Elon Musk cần gì từ Trung Quốc?

Nam Nguyễn

26/11/2024

Không có nhà lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ nào ủng hộ Tổng thống đắc cử Donald J. Trump một cách công khai và hào phóng hơn Elon Musk, và ít ai có mối quan hệ phức tạp hơn với Trung Quốc, một quốc gia mà ông Trump đã tuyên bố sẽ đối đầu bằng mức thuế quan cao hơn và các biện pháp khác.

Elon Musk với Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường tại Bắc Kinh. Ông Musk có mối quan hệ kinh doanh chặt chẽ tại Trung Quốc. Ảnh: AP.

Ông Musk có rất nhiều thứ phải cân nhắc. Công ty nổi tiếng nhất của ông, nhà sản xuất xe điện Tesla, sản xuất một nửa số xe của mình tại Trung Quốc. Tesla bán được nhiều xe hơn ở Trung Quốc hơn bất kỳ nơi nào ngoại trừ Mỹ và đối thủ cạnh tranh tại địa phương của ông đang ngày càng mạnh hơn. Các cơ quan quản lý của Trung Quốc vẫn chưa cho phép Tesla cung cấp công nghệ xe tự lái và xe hỗ trợ lái mới nhất của mình, trong khi vẫn cho phép các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc chạy đua với các hệ thống tương tự.

Ông Musk đã đích thân kêu gọi thủ tướng Trung Quốc, Lý Cường, cho phép tiến hành những gì Tesla gọi là Tự lái hoàn toàn khi thị phần của công ty tại Trung Quốc đã giảm sút. Một số chuyên gia cho rằng Bắc Kinh có thể biến ông Musk thành một đồng minh có ảnh hưởng trong nỗ lực thuyết phục ông Trump thực hiện cách tiếp cận mang tính hòa giải hơn về thương mại.

“Khi các nhà lãnh đạo Trung Quốc có thông điệp quan trọng muốn truyền tải tới Tổng thống Trump, Elon Musk rõ ràng sẽ là người truyền đạt tốt nhất”, Michael Dunne, một cố vấn ô tô lâu năm của Trung Quốc hiện có trụ sở tại San Diego cho biết.

Cạnh tranh từ Trung Quốc ngày càng khốc liệt hơn

Nhiều công ty khác của ông Musk, bao gồm các dự án năng lượng mặt trời và pin lớn của ông, phải đối mặt với sự cạnh tranh đáng gờm từ các doanh nghiệp Trung Quốc. Một số doanh nghiệp của ông có thể được hưởng lợi từ việc tách rời nền kinh tế Trung Quốc và Mỹ. Thuế quan cao, ban đầu được ông Trump áp dụng trong nhiệm kỳ đầu tiên và được Tổng thống Biden tăng lên, đã ngăn chặn các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc thâm nhập vào thị trường Mỹ.

Hầu như tất cả các đối thủ của ông Musk ở Thung lũng Silicon và Seattle đều tập trung vào công nghệ kỹ thuật số, nhưng ông Musk đã xây dựng các nhà máy trong ngành sản xuất công nghệ cao.

Ông Musk đang cạnh tranh trong các ngành công nghiệp toàn cầu mà chính phủ Trung Quốc tài trợ mạnh, không chỉ xe điện mà còn cả pin, năng lượng mặt trời và phóng tàu vũ trụ. Hệ thống ngân hàng do nhà nước kiểm soát của Trung Quốc đã tăng cho vay ròng cho ngành công nghiệp lên 670 tỷ USD vào năm ngoái từ 83 tỷ USD vào năm 2019.

“Trong hầu hết mọi lĩnh vực mà các công ty của ông ấy tập trung, đều có nhiều đối thủ cạnh tranh là người Trung Quốc”, Scott Kennedy, một chuyên gia kinh tế và kinh doanh người Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington cho biết. “Về cơ bản, ông ấy đang hoạt động trong các ngành mà người Trung Quốc là đối thủ chứ không phải là đối tác của ông ấy”.

Công ty tên lửa của ông Musk, SpaceX, đã thử nghiệm tàu vũ trụ khổng lồ Starship của mình mới đây với sự tham gia của ông Trump, đang phải đối mặt với sự cạnh tranh mới nổi với các công ty Trung Quốc có liên kết với nhà nước cũng muốn cung cấp dịch vụ phóng.

Tesla Energy sản xuất các bộ pin lớn được sử dụng cho lưới điện để lưu trữ năng lượng kết hợp với năng lượng mặt trời hoặc năng lượng gió, trong một thị trường đang phát triển vốn do Trung Quốc thống trị.

Trung Quốc hiện là nhà cung cấp tấm pin mặt trời chính trên thế giới, nhưng Tesla Energy, hợp tác với Qcells của Hàn Quốc, vẫn có chỗ đứng trong lĩnh vực đó. Và vào thời điểm Trung Quốc sản xuất hầu hết các máy đào hầm khổng lồ trên thế giới để xây dựng tàu điện ngầm, hệ thống nước và căn cứ quân sự, ông Musk đã thành lập Công ty Boring của riêng mình ở miền nam Texas.

