Phương Tây đang nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào đất hiếm của Trung Quốc như thế nào?

Tâm điểm trên bàn cờ địa chính trị

Trong bối cảnh đó, Mỹ, Liên minh châu Âu và Úc, cùng nhiều nước khác, đã tìm cách phá vỡ sự thống trị về khoáng sản của Trung Quốc bằng cách thực hiện một loạt các biện pháp chiến lược để hỗ trợ các nhà sản xuất nam châm, bao gồm đầu tư mạnh vào các nhà máy, hỗ trợ xây dựng các nhà máy mới và tăng cường năng lực chế biến.

Đặc biệt, Mỹ và châu Âu được kỳ vọng sẽ nổi lên như những thị trường tăng trưởng trọng điểm cho sản xuất nam châm đất hiếm trong thập kỷ tới. Tuy nhiên, các nhà phân tích vẫn hoài nghi rằng các quốc gia phương Tây sẽ có thể thoát khỏi quỹ đạo khoáng sản của Trung Quốc trong thời gian ngắn.

“Thẳng thắn mà nói, chúng tôi là giải pháp cho vấn đề mà thế giới không biết mình đang gặp phải”, Giám đốc điều hành của nhà sản xuất nam châm đất hiếm Neo Performance Materials, Canada, Rahim Suleman, nói.

“Thị trường cuối cùng đang phát triển từ góc độ vật lý, chứ không phải phần mềm, vì vậy nó phải phát triển theo cách này”, ông tiếp tục. “Nó không phụ thuộc vào bất kỳ thị trường cuối cùng nào, vì vậy nó không phụ thuộc vào xe điện, máy bay không người lái hay các trang trại điện gió. Đó là bất kỳ động cơ tiết kiệm năng lượng nào trên toàn bộ phổ”, Suleman nói, đề cập đến nhu cầu về nam châm từ các ngành công nghiệp đang phát triển nhanh như robot.

Những bình luận của ông Suleman được đưa ra khoảng ba tháng sau khi Neo tổ chức lễ khai trương nhà máy sản xuất nam châm đất hiếm tại Narva, Estonia.

Nằm ngay sát biên giới Nga, cơ sở này được kỳ vọng rộng rãi sẽ đóng vai trò không thể thiếu trong kế hoạch của châu Âu nhằm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Người đứng đầu ngành công nghiệp Liên minh châu Âu, Stéphane Séjourné, đã ca ngợi tầm quan trọng chiến lược của nhà máy, phát biểu tại một sự kiện vào đầu tháng 12 rằng dự án này đánh dấu “một đỉnh cao của chủ quyền châu Âu”.

Suleman của Neo cho biết nhà máy ở Estonia đang trên đà sản xuất 2.000 tấn nam châm đất hiếm trong năm nay, trước khi mở rộng quy mô lên 5.000 tấn và hơn thế nữa.

“Trên toàn cầu, thị trường là 250.000 tấn và sẽ tăng lên 600.000 tấn, tức là hơn gấp đôi trong mười năm”, Suleman nói. “Quan trọng hơn, sự tập trung của chúng ta là 93% trong một khu vực pháp lý duy nhất, vì vậy khi bạn kết hợp hai yếu tố đó lại với nhau, tôi nghĩ bạn sẽ thấy một thị trường đang phát triển cực kỳ nhanh chóng”.

Nhu cầu tăng vọt

Nguồn cung đất hiếm toàn cầu từ lâu đã bị chi phối bởi Bắc Kinh. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, Trung Quốc chịu trách nhiệm gần 60% hoạt động khai thác đất hiếm trên thế giới và hơn 90% sản xuất nam châm.

Một báo cáo gần đây từ công ty tư vấn ID TechEx ước tính công suất sản xuất nam châm đất hiếm ở Mỹ dự kiến sẽ tăng gần sáu lần vào năm 2036, với sự mở rộng được thúc đẩy bởi sự hỗ trợ chiến lược và nguồn vốn từ Bộ Quốc phòng, cũng như hoạt động ngày càng tăng ở khâu trung gian.

Trong khi đó, sản lượng nam châm ở châu Âu được dự báo sẽ tăng 3,1 lần trong cùng kỳ, được củng cố bởi Đạo luật Nguyên liệu Thô Quan trọng của EU, nhằm mục tiêu sản xuất trong nước đáp ứng 40% nhu cầu của khu vực vào năm 2030.

John Maslin, Giám đốc điều hành của Vulcan Elements, một nhà sản xuất nam châm đất hiếm có trụ sở tại Bắc Carolina, nói với CNBC rằng công ty đang tìm cách mở rộng quy mô nhanh nhất có thể “để chuỗi cung ứng cơ bản này không kìm hãm sự phát triển của Mỹ”.

Vulcan Elements là một trong những công ty nhận được tài trợ trực tiếp từ chính quyền Tổng thống Trump. Nhà sản xuất nam châm này đã nhận được khoản vay trực tiếp trị giá 620 triệu USD từ Bộ Quốc phòng vào tháng trước để hỗ trợ sản xuất nam châm trong nước.

“Nam châm đất hiếm chuyển đổi điện năng thành chuyển động, điều đó có nghĩa là hầu hết các máy móc và công nghệ tiên tiến – những đổi mới định hình cuộc sống hàng ngày và giữ an toàn cho chúng ta – đều cần đến chúng để hoạt động”, Maslin nói.

“Nhu cầu về nam châm hiệu suất cao đang tăng nhanh theo cấp số nhân trong bối cảnh nhu cầu và sản xuất các công nghệ tiên tiến tăng mạnh, bao gồm ổ cứng, thiết bị sản xuất chất bán dẫn, động cơ hybrid/điện, vệ tinh, máy bay, máy bay không người lái và hầu hết mọi khả năng quân sự”, ông nói thêm.

Wade Senti, chủ tịch của Advanced Magnet Lab, một nhà sản xuất nam châm có trụ sở tại Florida, nói rằng cách duy nhất để đáp ứng các chuỗi cung ứng thay thế là phải đổi mới.

“Nhu cầu về nam châm vĩnh cửu đất hiếm không có nguồn gốc từ Trung Quốc đang tăng vọt,” Senti nhấn mạnh. “Thách thức đặt ra là liệu các nhà sản xuất nam châm của Mỹ có thể tạo ra một chuỗi cung ứng hoàn toàn trong nước (không phải từ Trung Quốc) cho những nam châm này hay không. Điều này đòi hỏi nhà sản xuất nam châm phải đi đầu và kết nối chuỗi cung ứng từ mỏ đến nam châm đến khách hàng”.