Cuộc đua sản xuất ô tô điện rẻ hơn khiến ô tô điện… đắt hơn

Rào cản về pin và quy luật cung cầu

Ngành công nghiệp sản xuất xe điện đang khao khát chế tạo các phương tiện điện ít tốn kém hơn cho đại chúng bởi vì (bên cạnh những lo ngại về phạm vi và khả năng sạc) giá là một trong những rào cản lớn nhất đối với việc áp dụng EV hàng loạt.

Theo tổ chức chuyên nghiên cứu và định giá ô tô uy tín trên thế giới Kelley Blue Book, xe điện mới có giá trung bình là 65.041 USD vào tháng 11, trong khi ô tô chạy xăng có giá trung bình là 48.681 USD cũng trong tháng 11.

Các nhà sản xuất ô tô cho biết họ đang làm tất cả những gì có thể để giới thiệu xe điện rẻ hơn. Chẳng hạn, Chevrolet Equinox SUV EV, sẽ ra mắt vào năm 2023, sẽ có giá khởi điểm khoảng 30.000 USD. Nhiều người từ lâu đã nhắm đến con số đó, mặc dù Tesla đã phần nào bị loại khỏi cuộc đua năm nay. Elon Musk đã nói với các nhà đầu tư vào đầu năm nay rằng công ty của ông không còn ưu tiên cho EV có giá 25.000 USD nữa.

Giá EV cao một phần xuất phát từ sự thống trị của các loại xe hạng sang trên thị trường. Xe bán tải điện F-150 Lightning của Ford có giá khởi điểm gần 56.000 USD; GMC Hummer EV có giá hơn 100.000 USD. Công ty khởi nghiệp Rivian đã đưa ra mức giá 73.000 USD cho chiếc xe tải R1T của mình và Lucid đã tăng giá biến thể “rẻ nhất” của chiếc Air sedan lên 87.400 USD.

Nhưng vấn đề nhức nhối hơn lại đến từ ngành công nghiệp pin và quy luật cung cầu đơn giản.

Các nhà sản xuất ô tô đang rót hơn 515 tỷ USD vào các dòng xe chạy hoàn toàn bằng điện trong vài năm tới. GM và BMW đang lên kế hoạch cho ít nhất 50% doanh số bán xe mới của họ là xe điện vào năm 2030 và GM muốn loại bỏ tất cả các loại xe tạo ra khí thải vào năm 2035. Ford đặt mục tiêu 40% số xe bán ra trên toàn cầu là xe điện vào năm 2030. Mercedes chỉ là sản xuất ô tô điện mới ra mắt bắt đầu từ năm 2025.

Việc mở rộng quy mô vốn dĩ sẽ khiến ô tô điện rẻ hơn theo thời gian. Nhưng trong ngắn hạn, sự gia tăng nhu cầu đủ để đảo ngược tình trạng giá pin sụt giảm kéo dài hàng thập kỷ, theo một phân tích gần đây của BloombergNEF. Năm nay, giá pin lithium-ion quan trọng đã tăng khoảng 7%.

Thực tế rất đơn giản, các nhà sản xuất ô tô dự định sản xuất càng nhiều xe điện thì họ càng cần nhiều nguyên liệu thô cho pin của mình. Càng ít nguồn cung cấp thì giá của những vật liệu đó càng cao và đương nhiênn, giá pin của xe sẽ càng đắt hơn.

Nhu cầu cuối cùng đã gây ra một cơn sốt tiếp tục khiến pin trở thành bộ phận đắt nhất của một chiếc EV.

Theo McKinsey, giá lithium đã tăng vọt 500% trong năm 2022, đó có thể là rào cản lớn nhất đối với việc có xe điện rẻ hơn.

Chuyên gia Craig Dillard của Foley & Lardner, cho biết: “Bạn sẽ ngày càng có nhiều người cố gắng tìm nguồn cung cấp lithium với số lượng lớn hơn để đảm bảo rằng họ có bất cứ thứ gì họ cần để vận hành trong năm tài chính tiếp theo”.

Dillard nói: “Họ cần suy nghĩ về nguồn gốc của nguyên liệu và mức độ ảnh hưởng của giá lithium không chỉ đến lợi nhuận mà còn đến giá cả nói chung cho các sản phẩm của họ”.

Một số tín hiệu cho thấy điều đó có thể không xảy ra lâu dài.

Việc áp dụng nhiều hơn các hỗn hợp pin chi phí thấp hơn đóng một vai trò cùng với việc tái chế, cũng như sẽ giảm giá lithium do khai thác và tinh chế nhiều hơn.

Chuyên gia Andreas Breiter của McKinsey, nhận định: “Chúng ta sẽ thấy nhu cầu vượt quá nguồn cung trong vài năm tới, khiến chi phí tăng cao. Giá lithium sẽ kích hoạt nhiều nguồn cung hơn để tham gia thị trường”.

Câu chuyện giá điện

Bên cạnh đó, giá điện tăng chóng mặt đang làm tăng chi phí xe điện ở châu Âu, trong một số trường hợp khiến việc vận hành chúng trở nên đắt đỏ hơn so với các mẫu xe chạy bằng khí đốt. Điều này có thể đe dọa quá trình chuyển đổi sang xe điện của lục địa già.

Giá điện đã tăng vọt sau khi Nga xung đột với Ukraine, trong một số trường hợp đã loại bỏ lợi thế về chi phí tại mà xe điện được hưởng. 

