Thiếu hụt thuế do xe điện tăng trưởng nóng, nhiều quốc gia buộc phải áp các loại thuế mới

Vương quốc Anh, New Zealand, Israel và phần lớn các bang của Mỹ nằm trong số các khu vực pháp lý áp dụng các thay đổi và phí đối với xe điện, xe hybrid, được thiết kế để gây quỹ và bù đắp cho việc giảm thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xăng và dầu diesel.

Các biện pháp này rất đa dạng, từ phí đăng ký đến phí sử dụng đường bộ dựa trên quãng đường và thuế đối với các điểm sạc công cộng. Chủ sở hữu xe điện và các nhà vận động xanh cho rằng các biện pháp này sẽ làm chậm quá trình chuyển đổi của xã hội từ các phương tiện ngốn xăng sang các phương tiện thay thế ít khí thải hơn.

Jeff Shoffner, chủ sở hữu một chiếc Chevy Bolt chạy điện ở Tennessee, nơi phí hàng năm đã tăng gấp đôi trong năm nay lên 200 USD, cho biết: “Nó giống một hình phạt hơn. Tôi không phản đối việc trả thêm phí nhưng tôi nghĩ nó quá cao”.

Các khoản thuế được đưa ra vào thời điểm khó khăn cho việc áp dụng xe điện. Trong khi doanh số bán hàng toàn cầu dự kiến sẽ đạt mức cao kỷ lục trong năm nay, tỷ suất lợi nhuận giảm và tốc độ tăng trưởng chậm hơn đang khiến các nhà sản xuất ô tô phải dừng kế hoạch điện khí hóa của mình.

Tuần trước, giám đốc điều hành Tesla, Elon Musk, đã đóng cửa toàn bộ bộ phận sạc siêu tăng áp của tập đoàn, sa thải hàng trăm nhân viên do doanh thu của nhà sản xuất xe điện sụt giảm.

“Rất nhiều chính sách trong số này không được ưa chuộng về mặt chính trị”. Rachel Aland, Giám đốc giao thông vận tải tại Hội đồng Mỹ về nền kinh tế tiết kiệm năng lượng, một tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại Washington, DC, cho biết: “Thật khó để tăng thuế, nhưng điều đó là cần thiết”.

Bà nói việc thu thuế nhiên liệu đã giảm trong một thời gian do hiệu suất sử dụng nhiên liệu của xe động cơ đốt trong ngày càng tăng. Sự phổ biến ngày càng tăng của xe điện trên đường đang gây thêm áp lực lên một nguồn thu quan trọng của chính phủ.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, đến năm 2030, xe điện được dự báo sẽ thay thế 6 triệu thùng dầu mỗi ngày tiêu thụ trên toàn cầu. Nhu cầu vào năm 2023 là 102 triệu thùng/ngày.

Dữ liệu của IEA cho thấy việc chuyển đổi sang xe điện đã làm mất đi 10 tỷ USD doanh thu từ thuế xăng và dầu diesel trên toàn cầu vào năm ngoái, sau mức tăng khiêm tốn từ doanh thu thuế điện mới. Khoản lỗ ròng dự kiến sẽ tăng lên 110 tỷ USD vào năm 2035 nếu các quốc gia đạt được mục tiêu điện khí hóa, cướp đi các khoản tiền quan trọng của chính phủ thường được khoanh vùng để chi trả cho việc bảo trì đường bộ và cải thiện giao thông.

Châu Âu, nơi các quốc gia có xu hướng thu thuế xăng và dầu diesel cao hơn so với Mỹ và Trung Quốc, chiếm tới 60% tổn thất doanh thu toàn cầu trong năm ngoái. Cơ quan này cho biết, trong khi các quốc gia sẽ thu hồi một số khoản tài trợ từ thuế điện, thì doanh thu vẫn rất nhỏ so với khoản thất thu từ thuế nhiên liệu.

Khi ngày càng nhiều chính phủ đặt ra thời hạn cho việc loại bỏ ô tô động cơ đốt trong, các nhà hoạch định chính sách buộc phải xem xét các cải cách thuế không được lòng dân.

Tháng trước, New Zealand lần đầu tiên đã áp dụng phí sử dụng đường bộ dựa trên quãng đường di chuyển đối với xe điện và xe plug-in hybrid, cho rằng chính sách này rất cần thiết để tăng doanh thu bảo trì đường bộ khi nguồn thu thuế nhiên liệu giảm.

Chủ sở hữu xe điện hạng nhẹ phải đối mặt với mức phí 76 đô la New Zealand (46 USD) cho mỗi 1.000 km, một khoản phí tương đương với các loại xe chạy bằng diesel tương đương. Chủ sở hữu plug-in hybrid phải trả 38 đô la New Zealand cho mỗi 1.000 km, mức phí thấp hơn vì họ đã nộp thuế nhiên liệu.

