Theo số liệu thống kê (trước khi có Luật PPP) của Chính phủ tại Bản cáo số 25/BC-CP ngày 30/01/2019 về tổng kết tình hình thực hiện dự án PPP, tổng số dự án PPP là 336 dự án đã ký kết hợp đồng (trong đó 140 dự án áp dụng loại hợp đồng BOT, 188 dự án áp dụng loại hợp đồng BT và 8 dự án áp dụng các loại hợp đồng khác).
4 VƯỚNG MẮC CẢN TRỞ ĐẦU TƯ PPP
Cũng theo báo cáo này, thông qua mô hình PPP, nguồn vốn đầu tư tư nhân đã được huy động để giải quyết nhu cầu cấp bách về đầu tư hạ tầng với tổng vốn đầu tư khoảng 1.609.335 tỷ đồng, trong đó dự án giao thông chiếm 672.345 tỷ đồng.
Tuy nhiên, không ít dự án PPP giao thông trong giai đoạn này được chuẩn bị và thực hiện không tốt, nên khi đi vào triển khai đã vấp phải sự phản ứng của những người sử dụng dịch vụ và dư luận xã hội. Nhiều dự án giao thông có mức thu phí thấp hơn nhiều so với dự kiến, phá vỡ phương án tài chính khiến các ngân hàng e ngại khi cho vay các dự án PPP. Nguyên nhân là do thiếu vắng các quy định pháp luật rõ ràng về đầu tư theo phương thức PPP, tạo ra sự tùy tiện cho các bên trong quá trình chuẩn bị và thực hiện dự án.
Ngày 1/1/2021, Luật PPP được thực thi, nhưng đến nay nguồn vốn tư nhân trong nước và quốc tế dường như vẫn chưa quay trở lại lĩnh vực hạ tầng. Chỉ ra nguyên nhân của thực trạng này, tại hội thảo công bố báo cáo “Đầu tư theo phương thức đối tác công tư tại Việt Nam hiện nay: rào cản và giải pháp” mới đây, ông Nguyễn Minh Đức, Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), đại diện nhóm nghiên cứu, cho biết có 4 vướng mắc cản trở hoạt động đầu tư theo phương thức PPP vào lĩnh vực hạ tầng.
Thứ nhất: Vướng mắc trong quy định pháp luật về thủ tục và hình thức đầu tư. Trong đó, việc chậm ban hành các văn bản hướng dẫn được coi là điểm nghẽn lớn nhất hiện nay đối với việc thực hiện các dự án PPP trong vài năm qua và cả trong thời gian tới.
Đến nay, mới có Bộ Giao thông Vận tải ban hành các thông tư hướng dẫn về đầu tư theo PPP đối với các dự án thuộc phạm vi quản lý của Bộ mình. Song, các đánh giá của doanh nghiệp lại cho thấy, nội dung của thông tư chủ yếu tập trung vào lĩnh vực đường bộ.
Các lĩnh vực quản lý khác của các bộ, ngành khác chưa có văn bản hướng dẫn chi tiết. Một số lĩnh vực có nhu cầu đầu tư PPP như điện lực, xử lý chất thải vẫn chưa có văn bản hướng dẫn Luật đầu tư theo phương thức PPP ở cấp thông tư.
Thứ hai: Vướng mắc xuất phát từ việc thiếu các biện pháp chia sẻ rủi ro, đáp ứng kỳ vọng của thị trường. Luật PPP cho phép việc này chỉ được thực hiện khi “Quy hoạch, chính sách pháp luật có liên quan thay đổi làm giảm doanh thu”.
Với quy định này, báo cáo cho rằng Nhà nước không chia sẻ rủi ro doanh thu do những yếu tố thị trường và nhu cầu, mà chỉ chia sẻ trong trường hợp có thay đổi về quy hoạch và pháp luật làm giảm doanh thu. Hơn nữa, hiện nay chưa có cơ chế pháp lý để xử lý tình huống dự phòng ngân sách không đủ bù chênh lệch về doanh thu. Do đó, các tổ chức tín dụng cũng ngại ngần cung cấp vốn vay cho các dự án PPP do những quy định không rõ ràng.
Thứ ba: Vướng mắc trong tiếp cận tín dụng do hạn chế về quyền lựa chọn doanh nghiệp thay thế của ngân hàng; hạn chế về thế chấp quyền sử dụng đất; các tổ chức tín dụng yêu cầu cao hơn về tài sản đảm bảo; siết chặt rủi ro thanh khoản; khó huy động vốn vay nước ngoài.
Thứ tư: Vướng mắc trong giải quyết tranh chấp do quy định nội bộ của Nhà nước. Hiện nay, các dự án PPP giao thông do các doanh nghiệp trong nước thực hiện, việc giải quyết tranh chấp vẫn chủ yếu qua con đường thương lượng chứ chưa có sự can thiệp của bên thứ ba, nên việc xử lý các trường hợp tranh chấp vẫn chưa phù hợp, chưa thực sự hiệu quả. Cùng với đó, chưa có cơ chế hiệu quả cho việc mua lại dự án.
