Mỹ tiếp tục “thắt chặt” IRA, các nhà sản xuất ô tô nước ngoài gặp khó

Hoàng Lâm

03/04/2023

Hướng dẫn được công bố vào thứ Sáu cuối tuần qua của Bộ Tài chính Mỹ đã thắt chặt hơn các điều khoản của Đạo luật Giảm lạm phát (IRA). Điều này sẽ khiến số lượng xe điện đủ điều kiện nhận khoản tín dụng lên tới 7.500 USD kể từ ngày 18 tháng 4 sắp tới tiếp tục giảm xuống. Nhiều nhà sản xuất nước ngoài không đáp ứng các yêu cầu mới về các thành phần pin hoặc khoáng chất quan trọng có nguồn gốc từ Bắc Mỹ hoặc các đối tác thương mại tự do của Mỹ sẽ gặp rất nhiều khó khăn.

Thu hẹp đối tượng hưởng ưu đãi

Bộ Tài chính Mỹ vừa có hướng dẫn mới liên quan đến IRA của chính quyền Tổng thống Biden cuối tuần qua.

Ngành công nghiệp ô tô toàn cầu đã rất háo hức mong đợi thông báo của Bộ Tài chính Mỹ, với những người vận động hành lang đã nỗ lực trong nhiều tháng để nới lỏng các yêu cầu về nguồn cung ứng và nội dung của IRA. Mặc dù các khoản tín dụng thuế dành cho người tiêu dùng có trong luật sẽ khó đạt được, nhưng những ưu đãi và đặc quyền bổ sung đó dành cho các nhà sản xuất đã giúp kích hoạt thông báo đầu tư hơn 52 tỷ USD vào xe điện và pin ở Mỹ.

Bộ Tài chính Mỹ vẫn chưa nói rõ làm thế nào để họ có thể coi các công ty từ nước ngoài là "thực thể đáng quan tâm" khi các nhà sản xuất ô tô sẽ không thể chuyển sang các thành phần pin và khoáng chất quan trọng trong những năm tới. Trong khi đó, một trong những mục tiêu bao trùm của IRA là làm cho Mỹ bớt phụ thuộc vào Trung Quốc, quốc gia thống trị chuỗi cung ứng pin EV.

Theo một quan chức cấp cao của Bộ Tài chính Mỹ, số lượng phương tiện đủ điều kiện được giảm thuế sẽ tăng trở lại khi chuỗi cung ứng được xây dựng trong những năm tới. Nhưng hiện chỉ có 21 mẫu xe đủ điều kiện nhận tín dụng trước khi hướng dẫn có hiệu lực.

John Bozzella, chủ tịch tập đoàn thương mại Alliance for Automotive Innovation, cho biết: “Lần thông báo mới nhất của Mỹ sẽ tiếp tục làm giảm số lượng xe điện đủ điều kiện nhận ưu đãi thuế”.

Chính quyền Biden đang tìm cách vực dậy ngành công nghiệp Mỹ đồng thời hướng nền kinh tế ra khỏi nhiên liệu hóa thạch. IRA cũng giao thoa với một mục tiêu an ninh quốc gia riêng biệt đó là tách Mỹ và các đồng minh của họ, càng nhiều càng tốt, khỏi sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng mà họ cho là dễ bị tổn thương đối với Trung Quốc. Ngoài pin, các sản phẩm được quan tâm bao gồm chất bán dẫn, thành phần dược phẩm và thành phần năng lượng xanh.

Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen nói rằng IRA đang “tạo công ăn việc làm trong lĩnh vực sản xuất của Mỹ và tăng cường năng lượng cũng như an ninh quốc gia”.

Ngành công nghiệp ô tô toàn cầu hiện theo dõi sát sao việc Washington theo đuổi các mục tiêu của mình một cách quyết liệt như thế nào, với các chuỗi cung ứng đường dài và phức tạp trải dài từ các mỏ đến các nhà sản xuất pin.

Chính quyền Biden đã cho các nhà sản xuất ô tô một số khoảng trống trong việc giải thích luật liên quan đến IRA, sau một cuộc vận động hành lang rầm rộ kể từ khi nó được thông qua vào tháng 8 năm nghoái. Mặc dù điều này đã làm giảm bớt lo ngại của một số nhà sản xuất ô tô lớn và các đối tác thương mại, nhưng nó lại khiến những người ủng hộ dự luật tức giận, đặc biệt là Thượng nghị sĩ Joe Manchin của Tây Virginia, người đóng vai trò quan trọng trong việc IRA được thông qua.

IRA mở rộng tới 7.500 USD tiền giảm thuế tiêu dùng cho những chiếc ô tô đáp ứng các tiêu chí về giá thành, số tiền người mua kiếm được và nơi lắp ráp xe. Các yêu cầu chi tiết và gây tranh cãi nhất tập trung vào thành phần và khoáng chất bên trong pin.

Cụ thể, các quy tắc chia khoản tín dụng thành hai phần, với 3.750 USD dành cho các phương tiện có ít nhất một nửa bộ phận pin từ Bắc Mỹ và phần còn lại nếu 40% giá trị nguyên liệu thô trong pin được khai thác hoặc xử lý trong nước hoặc ở các nước có hiệp định thương mại tự do với Mỹ. Những yêu cầu đó sẽ tăng lên theo thời gian.

