến lược gia trưởng tại Mizuho Securities, cho biết: “Các yếu tố như sự hấp dẫn của tài sản bằng đồng đô la và giao dịch thực hiện bằng đồng yên có thể có tác động đáng kể đến tỷ giá hối đoái hơn là cân bằng kỹ thuật số”. Ông nói thêm chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhật Bản và Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ cũng đóng một vai trò lớn.