Quá trình chuyển đổi EV và những khó khăn về tái cơ cấu công nghiệp toàn cầu

Lê Vũ

08/05/2024

Ngành công nghiệp ô tô toàn cầu đang phải đối mặt với sự chuyển đổi chưa từng có do sự thay đổi lớn về công nghệ. Việc tái cơ cấu cuối cùng sẽ như thế nào là một câu hỏi rất lớn mà các nhà hoạch định chính sách và các hãng sản xuất ô tô quan tâm.

Một số người chơi mới và những "kẻ gây rối" trong ngành sẽ phát triển mạnh, một số thì không. Điều tương tự cũng xảy ra với những người chơi được gọi là “kẻ già cỗi”. Một số sẽ thích ứng thành công, trong khi một số khác sẽ suy giảm hoặc bị cuốn vào làn sóng các thương vụ M&A.

Trong năm qua, nhiều OEM đã công bố kết quả tài chính rất tích cực nhờ doanh số bán hàng phục hồi – sau cuộc khủng hoảng chip và tình trạng thiếu nguồn cung – với giá giao dịch vẫn ở mức cao. Nhưng năm 2024 sẽ là một năm khó khăn hơn nhiều khi ngành phải đối mặt với thực tế là nhu cầu chậm hơn và tỷ suất lợi nhuận thấp hơn.

Những rắc rối mới nhất như của Tesla là một dấu hiệu tốt như bất kỳ con đường gập ghềnh nào phía trước trong quá trình chuyển đổi năng lượng toàn ngành ô tô. Cuộc chiến giá cả sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận. Chi phí đơn vị của xe điện và các bộ phận chính của công ty này vẫn chưa cảm nhận đầy đủ lực hấp dẫn đi xuống tự nhiên đi kèm với khối lượng thị trường đại chúng cao hơn nhiều. Chi phí đầu tư vào điện khí hóa và các công nghệ tiên tiến khác vẫn ở mức cao ở giai đoạn này trong quá trình phổ biến các công nghệ mới phức tạp.

Nhìn xa hơn về phía trước, những tên tuổi nào sẽ còn đứng vững khi đến mốc năm 2035? Một câu hỏi khác cũng nhận được sự quan tâm đó là các chính phủ sẽ giải quyết bối cảnh đầu tư rất năng động này như thế nào? Mỹ có lẽ đã đi đầu trong các chính sách chủ động thúc đẩy đầu tư trong nước thông qua Đạo luật giảm lạm phát của Tổng thống đương nhiệm Biden. Ngày 16/8/2022, tại Nhà Trắng, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã đặt bút ký Luật Giảm Lạm phát (Inflation Reduction Act) trị giá hơn 430 tỷ USD. Đạo luật được ban hành sau hơn một năm tranh luận về phí, thuế, tín dụng thuế và các quy định. Tuy nhiên, quy mô của Đạo luật giảm đáng kể so với kế hoạch Xây dựng lại tốt hơn (Build Back Better) trị giá 1.750 tỷ USD mà ông Biden đề xuất năm 2021.

Nhìn theo một cách khác, liệu các nhà sản xuất ô tô có ở vị thế thương lượng mạnh mẽ khi nói đến nơi họ quyết định đầu tư và những ưu đãi bổ sung mà họ có thể muốn từ chính phủ các nước? Liệu đây sẽ là một cuộc thi sắc đẹp khi họ đi tham quan các thủ đô lớn trong khu vực để tìm kiếm cơ hội đầu tư hay không?

Thực tế dù các nhà sản xuất ô tô ở đâu, các chính phủ đa quốc gia chắc chắn sẽ hướng tới việc bảo vệ lợi ích kinh tế quốc gia quan trọng của họ. Đó là một quá trình thực sự chỉ mới bắt đầu nhưng có thể sẽ tăng tốc khi phân bổ mô hình xe điện giảm xuống, kế hoạch công suất nhà máy trong tương lai và cấu hình của chuỗi cung ứng xe điện chưa được phát triển sẽ không phải là một trường hợp “kinh doanh” như thường lệ.

Trên hết, có khả năng thực sự căng thẳng thương mại quốc tế sẽ gia tăng. Những phát hiện trong cuộc điều tra của Ủy ban Châu Âu về trợ cấp không công bằng cho các công ty ô tô Trung Quốc có thể dẫn đến các mức thuế mới được áp dụng đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc vào EU.

Cuộc điều tra thương mại do Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen khởi xướng năm ngoái có thể hướng tới một kết quả khắc nghiệt khi Brussels tăng cường hành động để giữ chân các nhà sản xuất công nghệ xanh ngày càng thống trị của Trung Quốc – từ xe điện đến tấm pin mặt trời, tua bin gió.

Suy đoán về kết quả của cuộc điều tra ngày càng gia tăng, các nhà phân tích tại Rhodium Group kết luận trong một báo cáo mới đây cho rằng các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc cạnh tranh đến mức họ vẫn có lãi ngay cả khi EU áp dụng thuế nhập khẩu 15-30%. Báo cáo nói cần phải áp dụng mức thuế cao tới 50% để gây ra tổn thất nghiêm trọng.

Trường hợp chống trợ cấp như vậy thường dẫn đến thuế đánh vào hàng nhập khẩu của EU. Được công bố chính thức vào tháng 10, muộn nhất là EU sẽ công bố quyết định về thuế tạm thời vào đầu tháng 7 sắp tới. Thuế sẽ áp dụng đối với tất cả xe điện nhập khẩu từ Trung Quốc, mặc dù EU có thể quyết định điều chỉnh tỷ lệ phần trăm cho mỗi nhà sản xuất.

Bên cạnh đó, có những rủi ro thực sự đối với sự tiếp tục của các dòng thương mại hàng hóa và dịch vụ toàn cầu có tính liên kết cao, vốn đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trên toàn thế giới trong nhiều thập kỷ. Ngành công nghiệp ô tô, với chuỗi cung ứng toàn cầu và khối lượng kinh tế khổng lồ, chắc chắn sẽ là trung tâm của vấn đề nhạy cảm về mặt chính trị.

Mặt khác của phương trình là nhu cầu thay đổi thị trường nhanh chóng để thúc đẩy các mục tiêu bền vững đầy tham vọng của chính phủ và các mục tiêu liên quan. Một số người sẽ lập luận rằng phương tiện đến từ đâu đang thiếu điểm chính, đó là nhu cầu ưu tiên đối với những chiếc BEV có giá thấp hơn nhiều để được áp dụng rộng rãi. Làm thế nào bạn có thể đạt được mục tiêu đó mà vẫn hỗ trợ các lợi ích kinh tế cốt lõi, về cơ bản là giữ lại các nhà máy địa phương cung cấp việc làm rất cần thiết. Việc tìm ra một điểm phù hợp có hiệu quả sẽ là một thách thức lớn đối với các chính trị gia cũng như cơ quan quản lý trong ngành.