THÚC ĐẨY CÁC BỘ, NGÀNH TRIỂN KHAI MÔ HÌNH PPP
Từ góc nhìn cơ quan xây dựng chính sách, bà Nguyễn Linh Giang, Chánh văn phòng PPP, Cục Quản lý đấu thầu, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, chia sẻ hiện nay khung pháp lý của PPP cơ bản đã có hoàn thiện nhất định, tuy vẫn còn khoảng trống ở một số lĩnh vực, một số ngành. Khung pháp lý tương đối cơ bản từ luật, hai nghị định và một số các thông tư cũng đã tạo nền tảng tương đối cho việc triển khai, đặc biệt với lĩnh vực giao thông.
Luật PPP có hiệu lực đến nay đã được gần 3 năm và cũng đã đạt được một số kết quả nhất định, đặc biệt đã khắc phục được những bất cập của giai đoạn trước. Ví dụ như khi chưa có Luật, thu hút đầu tư tư nhân qua BOT, BT khá dàn trải, mất nhiều thời gian, nguồn lực bị phân tán,… hiện tại Luật PPP đã khắc phục được điều này, đang tập trung rất tốt vào những dự án giao thông quy mô lớn.
Bên cạnh đó, sự chuẩn bị dự án, thẩm định khi đưa dự án ra thị trường đã tốt hơn. Trước kia, 90% dự án do nhà đầu tư đề xuất và thẩm định rất nhanh, sau đó chỉ định thầu, sự chuẩn bị ngắn… là một trong những nguyên nhân dẫn đến bất cập của những dự án BOT giao thông.
Hiện nay, quá trình này đã được chuẩn bị, nghiên cứu rõ ràng, có sự chuẩn hóa về quy trình, Hội đồng thẩm định bài bản, kỹ lượng, thống nhất giữa pháp luật PPP và đầu tư công nên việc phân bổ các nguồn vốn đầu tư công trong các dự án PPP giờ không còn vướng mắc.
Tuy nhiên, vẫn còn một số quy định chưa đồng bộ giữa pháp luật về PPP và các pháp luật liên quan, như với Luật Ngân sách, Luật Quản lý tài sản công. Bên cạnh đó, các ngành ngoài giao thông chưa tập trung xây dựng thông tư hướng dẫn nhằm hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu của luật. Ngoài ra, một số quy định PPP và Nghị định hướng dẫn hiện nay đang có những vướng mắc phát sinh nhất định, như hạn mức vốn nhà nước luôn là vấn đề nóng.
Từ khi Luật PPP được thi hành, một số ý kiến cho rằng chưa có dự án nào được triển khai cũng như ký kết hợp đồng và đây là do lỗi của Luật PPP. Song, bà Giang cho rằng nên nhìn nhận đa chiều hơn, bởi thông lệ quốc tế thời gian trung bình để chuẩn bị một dự án PPP từ 2-3 năm để đưa dự án ra thị trường và ký kết hợp đồng.
Từ thời điểm Luật PPP được thi hành đến nay gần 3 năm đã có khoảng 2 hợp đồng được ký kết, 10 dự án được phê duyệt chủ trương và phê duyệt dự án, 14 dự án đang trong quá trình phê duyệt chủ trương đầu tư. Ngoài ra có hơn 100 dự án PPP chuyển tiếp từ giai đoạn trước. “Chúng tôi nhìn nhận đây là số lượng dự án tương đối tốt, để thấy chúng ta tập trung, không đầu tư tràn lan bởi PPP không dễ dàng như đầu tư công”, bà Giang nhấn mạnh.
Bà Giang cũng nhìn nhận trong quá trình triển khai dự án PPP vẫn có một số tồn tại hạn chế. Ví dụ một số dự án PPP đang được nghiên cứu, chuẩn bị rất tốt nhưng lại quay trở lại đầu tư công. Lý do cấp thiết là do trải qua giai đoạn Covid-19 nên cần đẩy đầu tư công mạnh hơn, thúc đẩy nền kinh tế. Ngoài ra, thị trường vốn tín dung hạn chế, thắt chặt hơn với dự án PPP… Mặt khác, số lượng nhà đầu tư quan tâm đến dự án PPP còn thấp...
Nội dung bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 46-2023 phát hành ngày 13-11-2023. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:
PwC: Mở rộng sân bay vượt ngưỡng, có thể làm suy giảm các chỉ số tài chính
Không phải cứ lớn là tốt. Báo cáo chuyên đề của PwC chỉ rõ rằng sau một ngưỡng công suất nhất định, việc mở rộng quy mô sân bay không còn làm tăng hiệu quả, mà ngược lại có thể làm suy giảm các chỉ số tài chính và vận hành...
