Li Shufu: Khát vọng và bài toán kinh doanh của "ông trùm" sản xuất ô tô từ Trung Quốc

Xuất phát điểm từ số 0

Li sinh vào tháng 6 năm 1963 tại Thái Châu, tỉnh Chiết Giang. Năm 19 tuổi, ông dùng 100 nhân dân tệ (16 USD) mà cha cho để mua một chiếc máy ảnh và bắt đầu kinh doanh nhiếp ảnh, chụp ảnh khách du lịch. Sau đó, Li thành lập studio của riêng mình để bán các phụ kiện máy ảnh thủ công. Khi đã nổi tiếng, tỷ phú Li cũng không ngại ngần nhắc lại quá khứ và xuất phát điểm của mình với báo giới: “Xuất phát điểm đầu tiên của tôi là với tư cách là một thợ ảnh”.

Đối với Li Shufu – người cũng sở hữu Manganese Bronze, nhà sản xuất taxi ở London – hành trình trở thành nhà sản xuất ô tô là một chặng đường dài. Sau khi làm thợ chụp ảnh, ông đã có “bước đột phá” đầu tiên vào ngành công nghiệp. Theo Li, ông đã phát hiện ra một cơ hội từ kinh nghiệm trước đây đó là… khai thác bạc và vàng từ máy móc bị bỏ đi.

Câu chuyện sớm lặp lại trong một ngành công nghiệp mới. Ở tuổi 23, Li chuyển sang thiết kế và sản xuất các bộ phận cho tủ lạnh và nhanh chóng chế tạo toàn bộ thiết bị. Ông đã thành lập một công ty tên là Geely. Và sau đó nhanh chóng Li đã vấp phải sự cạnh tranh của những doanh nghiệp địa phương rồi bị đẩy ra khỏi cuộc chơi.

Trước những thất bại, Li quyết định “có lẽ đây là thời điểm tốt để nghỉ ngơi” và bàn giao công việc kinh doanh của mình cho chính quyền địa phương, trước khi theo học đại học.

Nhiều năm nghiên cứu không làm thay đổi được nhiều quan điểm kinh dianh của Li đó là áp dụng sớm, ồ ạt, chuyển sang lãnh thổ mới. Điều đó đã được chứng minh bằng việc kinh doanh xây dựng, mà ông vẫn sở hữu một phần cho đến ngày nay.

Năm 1993, ông thành lập công ty tư nhân đầu tiên của Trung Quốc sản xuất xe máy. “Một lần nữa rất nổi tiếng, rất thành công và rất nhiều người theo dõi”, Li nói, đồng thời cho biết thêm rằng một số cuộc cạnh tranh đã trở nên “có bản chất xấu xa”.

Nhưng bước nhảy vọt có tính quyết định thành công của Li chính là kinh doanh xe hơi. Ông Li, trong bộ vest màu xanh lam với huy hiệu Geely trên ve áo, giải thích về sự hấp dẫn: “Tôi tin rằng kinh doanh ô tô là một ngành kinh doanh rất toàn diện và phức tạp. Không dễ để mọi người chỉ đơn giản là bước vào và phá hỏng toàn bộ”.

Ngay từ đầu Li đã lên kế hoạch cho dài hạn: “Tôi cho rằng ngành ô tô là cuộc cạnh tranh về nguồn nhân lực, cạnh tranh về vốn, cạnh tranh về công nghệ và cạnh tranh mang tính quốc tế. Vì vậy, chìa khóa trong tất cả những điều này là con người”. Vì vậy, Li sau đó đã thành lập một trường đại học và các trường kỹ thuật để “cung cấp cho cơ sở sản xuất mà công ty đang thiết lập”.

Nhưng những chiếc xe đầu tiên đã không thành công. Dù lăn bánh khỏi dây chuyền sản xuất vào ngày 8/8 - ngày may mắn nhất trong năm ở Trung Quốc - năm 1998, nhưng những chiếc xe quá “thô sơ” này đã bị Li từ chối bán. Ông nói: “Chúng tôi đã loại bỏ tất cả vì điều đó vẫn chưa đủ tốt”.

Lô thứ hai cũng bị loại bỏ và lô thứ ba “rất không đạt yêu cầu”. Tương tự, một nhà máy thứ hai ở Ninh Ba vào năm 2000 đã sản xuất “sản phẩm rất tồi, chất lượng kém”.

Bước ngoặt xảy ra thông qua đơn xin gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới của Trung Quốc và lời hứa đồng thời sẽ mở cửa các ngành công nghiệp của nước này. Li không còn phải xin giấy phép phụ thiết kế và sản xuất ô tô từ một công ty khác, giờ đây ông có thể tự mình làm điều đó. Free Cruiser, dựa trên thiết kế của Daewoo của Hàn Quốc, được bắt đầu sản xuất vào năm 2002 và trở thành một trong những chiếc xe Trung Quốc đầu tiên được trưng bày tại một triển lãm quốc tế.

