Tesla hủy bỏ kế hoạch sản xuất ô tô điện giá rẻ, nước cờ sai lầm?

Xoay trục sang robotaxi

Các nguồn tin cho biết, nhà sản xuất ô tô này sẽ tiếp tục phát triển robotaxi tự lái trên cùng một nền tảng xe nhỏ.

Quyết định thể hiện sự từ bỏ mục tiêu lâu dài mà Giám đốc điều hành Tesla, Elon Musk, thường coi là sứ mệnh chính của hãng: ô tô điện giá cả phải chăng cho đại chúng. “Kế hoạch tổng thể” đầu tiên của ông cho công ty vào năm 2006 bao gồm việc sản xuất các mẫu xe hạng sang trước tiên, sau đó sử dụng lợi nhuận để tài trợ cho “ô tô gia đình giá rẻ”.

Kể từ đó, Musk đã nhiều lần hứa hẹn về một phương tiện như vậy với các nhà đầu tư và người tiêu dùng. Gần đây nhất là vào tháng 1, Musk đã nói với các nhà đầu tư rằng Tesla có kế hoạch bắt đầu sản xuất mẫu xe giá cả phải chăng tại nhà máy ở Texas vào nửa cuối năm 2025.

Mẫu xe rẻ nhất hiện nay của Tesla, Model 3 sedan, có giá bán lẻ khoảng 39.000 USD ở Mỹ. Mẫu xe phổ thông hiện không còn tồn tại, đôi khi được mô tả là Model 2, dự kiến có giá khởi điểm khoảng 25.000 USD. Tesla không trả lời các yêu cầu bình luận về thông tin này.

Sự đảo ngược hoàn toàn xảy ra khi Tesla phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt trên toàn cầu từ các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc tràn ngập thị trường với những chiếc xe có giá thấp tới 10.000 USD. Kế hoạch về robotaxi không người lái, có thể mất nhiều thời gian hơn để thực hiện, đặt ra thách thức kỹ thuật khó khăn hơn và nhiều rủi ro pháp lý hơn.

Hai nguồn tin cho biết họ biết về quyết định loại bỏ Model 2 của Tesla trong một cuộc họp có sự tham dự của rất nhiều nhân viên, và một trong số họ nói rằng cuộc họp diễn ra vào cuối tháng Hai. “Chỉ thị của Elon là tập trung toàn lực vào robotaxi”, một nguồn tin nói.

Nguồn tin thứ ba xác nhận việc hủy bỏ và cho biết các kế hoạch mới yêu cầu sản xuất robotaxi, nhưng với số lượng thấp hơn nhiều so với dự kiến cho Model 2.

Việc thu lợi nhuận từ các dòng xe cấp thấp là một thách thức đối với bất kỳ hãng ô tô nào. Nhưng sự chậm trễ của Tesla trong việc theo đuổi chiếc xe mà Musk từng gọi là giấc mơ của mình khiến mọi việc trở nên khó khăn hơn nhiều vì giờ đây hãng phải đối mặt với nhiều sự cạnh tranh hơn trong tầm giá đó.

Trong khi Tesla dành nhiều năm để phát triển Cybertruck mang tính thử nghiệm cao, một mẫu xe bán tải chạy điện đắt tiền, thì các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đã chạy đua về những chiếc xe điện giá cả phải chăng, giành thị phần, đạt được quy mô kinh tế và mang đến cho người tiêu dùng mức giá hời mà các nhà sản xuất ô tô phương Tây đang phải vật lộn để theo kịp.

Khi xe điện Trung Quốc tăng vọt để thách thức sự thống trị của Tesla, Musk đang hướng tới đế chế rộng lớn của mình, bao gồm nhà sản xuất tên lửa SpaceX, nhà phát triển chip não Neuralink và gã khổng lồ truyền thông xã hội X mà Musk mua lại vào năm 2022. Trước đây gọi là Twitter, nền tảng này đã thành lập dưới sự quản lý đầy biến động của Musk, đánh mất phần lớn giá trị do công ty mất doanh thu và quảng cáo.

Các kế hoạch cho chiếc Tesla giá cả phải chăng được coi là chìa khóa để thực hiện tham vọng tăng trưởng doanh số bán hàng cao ngất ngưởng của Musk. Musk cho biết vào năm 2020 rằng Tesla đặt mục tiêu bán được 20 triệu xe vào năm 2030 - gấp đôi doanh số của nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới Toyota hiện nay. Với cái chết của Model 2, không rõ Musk sẽ đến được đó bằng cách nào.

