Doanh nghiệp vận tải chuyển đổi xanh: Cuộc đua không thể đảo ngược

Xu thế tất yếu

Chính phủ đã ban hành nhiều chiến lược quan trọng như Chiến lược Tăng trưởng xanh, Quyết định 876 về lộ trình chuyển đổi năng lượng trong giao thông, định hướng tiến tới 100% phương tiện công cộng sử dụng năng lượng sạch, cùng các chương trình hỗ trợ phát triển xe điện và hạ tầng sạc. Đây là những nền tảng pháp lý quan trọng, tạo khuôn khổ để các địa phương cụ thể hóa bằng các biện pháp mạnh.

Theo Bộ Xây dựng, đến hết quý III/2025, cả nước có 183.240 ô tô con thuần điện và 974 xe buýt điện đang hoạt động. Hà Nội và TP.HCM dẫn đầu với hơn 38.400 ô tô điện tại mỗi địa phương; số xe buýt điện lần lượt đạt 317 và 507.

Riêng Hà Nội hiện có khoảng 1,1 triệu ô tô, 6,9 triệu xe máy và 1,2 triệu phương tiện ngoại tỉnh lưu thông hằng ngày.

Mới đây, thành phố Hà Nội đã chốt triển khai vùng phát thải thấp: từ 1/7/2026, xe máy chạy xăng sẽ bị cấm theo giờ trong Vành đai 1 và mở rộng dần ra Vành đai 2, Vành đai 3 đến năm 2030.

Cùng thời điểm này, dự thảo mới nhất của UBND TP Hà Nội quy định toàn bộ taxi và xe kinh doanh vận tải đến 8 chỗ khi đầu tư mới hoặc thay thế sẽ phải sử dụng năng lượng xanh. Đây là bước đi quan trọng trong kế hoạch hạn chế phương tiện chạy xăng dầu và thúc đẩy doanh nghiệp vận tải sớm chuyển sang xe điện.

Những biện pháp đồng bộ trên không chỉ nhằm giảm ô nhiễm không khí nội đô mà còn phù hợp với định hướng chuyển dịch năng lượng quốc gia, gắn với quy hoạch trạm sạc, phát triển giao thông công cộng xanh và các ưu đãi về thuế, phí cho doanh nghiệp. Về lâu dài, đây sẽ là cú hích quan trọng để vận tải công cộng xanh tăng tốc.

Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp vận tải hành khách công cộng đang từng bước chuyển đổi từ xe chạy xăng, dầu sang xe điện hoặc phương tiện sử dụng năng lượng sạch.

Tại Hà Nội và TP.HCM, hàng trăm xe buýt điện cùng số lượng taxi điện ngày càng tăng đang được triển khai thí điểm, biến hai đô thị lớn này thành những địa phương đi đầu trong “cuộc đua xanh”.

Việc chuyển đổi không chỉ giảm tiếng ồn, cải thiện chất lượng không khí, tiết kiệm chi phí vận hành mà còn phù hợp với quy hoạch giao thông đô thị và xu hướng hiện đại hóa dịch vụ vận tải.

Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2026, khoảng 20–23% đội xe buýt sẽ sử dụng năng lượng sạch; đến năm 2030 toàn bộ xe buýt sẽ vận hành bằng điện hoặc nhiên liệu xanh. TP.HCM cũng đặt mục tiêu hoàn tất chuyển đổi 100% xe buýt công cộng sang năng lượng sạch vào năm 2030, đồng thời mở rộng hạ tầng sạc nhằm đáp ứng nhu cầu vận hành.

Theo Hiệp hội Taxi Hà Nội, các hãng lớn đã bắt đầu đầu tư và cam kết thực hiện đúng lộ trình, hướng tới 50% taxi dùng năng lượng sạch vào năm 2028 và 100% vào năm 2030.

Đại diện G7 Taxi tại TP.HCM  cũng khẳng định: “Chuyển sang nhiên liệu xanh là xu thế toàn cầu, và chính sách như thuế trước bạ 0% đang tạo động lực mạnh để doanh nghiệp chuyển đổi”.

Bài toán của doanh nghiệp

Khi tốc độ chuyển đổi xanh được đẩy nhanh, thị trường xe xăng lập tức giảm mạnh, kéo theo giá thanh lý lao dốc. Điều này khiến doanh nghiệp vận tải, gặp khó về nguồn vốn tái đầu tư, trong khi giá xe điện hiện nay vẫn ở mức cao.

Tiếp đến là bài toán lựa chọn nhà cung cấp. Nếu doanh nghiệp muốn chuyển đổi sang xe điện nhưng chọn thương hiệu không thuộc hệ sinh thái đang được ưu đãi mạnh, cơ chế hỗ trợ sẽ ra sao vẫn là câu hỏi chưa có lời giải.

Trong bối cảnh kinh tế khó khăn, chia sẻ với PV AutoNews, một số doanh nghiệp cho hay, dù chính sách miễn lệ phí trước bạ đã có hiệu lực, doanh nghiệp cần thêm hỗ trợ thiết thực hơn. Nhiều đơn vị đề xuất Nhà nước cần có cơ chế ưu đãi tín dụng với lãi suất dưới 4%/năm, cùng việc giảm phí đăng ký, đăng kiểm (như phí biển số khoảng 1 triệu đồng/xe, phí đăng kiểm bằng 30–50% xe xăng).

Hạ tầng sạc cũng là điểm nghẽn lớn. Với hệ thống phổ biến hiện nay, chẳng hạn xe điện VinFast đang được miễn phí sạc đến tháng 6/2027, doanh nghiệp lo ngại khi bước sang giai đoạn thu phí, mức giá sẽ ra sao trong bối cảnh thị trường gần như chỉ có một nhà cung cấp chủ đạo. Nếu chi phí tăng, doanh nghiệp taxi buộc phải điều chỉnh giá cước, điều không đơn vị nào mong muốn.

Theo Hiệp hội Taxi Hà Nội, các trạm sạc hiện vẫn thiếu nghiêm trọng, đặc biệt ở khu vực ngoại thành. Dù một số nhà cung cấp như V-Green đang mở rộng mạng lưới, Việt Nam vẫn cần thêm hàng chục đến hàng trăm nghìn điểm sạc trong 10–15 năm tới.

Bên cạnh hạ tầng, thách thức về nhân lực và kỹ thuật cũng rất lớn. Đội ngũ kỹ thuật viên, thợ bảo trì pin – điện cao áp vẫn thiếu trong khi nhu cầu tăng mạnh. Tài xế taxi cũng cần được đào tạo để tối ưu phạm vi hoạt động, sử dụng sạc hợp lý và giảm chi phí vận hành. Các doanh nghiệp đồng thời kiến nghị cải cách thủ tục hành chính, giảm chi phí biển số, đăng kiểm để rút ngắn thời gian và chi phí chuyển đổi phương tiện.

Ngoài ra, lộ trình hạn chế xe xăng tại nội đô ở Hà Nội từ năm 2026 tạo thêm áp lực đáng kể. Nếu không chuyển đổi kịp thời, phương tiện sẽ không được phép hoạt động trong các khu vực đông khách — đồng nghĩa với mất thị phần ngay tại những tuyến có nhu cầu cao nhất.

Tuy nhiên, doanh nghiệp cũng buộc phải tìm cách thích nghi trong xu thế mới. Những doanh nghiệp chuyển đổi sớm sẽ có cơ hội tiết kiệm chi phí vận hành, tăng sức cạnh tranh, xây dựng thị phần sớm, đồng thời xây dựng hình ảnh thương hiệu xanh phù hợp với xu thế phát triển đô thị hiện đại.