“Việc chuyển đổi sang thu phí sử dụng đường bộ này là về sự công bằng và bình đẳng. Nó sẽ đảm bảo rằng tất cả những người tham gia giao thông đều góp phần duy trì và bảo trì đường sá của chúng ta, bất kể họ chọn lái loại phương tiện nào”, Simeon Brown, Bộ trưởng Giao thông Vận tải New Zealand, cho biết khi giải thích cho sự thay đổi chính sách.

Các cáo buộc đã bị các nhóm vận động hành lang cho xe điện và các nhà vận động vì môi trường chỉ trích, họ đã cảnh báo rằng họ sẽ làm chậm quá trình tiếp nhận xe ô tô không gây ô nhiễm và dẫn đến việc người lái xe điện plug-in hybrid phải trả nhiều tiền hơn những người lái xe ô tô tiêu chuẩn.

Cơ quan thuế Israel đang đề xuất mức phí sử dụng du lịch tương tự đối với xe điện, dự kiến sẽ có hiệu lực vào năm 2026 để giải quyết tình trạng tắc nghẽn giao thông và thâm hụt ngân sách vốn đã tăng vọt do cuộc chiến với Hamas.

Tuy nhiên, nhiều chính phủ đang phải đối mặt với tình trạng hao hụt nguồn thu từ thuế nhiên liệu tương tự, chẳng hạn như Vương quốc Anh và Ireland, đã phản đối việc áp dụng các khoản phí sử dụng đường bộ dựa trên quãng đường không được ưa chuộng đối với xe điện. Thay vào đó, họ đã bắt đầu loại bỏ hoặc giảm dần các khoản ưu đãi thuế cho người lái xe điện để tăng cường thu thuế.

David Metz, giáo sư danh dự của Trung tâm Nghiên cứu Giao thông Vận tải, Đại học College London, cho biết chính phủ Anh không thực sự đề cập đến phí sử dụng đường bộ vì chúng là một “chủ đề nóng” và đã có những cuộc biểu tình đáng kể liên quan đến những nỗ lực trước đây nhằm tăng thuế tiêu thụ nhiên liệu.

Ông nói: “Tất cả các chính trị gia và công chức đều cảm thấy điều đó quá khó khăn vào lúc này”.

Nhưng Metz nói thêm rằng cần có một hệ thống thu phí sử dụng đường bộ mới, không chỉ để thay thế “phần lớn” doanh thu thuế nhiên liệu bị mất do sử dụng xe điện mà còn để giảm tắc nghẽn đường bộ và loại bỏ các phương tiện gây ô nhiễm khỏi đường. Ông cho hay phí tắc nghẽn ở Stockholm và London, được thu bằng cách sử dụng camera quan sát và công nghệ nhận dạng biển số tự động, cung cấp một mô hình tiềm năng có thể được mở rộng.

Tại Mỹ, ít nhất 38 tiểu bang áp dụng phí đăng ký hàng năm đối với chủ sở hữu xe điện và xe hybrid, bao gồm cả một số bang đưa ra các ưu đãi để mua hoặc tính phí xe điện vượt quá khoản trợ cấp liên bang 7.500 USD cho các phương tiện đủ điều kiện.

Tháng trước, New Jersey đã ký thành luật một khoản phí hàng năm 250 USD đối với người lái xe điện, yêu cầu người mua mới phải trả trước khoản phí trị giá 4 năm, tổng cộng là 1.000 USD. Bang do Đảng Dân chủ lãnh đạo cung cấp khoản tín dụng thuế lên tới 4.000 USD để mua xe điện, cộng với các khoản giảm giá cho hệ thống sạc tại nhà.

Corey Cantor, một nhà phân tích xe điện tại BloombergNEF, cho rằng phí đăng ký hàng năm đã được áp dụng vào thời điểm đầu trong quá trình triển khai xe điện và có nguy cơ cản trở sự phát triển của chúng.

Cantor cho biết: “Bất cứ khi nào bạn tăng chi phí trả trước của một chiếc xe điện, thì theo định nghĩa, điều đó sẽ gây khó khăn cho sự tăng trưởng”.

Tuy nhiên, việc áp dụng phí đăng ký đối với xe điện sẽ không giải quyết được những thách thức mà các bang và chính quyền liên bang Mỹ phải đối mặt do thuế xăng dầu giảm dần. Vào tháng 2, Văn phòng Ngân sách Quốc hội dự báo Quỹ Ủy thác Đường cao tốc Mỹ, một quỹ giao thông liên bang được tài trợ bằng thuế nhiên liệu để trả cho các dự án đường bộ và vận tải công cộng, sẽ vỡ nợ vào năm 2028 nếu không cải cách chính sách.