Để thể hiện sự tự tin của mình, ông Li nói rằng ông đã nghĩ ng về Volvo vào năm 2002 – ngay cả khi bản thân ông chưa có một mẫu xe thành công nào. Li chia sẻ: “Tôi chỉ cảm thấy rằng với việc Ford sở hữu tất cả các thương hiệu này, đến một lúc nào đó, chúng tôi có thể có cơ hội mua một trong số chúng và Volvo là thương hiệu yêu thích của tôi”.

Phải mất tám năm giấc mơ của Li  mới thành hiện thực và thậm chí đến tận bây giờ, một số người trong ngành vẫn tự hỏi liệu ông có “cắn” nhiều hơn những gì ông có thể “nhai” được hay không.

“Volvo không cùng đẳng cấp với BMW, Audi hay Mercedes. Tôi tự hỏi liệu một nhà sản xuất ô tô Trung Quốc có thực sự xoay chuyển được tình thế hay không”, một giám đốc điều hành người Đức nghi ngờ.

Tuy nhiên, Hakan Samuelsson, giám đốc điều hành của Volvo, cho biết tập đoàn Thụy Điển đã phát triển thịnh vượng dưới quyền sở hữu của Geely nhờ sự ổn định và các khoản đầu tư mà nó mang lại.

“Chúng tôi có mối quan hệ rất tốt”, Hakan Samuelsson nói về Li Shufu. “Ông cũng đóng vai trò của mình một cách chuyên nghiệp đó là không có tham vọng quản lý vi mô công ty này”.

Về phần mình, ông Li nói rằng mọi nghi ngờ về sự khôn ngoan của một thương vụ mua lại lớn như vậy của Trung Quốc ở nước ngoài đang “bốc hơi”. Thay vào đó, ông nói rằng áp lực lớn nhất là tăng khả năng cạnh tranh kết hợp của Geely và Volvo.

Li tin tập đoàn Thụy Điển có thể làm được nhiều hơn nữa trong lĩnh vực truyền thông và tiếp thị, đặc biệt là danh tiếng được ca ngợi về sự an toàn, một tài sản lớn ở Trung Quốc. Người tiền nhiệm của Samuelsson với tư cách là giám đốc điều hành đã đột ngột bị từ chối trong bối cảnh tranh chấp phòng họp. Các báo cáo về căng thẳng vẫn tiếp diễn, đặc biệt là về cách điều chỉnh hình ảnh có phần chững chạc của Volvo cho phù hợp với thị hiếu của người tiêu dùng Trung Quốc.

Bản thân ông Li đã gợi ý về điều này khi nói: “Do sự chậm trễ đầu tư vào phát triển sản phẩm trong nhiều năm ở quyền sở hữu trước đó, chúng tôi nhận thấy sự phản ánh về sự thiếu hiện đại hóa trong thiết kế Scandinavian”. Nhưng ông nhanh chóng nói thêm rằng mẫu xe mới đầu tiên được phát triển bằng tiền của Geely – phiên bản mới nhất của XC90 SUV – sẽ mang đến những tính năng hiện đại cần thiết.

Nói về thương hiệu Volvo, Li nhấn mạnh rằng khoản đầu tư của ông là dài hạn. Ông lập luận rằng hình ảnh của thương hiệu phù hợp với cách thế giới đang phát triển.

Bên cạnh thương vụ mua lại Volvo, Li từng được giới truyền thông trong nước đặc biệt quan tâm bởi ông tuyên bố chỉ dựa vào thị trường vốn nước ngoài để mua cổ phần của Daimler, nghĩa là không có vốn Trung Quốc nào chảy ra khỏi đất nước. Trước đó, Trung Quốc đã đưa ra các quy định nghiêm ngặt để giảm dòng vốn chảy ra nước ngoài. Các khoản đầu tư nước ngoài, giống như khoản đầu tư của Li Shufu, cũng phải tuân theo các quy tắc này.

Li đã đầu tư 7,5 tỷ euro để mua gần 10% cổ phần của Daimler AG. Việc Li Shufu mua lại có nghĩa là Geely, nhà sản xuất ô tô tư nhân lớn nhất Trung Quốc, là cổ đông lớn nhất của Daimler.

Geely cho biết vào thời điểm diễn ra thương vụ gây chấn động này đó là sẽ tìm cách thiết lập một liên minh với Daimler, công ty đang phát triển xe điện và xe tự lái, để đối phó với thách thức từ các đối thủ cạnh tranh mới như Tesla, Google và Uber, những công ty đang phát triển những chiếc xe công nghệ mới của riêng họ.

“Không có người chơi nào trong ngành công nghiệp xe hơi hiện tại có khả năng giành chiến thắng trong cuộc chiến chống lại những kẻ xâm lược từ bên ngoài nếu không có bạn bè. Để đạt được và khẳng định sự dẫn đầu về công nghệ, người ta phải điều chỉnh một cách suy nghĩ mới về chia sẻ và kết hợp sức mạnh. Khoản đầu tư của tôi vào Daimler phản ánh tầm nhìn này”, Li nói.