Hà Tĩnh thu hút gần 20.000 tỷ đồng vốn đầu tư
Với gần 20.000 tỷ đồng vốn đầu tư thu hút được trong 7 tháng năm 2025, Hà Tĩnh đang duy trì đà tăng trưởng ổn định. Nguồn vốn này đến từ 24 dự án trong nước và 3 dự án có vốn đầu tư nước ngoài
Chọn xong chủ đầu tư cho dự án đường Vành đai 4 TP.HCM qua Đồng Nai
Ban quản lý Dự án Đầu tư xây dựng tỉnh Đồng Nai vừa được giao làm chủ đầu tư dự án thành phần 1-2 thuộc dự án đường Vành đai 4 TP.HCM qua địa phận Đồng Nai...
Đồng Nai kiến nghị hỗ trợ hơn 1.300 tỷ đồng nâng cấp 4 tuyến quốc lộ
Tỉnh Đồng Nai kiến nghị Trung ương hỗ trợ hơn 1.300 tỷ đồng để nâng cấp, sửa chữa bốn tuyến quốc lộ đi qua địa bàn tỉnh đã xuống cấp nghiêm trọng…
Việt Nam: Đà phát triển, mục tiêu và sức bật vươn xa
Một trong những điều truyền cảm hứng nhất cho tôi trong thế giới thương mại toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng chính là con người Việt Nam, cách họ hiện diện, thích nghi và không ngừng tiến bước với sự dũng cảm và sáng tạo...
AI Điểm tin
Bản tin sáng ngày 9/8/2025
Bản tin sáng ngày 9/8 điểm qua một số tin tức kinh tế nổi bật đã và đang diễn ra tại Việt Nam và thế giới trong tuần qua.
Sáu giải pháp phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển năng lượng xanh, sạch nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Ông Nguyễn Ngọc Trung chia sẻ với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy về sáu giải pháp để phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng nói chung và các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới nói riêng…
Nhân lực là “chìa khóa” phát triển điện hạt nhân thành công và hiệu quả
Trao đổi với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy, TS. Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, nhấn mạnh vấn đề quan trọng nhất khi phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam là nguồn nhân lực, xây dựng năng lực, đào tạo nhân lực giỏi để tham gia vào triển khai, vận hành dự án...
Phát triển năng lượng tái tạo, xanh, sạch: Nền tảng cho tăng trưởng kinh tế trong dài hạn
Quốc hội đã chốt chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế 8% cho năm 2025 và tăng trưởng hai chữ số cho giai đoạn 2026 – 2030. Để đạt được mục tiêu này, một trong những nguồn lực có tính nền tảng và huyết mạch chính là điện năng và các nguồn năng lượng xanh, sạch…
Nhà đầu tư điện gió ngoài khơi tại Việt Nam vẫn đang ‘mò mẫm trong bóng tối’
Trả lời VnEconomy bên lề Diễn đàn năng lượng xanh Việt Nam 2025, đại diện doanh nghiệp đầu tư năng lượng tái tạo nhận định rằng Chính phủ cần nhanh chóng ban hành các thủ tục và quy trình pháp lý nếu muốn nhà đầu tư nước ngoài rót vốn vào các dự án điện gió ngoài khơi của Việt Nam...
Tìm lộ trình hợp lý nhất cho năng lượng xanh tại Việt Nam
Chiều 31/3, tại Hà Nội, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam chủ trì, phối hợp với Tạp chí Kinh tế Việt Nam tổ chức Diễn đàn Năng lượng Việt Nam 2025 với chủ đề: “Năng lượng xanh, sạch kiến tạo kỷ nguyên kinh tế mới - Giải pháp thúc đẩy phát triển nhanh các nguồn năng lượng mới”...
Hôm nay ngày 08/4/2025, Giám đốc Ban quản lý Dự án Thăng Long (Ban Thăng Long) Đinh Công Minh cho biết đã có tờ trình Bộ Xây dựng phê duyệt kết quả lựa chọn nhà đầu tư dự án đường bộ cao tốc Dầu Giây - Tân Phú giai đoạn 1 theo phương thức PPP.
Cụ thể, thời gian qua, Ban Thăng Long đã tổ chức lựa chọn nhà đầu tư dự án bằng đấu thầu rộng rãi trong nước. Trên cơ sở đánh giá kết quả hồ sơ dự thầu, đơn vị này đã kiến nghị Cục Đường bộ Việt Nam phê duyệt liên danh xây dựng phát triển hạ tầng giao thông Trường Hải - Sơn Hải là nhà đầu tư thực hiện dự án PPP đường cao tốc Dầu Giây - Tân Phú, giai đoạn 1.