Kỳ vọng về một chiếc xe trị giá 25.000 USD đã củng cố những dự báo khiêm tốn hơn nhưng vẫn đầy tham vọng của các nhà phân tích Phố Wall về doanh số bán hàng của Tesla. Những dự báo đó, theo tài liệu quan hệ nhà đầu tư của Tesla, kêu gọi doanh số bán xe tăng lên 4,2 triệu chiếc vào năm 2028 từ mức 1,8 triệu chiếc năm ngoái.

Musk cho biết Tesla sẽ sản xuất xe điện giá rẻ tại nhà máy ở Đức, có thể bổ sung thêm xe bán tải

Musk đã dao động trong dự án trước đây. Trong cuốn tiểu sử về doanh nhân này được phát hành năm ngoái, tác giả Walter Issacson đã nói rằng vào năm 2022, Musk “tạm dừng” các kế hoạch xe điện cấp độ đầu vào, với lý do rằng một chiếc taxi robot của Tesla sẽ khiến chiếc xe trở nên không phù hợp. Cuốn sách cho biết các cố vấn của Musk đã thúc giục ông tiếp tục con đường này.

Tesla gọi dự án xe hơi giá cả phải chăng là NV91 trong nội bộ và H422 bên ngoài khi thảo luận về nó với các nhà cung cấp.

Tin nhắn từ người quản lý chương trình Tesla giấu tên gửi đến các nhân viên đã đề cập đến những tên mã đó khi thảo luận về việc chấm dứt dự án. Một trong những tin nhắn được gửi vào ngày 1 tháng 3 nói rằng “các nhà cung cấp nên dừng mọi hoạt động tiếp theo liên quan đến H422/NV91”.

Các nguồn tin cho biết họ không biết hết lý do đằng sau quyết định dừng dự án.

Trong một tin nhắn khác vào ngày 1 tháng 3, người quản lý cảm ơn các nhân viên kỹ thuật vì những nỗ lực của họ và kêu gọi họ ghi lại những gì họ đã học được.

“Tôi muốn cảm ơn tất cả mọi người vì đã làm việc chăm chỉ và cống hiến hết mình để vượt qua các ranh giới và thực hiện thiết kế tốt nhất có thể trước những hạn chế gay gắt mà chúng tôi phải làm việc bên trong”, thông báo cho biết. “Chúng tôi không muốn tất cả công sức của mình bị lãng phí, vì vậy điều quan trọng là chúng tôi phải ràng buộc mọi thứ và ghi lại mọi thứ một cách hợp lý”.

Các tin nhắn cho thấy các cuộc họp về dự án ô tô giá cả phải chăng đã bị hủy bỏ. Hai nguồn tin cho biết một số kỹ sư đã được điều động lại.

Ô tô tự lái

Dòng thời gian và mô hình kinh doanh cho robotaxi của Tesla vẫn chưa rõ ràng. Musk đã công khai dự đoán về một tương lai của phương tiện di chuyển, trong đó taxi không người lái cuối cùng có thể trở thành phương thức vận tải phổ biến hơn ô tô do con người điều khiển. Ông từng nói Tesla, nhà sản xuất ô tô giá trị nhất thế giới, sẽ "có giá trị bằng 0" nếu không đạt được khả năng tự lái hoàn toàn.

Hiện tại, ô tô tự lái chỉ được các cơ quan quản lý của Mỹ và Trung Quốc chấp thuận cho phép sử dụng thử nghiệm và có giới hạn chặt chẽ trên đường công cộng.

Tesla vẫn chưa chứng minh được họ có thể sản xuất ô tô tự lái bất chấp nhiều dự đoán của Musk trong nhiều năm rằng mẫu xe này sắp xuất hiện, kỳ vọng phần nào củng cố mức định giá tăng vọt của Tesla. Nhà sản xuất ô tô này phải đối mặt với các vụ kiện và điều tra về các vụ tai nạn liên quan đến hệ thống hỗ trợ người lái Autopilot và Full Self-Driving vốn không tự động hoàn toàn. Tesla đổ lỗi tai nạn cho người lái xe thiếu chú ý.