Giá điện tăng, điều mà các nhà kinh tế dự đoán sẽ kéo dài trong nhiều năm, loại bỏ động lực mạnh mẽ đối với những người tiêu dùng đang dự tính chuyển sang xe điện, loại xe từng rẻ hơn nhiều so với động cơ đốt trong.

Diễn ra ngay khi một số chính phủ đang loại bỏ trợ cấp cho người mua xe điện, sự thay đổi này có thể làm chậm doanh số bán xe điện, đe dọa các mục tiêu phát thải khí nhà kính của khu vực và khiến các nhà sản xuất ô tô châu Âu khó thu hồi chi phí cao cho quá trình chuyển đổi điện của họ.

Tại Đức, Tesla đã tăng giá supercharger lần trong năm nay, lần gần đây nhất là 0,71 euro vào tháng 9 trước khi giảm xuống một chút, theo báo cáo từ các chủ sở hữu Tesla trên các diễn đàn trong ngành.

Với mức giá đó, những người điều khiển Model 3 của Tesla, loại xe chạy hoàn toàn bằng điện hiệu quả nhất trong hướng dẫn sử dụng nhiên liệu của Cơ quan Bảo vệ Môi trường trong hạng mục xe hạng trung, sẽ trả 18,46 Euro tại một trạm supercharger Tesla ở châu Âu cho một lần sạc đủ để lái xe hơn 160km.

Để so sánh, người lái xe ở Đức sẽ trả 18,31 Euro tiền xăng để lái một chiếc Honda Civic 4 cửa, mẫu xe có động cơ đốt trong tương đương trong bảng xếp hạng của EPA. Tesla đã không bình luận gì về thông tin này.

Sự thay đổi này đặc biệt đáng chú ý ở Đức, thị trường ô tô lớn nhất châu Âu, nơi điện gia dụng có giá trung bình 0,43 Euro/kWh trong tháng 12. Điều này vượt xa Pháp, nơi người tiêu dùng trả 0,21 Euro cho mỗi kWh trong nửa đầu năm, nhưng xếp sau Đan Mạch, nơi một kWh có giá 0,46 Euro, theo văn phòng thống kê Đức.

Chi phí điện không phải là yếu tố duy nhất có thể khiến EV rẻ hơn hoặc đắt hơn so với ô tô chạy bằng xăng. Giá xe, bao gồm các khoản trợ cấp tiềm năng, chi phí bảo hiểm và giá bảo dưỡng, tất cả đều đóng một vai trò trong phương trình chi phí trong suốt vòng đời của xe điện.

Maria Bengtsson, một đối tác tại Ernst & Young chịu trách nhiệm về hoạt động kinh doanh xe điện của công ty tại Vương quốc Anh, cho biết các nghiên cứu về tổng chi phí sở hữu một chiếc xe điện hiện nay cho thấy rằng với giá điện cao hơn nhiều, xe điện sẽ mất nhiều thời gian hơn để trở nên hợp túi tiền hơn so với thông thường xe cộ. Nếu chi phí vận hành xe điện tăng trở lại, điểm bùng phát sẽ còn được đẩy xa hơn nữa trong tương lai.

Doanh số bán ô tô chạy hoàn toàn bằng điện đạt 259.449 xe trong ba tháng tính đến cuối tháng 9, tăng 11% so với quý trước và 22% so với năm trước, theo Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô châu Âu. Trong quý 3, ô tô chạy hoàn toàn bằng điện chiếm 11,9% tổng doanh số bán xe mới tại EU.

Không có sự hỗ trợ nào cho người dùng EV. Tại Đức, giá điện đã tăng một phần ba từ 0,33 Euro mỗi kWh trong nửa đầu năm nay, theo văn phòng thống kê liên bang của Đức, và một số công ty điện lực đã thông báo giá sẽ tăng lên hơn 0,5 Euro mỗi kWh vào tháng Giêng 2023.

Hội đồng chuyên gia kinh tế độc lập của chính phủ Đức dự báo rằng trong trung hạn, những mức giá này có khả năng giảm nhưng sẽ không trở lại mức trước khủng hoảng, nghĩa là chi phí cao hơn cho chủ sở hữu xe điện sẽ tiếp tục ở quốc gia này.

Cách đắt nhất để sạc xe điện ở châu Âu là dùng các mạng sạc nhanh. Các nhà khai thác như Tesla, Allego và Ionity đã xây dựng các trạm sạc bên đường dọc theo các đường cao tốc chính, nơi chủ sở hữu xe điện có thể lái xe đến, cắm điện và sạc pin chỉ trong 15 phút.

Ước tính tiết kiệm nhiên liệu do EPA tính toán và giá xăng và phí hiện tại ở châu Âu cho thấy rằng một số phương tiện truyền thống hiện nay sử dụng nhiên liệu xăng rẻ hơn so với các mẫu xe điện tương đương sử dụng trạm sạc nhanh.

Các nhà phân tích cho biết khoảng 80% quá trình sạc EV diễn ra tại nhà hoặc tại nơi làm việc, vì vậy nếu một phương tiện điện chỉ được sử dụng gần nhà thì nó thường là lựa chọn ít tốn kém nhất. Nhưng một khi phương tiện được sử dụng cho các chuyến đi đường dài hơn, người lái xe có nhiều khả năng sẽ sử dụng các trạm sạc nhanh hơn vì các tùy chọn khác sẽ mất quá nhiều thời gian để sạc pin.