Mỹ, Trung Quốc và EU chạy đua ngăn chặn hậu quả khủng hoảng chip ô tô
Nhà sản xuất chip Nexperia có trụ sở tại Hà Lan đang là tâm điểm của cuộc đối đầu giữa Liên minh Châu Âu, Mỹ và Trung Quốc, châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng gần như sắp xảy ra đối với các nhà sản xuất ô tô toàn cầu.
Các cuộc họp đang diễn ra tại châu Âu vào thứ Bảy tuần qua để cố gắng xoa dịu vấn đề đang leo thang. Chính quyền Trung Quốc và Mỹ dường như đang mở đường cho các hoạt động tại Trung Quốc của Nexperia tiếp tục xuất khẩu các chip ô tô quan trọng.
Tuy nhiên, hiện tại, chuỗi cung ứng của ngành công nghiệp ô tô vẫn đang trong tình trạng bấp bênh.
Tranh chấp đang đe dọa ngành sản xuất ô tô trên toàn thế giới khi các nhà sản xuất ô tô cảnh báo về tình trạng thiếu hụt linh kiện của nhà sản xuất chip này, vốn rất quan trọng đối với các chức năng điện cơ bản trên ô tô và rất khó để thay thế trong thời gian ngắn.
Cuộc chiến diễn ra trong bối cảnh các chính phủ phương Tây, bao gồm cả Mỹ, đang tăng cường giám sát các công ty công nghệ có liên hệ với Trung Quốc, vốn gần đây đã thắt chặt các quy tắc kiểm soát xuất khẩu để hạn chế chuyển giao công nghệ cho các thực thể do Trung Quốc sở hữu.
Chủ sở hữu của Nexperia, Wingtech, đã bị đưa vào danh sách đen của Mỹ vào tháng 12 năm 2024 vì bị cáo buộc "hỗ trợ nỗ lực của chính phủ Trung Quốc nhằm mua lại các thực thể có năng lực sản xuất chất bán dẫn nhạy cảm".
Nexperia sản xuất hàng tỷ chip nền tảng - bóng bán dẫn, điốt và linh kiện quản lý năng lượng - được sản xuất tại châu Âu, lắp ráp và thử nghiệm tại Trung Quốc, sau đó tái xuất khẩu cho khách hàng ở châu Âu và các nơi khác. Khoảng 70% chip sản xuất tại Hà Lan được gửi đến Trung Quốc để hoàn thiện và tái xuất khẩu sang các nước khác.
Những con chip này rất cơ bản và giá rẻ, nhưng lại cần thiết cho hầu hết mọi thiết bị sử dụng điện. Trên ô tô, những con chip này được sử dụng để kết nối pin với động cơ, đèn và cảm biến, hệ thống phanh, bộ điều khiển túi khí, hệ thống giải trí hay cửa sổ điện.
Năm ngoái, Nexperia đạt doanh số 2 tỷ USD.
Mặc dù các nhà sản xuất ô tô thường có một số kho dự trữ và nhà cung cấp thay thế, nhưng việc chuyển đổi nguồn cung ứng ngay lập tức là rất khó.
Vào tháng 9, chính phủ Hà Lan đã viện dẫn một đạo luật thời Chiến tranh Lạnh để thực sự nắm quyền kiểm soát Nexperia, trong bối cảnh lo ngại rằng chủ sở hữu Trung Quốc của công ty này đang có kế hoạch chuyển giao quyền sở hữu trí tuệ cho một công ty khác mà họ sở hữu. Một tòa án Hà Lan cũng đã đình chỉ chức vụ của CEO Nexperia, nhà sáng lập Wingtech Zhang Xuezhen, với lý do quản lý yếu kém.
Bắc Kinh đã trả đũa vài tuần sau đó bằng cách áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với một số sản phẩm Nexperia được sản xuất tại Trung Quốc, làm leo thang căng thẳng và làm dấy lên lo ngại về một cú sốc chuỗi cung ứng rộng hơn. Điều này đã khiến công ty phải thông báo với các nhà sản xuất ô tô rằng họ không còn có thể đảm bảo nguồn cung.
Nhưng những dấu hiệu đột phá đã bắt đầu xuất hiện.
Hôm thứ Sáu tuần qua, các báo cáo cho biết Mỹ có kế hoạch thông báo rằng Nexperia sẽ tiếp tục xuất khẩu chip theo một thỏa thuận khung đã đạt được trong các cuộc đàm phán giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, trích dẫn các nguồn tin thân cận.
Và hôm thứ Bảy, Trung Quốc tiết lộ họ sẽ miễn trừ một số chip Nexperia khỏi lệnh cấm xuất khẩu. Các quan chức Trung Quốc không nêu rõ những miễn trừ đó có thể bao gồm những gì.
Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết trong một tuyên bố rằng "sẽ xem xét toàn diện tình hình thực tế của doanh nghiệp và miễn trừ các mặt hàng xuất khẩu đủ điều kiện".
Nếu được hoàn tất, các miễn trừ này có thể giảm bớt áp lực ngay lập tức cho các nhà sản xuất ô tô. Tuy nhiên, tranh chấp rộng hơn về quyền sở hữu, kiểm soát công nghệ và giám sát an ninh vẫn chưa được giải quyết.
