Elon Musk và giấc mơ taxi tự lái Cybercab: Cơ hội hay thất bại?

Tham vọng thống trị

Chỉ vài phút sau khi được cổ đông Tesla chấp thuận cho gói lương chưa từng có trị giá 1 nghìn tỷ USD tại cuộc họp thường niên, Elon Musk rạng rỡ bước lên sân khấu tại nhà máy Austin, giữa tiếng reo hò của các nhà đầu tư và thành viên hội đồng quản trị, để trình bày kế hoạch của mình trong vài năm tới. Trọng tâm trong số đó là: Cybercab, tầm nhìn của ông về một chiếc taxi điện chuyên dụng, hoàn toàn không người lái và tham vọng thống trị thị trường xe vận tải tự hành toàn cầu của Tesla.

Không giống như mẫu crossover Model Y bán chạy nhất, mẫu sedan Model 3 hay thậm chí là Cybertruck – vốn đã không đạt được mục tiêu doanh số cao ngất ngưởng của vị CEO tỷ phú – Cybercab sẽ được bán độc quyền dưới dạng xe tự lái, không có hệ thống điều khiển tiêu chuẩn. Nó sẽ có giá dưới 30.000 USD, trở thành mẫu xe có giá cả phải chăng nhất của công ty. Và theo Musk, nó sẽ sớm được tung ra thị trường.

"Chúng tôi có chiếc xe đầu tiên được chế tạo đặc biệt để tự lái hoàn toàn không cần giám sát, đó là một chiếc robotaxi. Nó được gọi là Cybercab. Nó thậm chí không có bàn đạp hay vô lăng. Không có gương chiếu hậu", ông từng nói. "Việc sản xuất đó đang diễn ra ngay tại nhà máy này. Chúng tôi sẽ bắt đầu sản xuất vào tháng 4 năm sau”.

Việc Tesla đã sẵn sàng bán một chiếc xe thực sự có khả năng tự lái an toàn hay chưa vẫn còn gây tranh cãi. Trên thực tế, Cục Quản lý An toàn Giao thông Đường bộ Quốc gia Mỹ hiện đang tiến hành một cuộc điều tra sâu rộng về cái gọi là hệ thống Tự lái Hoàn toàn của Tesla do nhiều báo cáo tai nạn.

Nhưng bỏ qua điều đó, công ty này dường như đang lao nhanh đến một sai lầm không đáng có. Tại thời điểm bài viết này, một chiếc xe như vậy sẽ không tuân thủ các quy định an toàn xe cộ liên bang của Mỹ yêu cầu các lại thiết bị cụ thể trên xe chở khách, bao gồm gương, bàn đạp, vô lăng, kính chắn gió và cần gạt nước. Và mặc dù đang có nỗ lực cập nhật các quy định đó cho xe tự hành, vốn không sử dụng các bộ phận đó, nhưng chúng sẽ không được ban hành trước ngày mục tiêu của Musk cho chiếc xe mới.

Các quy định của Mỹ về các loại thiết bị bắt buộc mà các nhà sản xuất ô tô cần trang bị trên xe của họ được quy định trong Tiêu chuẩn An toàn Xe cơ giới Liên bang, hay FMVSS, và được giám sát bởi Cục Quản lý An toàn Giao thông Đường bộ Quốc gia (NHTSA). Bộ trưởng Giao thông Sean Duffy đã đề xuất sửa đổi các quy định cho xe tự hành, nhưng những thay đổi sẽ không được hoàn thiện trong thời gian tới.

Các đối thủ của Tesla trong lĩnh vực robotaxi đều đã tính đến điều này trong kế hoạch thương mại hóa của họ.

Zoox, thuộc sở hữu của Amazon, đã yêu cầu và nhận được sự miễn trừ từ NHTSA để thử nghiệm robotaxi chuyên dụng, vốn thiếu các điều khiển tiêu chuẩn, trên đường công cộng.

Công ty cũng đã nộp đơn xin miễn trừ thương mại khỏi các quy tắc FMVSS để có thể bắt đầu thu phí hành khách vào năm tới. Đó là lý do tại sao trong các chương trình vừa ra mắt tại San Francisco và Las Vegas, công ty vẫn chưa thu phí hành khách.

Waymo không cần sự miễn trừ này vì họ sử dụng các phiên bản cải tiến của xe thông thường trong dịch vụ robotaxi của mình và không có kế hoạch chuyển sang mô hình robotaxi chuyên dụng ngay lập tức.

"Tesla chưa nộp đơn xin miễn trừ nào cho Cybercab", NHTSA nói với Forbes. “Bất kỳ công ty nào muốn vận hành một phương tiện không tuân thủ quy định trên đường công cộng (trừ trường hợp ngoại lệ theo luật định, bao gồm ngoại lệ thử nghiệm và đánh giá của Đạo luật FAST) đều phải nộp đơn xin và được NHTSA miễn trừ trước khi vận hành”.

Cả Musk và Tesla hiện đều chưa đưa ra bình luận.