Tesla vẫn đang chờ phê duyệt cho xe tự lái hoàn toàn

Các nhà quản lý Trung Quốc đã hạn chế công nghệ tự lái của Tesla, tạo điều kiện cho các nhà sản xuất ô tô trong nước có bước khởi đầu thuận lợi hơn. Ảnh: NYT.

Ông Musk phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ Trung Quốc trong hầu hết các doanh nghiệp của mình, nhưng lĩnh vực xe điện phức tạp hơn.

Ngoài việc là thị trường tiêu dùng quan trọng đối với Tesla, Trung Quốc còn là nơi đặt nhà máy lắp ráp đơn lẻ lớn nhất của công ty này, được xây dựng trong vòng chưa đầy một năm.

Nhà máy đó ở Thượng Hải cũng cung cấp phần lớn thị trường châu Âu sau khi công ty gặp phải trở ngại chính trị tại nhà máy của mình ở Đức. Tesla cũng đã nhập khẩu bộ pin xe điện từ Trung Quốc vào Mỹ để bổ sung cho hoạt động sản xuất của riêng mình tại Nevada.

Các cơ quan quản lý của Trung Quốc hiện vẫn chưa cho phép Tesla giới thiệu xe tự lái hoàn toàn trên đường phố Trung Quốc. Nhưng nhiều công ty Trung Quốc, bao gồm Nio, Huawei và Baidu, đã được phép giới thiệu các giải pháp thay thế tương tự hoặc tiên tiến hơn. Thủ tướng Lý Cường, người đã gặp ông Musk cách đây chưa lâu, đã giúp Tesla đẩy nhanh tiến độ xây dựng nhà máy tại Thượng Hải cách đây năm năm khi ông còn là bí thư thành uỷ của thành phố. Tuy nhiên, Tesla vẫn đang chờ phê duyệt công nghệ tự lái mới nhất của mình.

Tesla "hoàn toàn bất lợi trên thị trường Trung Quốc vì họ không có hệ thống lái xe thông minh", Tu Le, giám đốc điều hành của Sino Auto Insights, một công ty tư vấn tại Detroit chuyên về lĩnh vực ô tô của Trung Quốc, cho biết.

Một trạm Tesla Supercharger ở Barstow, California. Tesla nhập khẩu bộ pin xe điện từ Trung Quốc vào Mỹ. Ảnh: NYT.

Khi những chiếc xe của Tesla được bán ra với số lượng lớn vào năm 2020, sự phổ biến ngay lập tức của chúng đã biến đổi thị trường ô tô Trung Quốc bằng cách khiến xe điện trở nên thời trang và hấp dẫn, Bill Russo, một chuyên gia tư vấn về xe điện tại Thượng Hải nhận định.

Kể từ đó, các ngân hàng do nhà nước kiểm soát đã cho các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc vay hàng tỷ USD với lãi suất thấp, những công ty này đã sử dụng số tiền này để tiến hành các cuộc chiến giá cả khốc liệt làm phá hủy biên lợi nhuận. Tesla đã tham gia vào cuộc cạnh tranh về giá, nhưng doanh số bán hàng tại Trung Quốc của công ty tăng chậm hơn so với các đối thủ nội địa.

Giống như hầu hết các doanh nghiệp Mỹ tại Trung Quốc, Tesla phải đối mặt với những rủi ro chính trị tiềm ẩn, ngay cả khi ông Musk có mối quan hệ thân thiết với ông Trump.

Trích dẫn lý do an ninh quốc gia, chính quyền của ông Biden đã bắt đầu một thủ tục pháp lý để cấm nhập khẩu hoặc bán tại Mỹ những chiếc ô tô từ Trung Quốc hoặc Nga có kết nối với mạng kỹ thuật số. Nếu thủ tục đó tiếp tục trong chính quyền của Tổng thống đắc cử Trump và dẫn đến lệnh cấm những chiếc ô tô như vậy, các nhà quản lý Trung Quốc có thể trả đũa bằng cách hạn chế ô tô Tesla, loại ô tô dựa vào việc chụp ảnh toàn cảnh xung quanh để cung cấp hỗ trợ lái xe cơ bản.

Câu hỏi lớn nhất về ảnh hưởng của ông Musk đối với quan hệ thương mại Trung-Mỹ nằm ở việc liên minh của ông với ông Trump sẽ kéo dài được bao lâu. Ông Musk đã đóng góp hơn 100 triệu USD cho nỗ lực tranh cử của ông Trump. Nhưng một số nhà phân tích đã đặt câu hỏi liệu tình bạn của họ có thể kéo dài đủ lâu để tạo nên sự khác biệt hay không là dấu hỏi lớn.

"Hai cái tôi lớn nhất thế giới cuối cùng rất có thể sẽ có sự bất hòa", ông Le nhận định về mối quan hệ của ông Musk và Tổng thống đắc cử Donald J. Trump.