Các vấn đề về Autopilot của Tesla là một trong số nhiều vấn đề cần được xem xét kỹ lưỡng. Nhà sản xuất ô tô này phải đối mặt với một cuộc điều tra khác về ước tính phạm vi lái xe của ô tô.

Theo các cuộc khảo sát và chuyên gia, hình ảnh của Tesla như một nhà đổi mới thân thiện với khí hậu cũng bị ảnh hưởng do việc Musk nghiêng về chính trị cánh hữu và những tuyên bố công khai phân cực, khiến một số người mua Tesla tiềm năng quay lưng.

Nhà sản xuất ô tô này đã báo cáo lượng giao hàng giảm 8% so với cùng kỳ năm ngoái vào thứ Ba tuần qua, ngay sau khi đối thủ cạnh tranh chính của Trung Quốc, BYD, báo cáo mức tăng 13%. Cổ phiếu Tesla đã giảm 5% sau thông tin này, trượt sâu hơn 40% kể từ tháng 7 năm ngoái, khiến giá trị thị trường bị mất khoảng 400 tỷ USD.

Tuy nhiên, vốn hóa thị trường của Tesla là 545 tỷ USD, vẫn cao hơn giá trị tổng hợp của ba nhà sản xuất ô tô giá trị nhất tiếp theo là Toyota, Porsche và Mercedes-Benz. Giá trị cổ phiếu của Tesla từ lâu đã dựa trên những kỳ vọng trong tương lai về doanh số bán hàng trên thị trường đại chúng và xe không người lái hơn là doanh thu và lợi nhuận hiện tại.

Việc hủy bỏ dự án ô tô giá cả phải chăng diễn ra khi Tesla và các nhà sản xuất ô tô lâu đời khác đang bị rung chuyển bởi tốc độ tăng trưởng nhu cầu xe điện ở Mỹ và Châu Âu chậm lại, cũng như sự cạnh tranh gay gắt ở Trung Quốc.

Nếu Tesla tiếp tục phát triển chiếc xe giá rẻ, nó sẽ không có mặt trên thị trường cho đến nửa cuối năm 2025. Tuy nhiên, phân khúc xe điện cấp thấp vốn đã tràn ngập các mẫu xe hấp dẫn của BYD và nhiều thương hiệu Trung Quốc khác.

Tesla đến muộn trong phân khúc này một phần là do quyết định quan trọng của Musk. Vào năm 2020, sau khi ra mắt chiếc crossover đình đám Model Y, Tesla đã tập trung vào Cybertruck mang tính thử nghiệm cao thay vì một chiếc xe giá cả phải chăng.

Musk đã tiết lộ nguyên mẫu của chiếc xe tải góc cạnh, bọc thép không gỉ vào năm 2019 và dự đoán mức giá khởi điểm khoảng 40.000 USD. Chiếc xe cuối cùng đã xuất hiện vào năm ngoái, nhưng phiên bản giá thấp nhất của xe tải sẽ không có sẵn cho đến năm 2025, với mức giá khoảng 61.000 USD.

Công ty cũng đã phải vật lộn để giải quyết các vấn đề trong sản xuất, đặc biệt là với công nghệ pin tiên phong của xe tải. Musk hy vọng sẽ bán được chiếc xe này với số lượng lớn nhưng đã cảnh báo các nhà đầu tư vào mùa thu năm ngoái về “những thách thức to lớn” trong việc tăng cường sản xuất và giúp chiếc xe có lãi.

Trong cùng thời gian, BYD đã chứng kiến doanh số bán xe điện của mình tăng vọt ở Trung Quốc, tăng từ khoảng 130.000 lên hơn 1,5 triệu, chưa bao gồm hoạt động kinh doanh đang phát đạt trong lĩnh vực plug-in hybrid hoặc xuất khẩu đang phát triển nhanh chóng của nó.

BYD đã cung cấp một loạt mẫu xe tầm trung và thấp, bao gồm cả mẫu xe hatchback Seagull với giá dưới 10.000 USD. Nhà sản xuất ô tô Trung Quốc hiện có kế hoạch xuất khẩu chiếc xe đó với giá cao hơn gấp đôi - nhưng vẫn thấp hơn mục tiêu của chiếc xe giá rẻ mà Tesla đã lên kế hoạch sản xuất.