Chỉ có hai hoặc ba nhà sản xuất có khả năng tồn tại trong ngành công nghiệp ô tô trong tương lai, một nguồn tin quen thuộc với suy nghĩ của Li nói với Reuters, khiến Geely tìm cách tiếp cận các nhà sản xuất ô tô có lợi thế về công nghệ.

Động thái Li Shufu đối với Daimler đặt ra một thách thức đối với nhà sản xuất ô tô Đức, vì Mercedes-Benz đã có một liên minh công nghiệp để phát triển ô tô và xe tải với Renault-Nissan, công ty sở hữu 3,1% cổ phần của Daimler, và đã công bố kế hoạch chế tạo ô tô điện với Đối tác liên doanh Trung Quốc BAIC Motor Corporation.

Nhà phân tích Max Warburton của Bernstein Research nhận định: “Không rõ Geely muốn gì và nó sẽ hoạt động như thế nào, nhưng chúng tôi coi động thái này là một phần trong kế hoạch rộng lớn hơn của Trung Quốc nhằm thu hút sự tham gia của ngành công nghiệp ô tô châu Âu. Trung Quốc muốn hoàn vốn sau khi dành một thập kỷ để tặng cho ngành công nghiệp ô tô châu Âu mức tăng trưởng và lợi nhuận siêu bình thường. Bây giờ nó muốn tiếp cận trực tiếp hơn với công nghệ, thương hiệu và lợi nhuận”.

Geely thực tế đã nhìn thấy tiềm năng ở Daimler vì hãng này đang phát triển kết nối internet tốc độ cao cho ô tô tự hành vào thời điểm mà Li tin rằng kết nối internet dựa trên vệ tinh có thể trở nên quan trọng hơn đối với ngành công nghiệp ô tô.

Logic của tỷ phú

Geely đã tạo ra các thỏa thuận hợp tác lớn với các công ty từ công cụ tìm kiếm nặng ký Baidu Inc. đến đối tác sản xuất Đài Loan của Apple Inc. Foxconn Technology Group và Tencent Holdings Ltd. hay Faraday Future.

Nó có vẻ hơi ngớ ngẩn nhưng có logic đằng sau các giao dịch của Li. Các nhà sản xuất ô tô thông thường như Geely, một trong những nhà sản xuất lớn nhất của Trung Quốc, đang bị đe dọa. Với việc các chính phủ trên khắp thế giới cam kết cấm bán các phương tiện chạy bằng xăng mới trong vòng nhiều thập kỷ, họ phải thích nghi. Nắm bắt công nghệ xanh hơn là điều bắt buộc, cũng như đạt được chỗ đứng tốt hơn trong các lĩnh vực mới của tính di động thông minh và kết nối.

Bill Russo, người sáng lập và giám đốc điều hành của công ty tư vấn Automobility cho biết: “Những bước đi của Geely rất thông minh. Geely không còn chỉ là OEM, họ là nhà cung cấp giải pháp”.

Li từ lâu đã ủng hộ quan hệ đối tác và hợp nhất như một cách để các nhà sản xuất ô tô tập hợp nguồn lực cho các sáng kiến như ô tô tự lái và điện khí hóa. Ông đã xây dựng thành công đế chế sản xuất ô tô toàn cầu trong ba thập kỷ qua, trở thành cổ đông lớn nhất của Daimler AG và mua lại Volvo vào năm 2010, cũng như tích lũy cổ phần trong các thương hiệu lâu đời của châu Âu như Lotus và những công ty cấp thấp hơn như Proton của Malaysia.

Một trong những cách diễn đạt mà Li thích mô tả tầm nhìn của mình đối với Geely là “liên minh dọc và ngang”, ám chỉ đến một thành ngữ chính trị được sử dụng trong thời Chiến Quốc của lịch sử Trung Quốc. Nó khuyến nghị sự hợp tác giữa các công ty trong cùng một chuỗi cung ứng cũng như hợp tác với các doanh nghiệp cũng hoạt động như đối thủ cạnh tranh.

Là một phần trong các thỏa thuận hợp tác, Geely sẽ hợp tác với Foxconn, Baidu và Faraday Future trên nền tảng nguồn mở của mình để giúp chế tạo ô tô điện. Với Tencent, họ sẽ cùng nhau phát triển buồng lái thông minh, công nghệ tự hành và khoa học khác để giúp số hóa tất cả các khía cạnh của sản xuất ô tô.

Russo coi Foxconn là nhà cung cấp sản xuất phần điện hoá cho Geely, trong khi Baidu có thể giúp Geely có các kỹ năng tích hợp quan trọng cần thiết để tạo ra các thiết bị thông minh, được kết nối. Thỏa thuận với Tencent tạo ra một lớp trên cùng chạy các dịch vụ dựa trên ứng dụng mà các phương tiện đang sử dụng.

Li Shufu nhấn mạnh rằng ông nghĩ các công ty toàn cầu nên tiến lên và theo đuổi hội nhập toàn cầu. Ông nói: “Chúng ta có thể kinh doanh cùng nhau và tối đa hóa sức mạnh tổng hợp trong một ngành”.