Một tuần trước khi Musk tiết lộ kế hoạch Cybercab của mình, Robyn Denholm, chủ tịch hội đồng quản trị của Tesla, đã hạ thấp những lo ngại về thiết kế và triển khai Cybercab khi bà vận động các cổ đông phê duyệt gói bồi thường khổng lồ của Musk. Bên cạnh các vấn đề về quy định, bà dường như đang đề cập đến những lo ngại rằng công nghệ tự lái của Tesla vẫn chưa đủ an toàn cho loại xe mà Musk muốn bán.

“Nếu chúng phải có vô lăng, thì nó có thể có vô lăng và bàn đạp”, bà nói trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg News vào ngày 28 tháng 10. Nhưng đó hoàn toàn không phải là những gì Musk đã nói trong bài phát biểu ngày 6 tháng 11 của mình. Điều này cũng trái ngược với tuyên bố hồi tháng 10 năm 2024 của ông rằng Tesla sẽ không bán Cybercab với cái gọi là Model 2, một chiếc xe điện trị giá 25.000 USD.

"Chúng tôi sẽ không sản xuất một mẫu xe không phải robotaxi", ông nói. "Tôi nghĩ chúng tôi đã làm được rồi. Rất rõ ràng rằng tương lai là tự động hóa”.

Vướng mắc chính sách

Theo luật pháp Mỹ, các nhà sản xuất ô tô tự chứng nhận rằng xe của họ đáp ứng các yêu cầu FMVSS và không cần sự chấp thuận trước từ NHTSA để đưa các mẫu xe mới vào sản xuất. Tuy nhiên, một công ty cố gắng bán một chiếc xe không tuân thủ - trước khi có những thay đổi trong các hướng dẫn của liên bang, chẳng hạn như những hướng dẫn được đề xuất cho xe tự hành - đang chấp nhận rủi ro lớn, một cựu quan chức của cơ quan này nói với Forbes.

“NHTSA phản ứng chậm vì việc tự chứng nhận. Ngay khi xe được đưa ra đường công cộng hoặc được bán, NHTSA có thể làm bất cứ điều gì họ muốn”, cựu quan chức giấu tên cho biết. “Vào thời điểm đó, chắc chắn sẽ có điều gì đó tồi tệ xảy ra”.

Người này nói thêm, điều này có thể dẫn đến một cuộc điều tra, yêu cầu nhà sản xuất ô tô phải chia sẻ dữ liệu kỹ thuật chi tiết với NHTSA. Nếu phát hiện ra những khiếm khuyết tiềm ẩn, họ có thể yêu cầu sửa chữa. NHTSA cũng có thể cấm xe được lưu hành hoặc bán ra thị trường. Nhà sản xuất cũng có thể bị phạt.

Nếu Musk hy vọng mối quan hệ từng rất thân thiện với ông Trump sẽ giúp mọi việc dễ dàng hơn, ông có thể sẽ thất vọng. Chắc chắn, ông chưa kết bạn với Bộ trưởng Giao thông Vận tải, người mà NHTSA báo cáo. Khi Duffy, người cũng là quyền giám đốc NASA, đề xuất hợp đồng hạ cánh trên Mặt Trăng có thể được trao cho Blue Origin của Jeff Bezos thay vì SpaceX của Musk, vị CEO tỷ phú, nổi tiếng với việc thiếu tự chủ trong các bình luận công khai, đã lên mạng xã hội X nói những lời châm biếm.

Tình hình của Tesla

Doanh số xe điện của Tesla đạt đỉnh 1,8 triệu chiếc vào năm 2023, trước khi giảm 1,2% vào năm ngoái. Doanh số này đang trên đà giảm năm thứ hai liên tiếp vào năm 2025, dự kiến đạt khoảng 1,6 triệu chiếc.

BYD, một thương hiệu từng bị Musk chế giễu, đã vượt qua Tesla để trở thành nhà bán xe chạy bằng pin lớn nhất thế giới. Mặc dù Musk muốn công ty của mình chuyển hướng sang taxi robot và robot hình người, nhưng ô tô vẫn là nguồn doanh thu lớn nhất của họ. Và công ty đang rất cần một sản phẩm ăn khách sau thất bại của Cybertruck.

Ed Kim, chủ tịch kiêm nhà phân tích chính của công ty nghiên cứu ngành AutoPacific, cho biết: "Các mẫu xe hai cửa không phổ biến, và có rất nhiều lý do". Nhìn chung, nguyên nhân là do người mua xe ở Mỹ cho rằng chúng quá bất tiện để chở nhiều hành khách và hàng hóa.

Mặc dù một số thương hiệu xe sang vẫn chuyên về xe thể thao hai cửa, nhưng "ngay cả một thương hiệu lừng lẫy như Porsche cũng cần sản xuất xe bốn cửa với số lượng lớn để tài trợ cho việc phát triển các mẫu xe hai cửa vốn là biểu tượng của hãng", ông Kim nói.