Thoát khỏi sự ảnh hưởng của Trung Quốc

Bộ Tài chính Mỹ được cho là không rõ ràng về cách xác định những gì luật gọi là các thực thể nước ngoài đáng lo ngại, mặc dù các quan chức chính quyền cho biết nó sẽ bao gồm các công ty Trung Quốc. Không giảm thuế đối với các phương tiện có chứa các thành phần pin hoặc khoáng chất quan trọng từ các thực thể nước ngoài có liên quan bắt đầu từ năm 2024 và 2025 tương ứng.

Kế hoạch của chính quyền của ông Biden có một con đường khó khăn phía trước để cạnh tranh với Trung Quốc về pin, thứ mà các nhà phân tích tại UBS Group AG đã ví như phiên bản dầu mỏ của thế kỷ XXI.

Mặc dù các công ty pin Trung Quốc do CATLvà BYD dẫn đầu chỉ chiếm hơn 50% thị trường vào năm ngoái, BloombergNEF dự báo vào cuối thập kỷ này, 9 trong số 10 nhà sản xuất pin lớn nhất sẽ đến từ Trung Quốc.

Andrew Wang tại Intercalation, một tổ chức nghiên cứu ngành công nghiệp pin có trụ sở tại London, cho biết: “Không thể phủ nhận sự thống trị của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng pin từ chế biến khoáng sản quan trọng đến áp dụng xe điện. Việc triển khai IRA sẽ cần đạt được sự cân bằng tinh tế bằng cách khuyến khích việc tách rời sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng, mà không buộc phải học lại các bài học trong một thập kỷ về quy mô”.

Ảnh hưởng của Trung Quốc đối với chuỗi cung ứng EV mở rộng lên khoảng 90% trong sản xuất và chế biến một số vật liệu và khoáng chất làm pin, CATL và BYD đã chi hàng tỷ USD đầu tư vào nguồn cung ứng khoáng sản cho pin.

Việc Trung Quốc kiểm soát quá trình xử lý khoáng sản quan trọng, các bước cần thiết để biến vật liệu khai thác thành các hợp chất và hàng hóa có thể sử dụng được, được coi là điểm nghẽn khó vượt qua nhất trong chuỗi cung ứng xe điện toàn cầu. Hiện tại, 60% đến 100% tất cả khoáng chất sản xuất pin được xử lý ở Trung Quốc, theo một báo cáo từ tổ chức tư vấn SAFE của Washington.

Nhà Trắng gần đây đã tìm cách mở rộng các quốc gia có thỏa thuận thương mại với Mỹ cho phép họ cung cấp các khoáng sản quan trọng. Mỹ gần đây đã ký một thỏa thuận với Nhật Bản và đang làm việc với Liên minh châu Âu.

Những thỏa thuận khoáng sản quan trọng như vậy có thể là một lợi ích cho một số công ty đã sản xuất niken và coban ở châu Âu, đồng thời củng cố trường hợp đầu tư để mở rộng hơn nữa. Các quốc gia bao gồm Phần Lan và Nhật Bản có vai trò là nhà cung cấp lớn cho Mỹ và các thỏa thuận gần đây rất quan trọng đối với cả hai bên để đảm bảo rằng các đối tác thương mại không bị khóa trong tương lai.

Có bao nhiêu EV sẽ đủ điều kiện nhận tín dụng thuế IRA mới tại Mỹ?

Tác động rõ ràng nhất đối với người tiêu dùng ở thị trường lớn thứ 2 thế giới sẽ là số lượng xe đủ điều kiện nhận tín dụng EV sẽ giảm bắt đầu từ ngày 18 tháng 4 sắp tới. Một số xe hiện đủ điều kiện sẽ bị loại bỏ theo quy định mới. Nhiều ô tô sẽ được thêm vào danh sách khi các nhà sản xuất ô tô đua nhau chuyển nhà máy và chuỗi cung ứng của họ sang Mỹ và các quốc gia khác có các hiệp định thương mại tự do này, nhưng quá trình đó có thể mất vài tháng hoặc thậm chí nhiều năm.

Hiện các quan chức Mỹ từ chối chia sẻ ước tính, vì các nhà sản xuất ô tô vẫn cần xác định loại xe nào của họ có thể đủ điều kiện theo quy định mới tại Mỹ. Nhưng con số được dự đoán có thể sẽ thấp hơn nhiều so với 21. Các nhà sản xuất ô tô cũng sẽ chỉ định mẫu xe điện nào đủ điều kiện.

Theo quy định mới, người tiêu dùng có thể nhận được khoản tín dụng thuế lên tới 7.500 USD cho những chiếc ô tô đủ điều kiện. Không có giới hạn về số lượng xe điện mà các nhà sản xuất ô tô có thể bán với các khoản tín dụng thuế, miễn là những phương tiện đó đáp ứng các yêu cầu. Đây là một sự thay đổi so với quy định trước đó, vốn giới hạn số lượng xe có thể được bán với các ưu đãi thuế.

Quy tắc mới của Bộ Tài chính Mỹ đối với xe điện xuất phát từ Đạo luật Giảm lạm phát. Manchin, tác giả của phần lớn IRA, đã thay đổi các khoản tín dụng thuế EV của liên bang để chuyển chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng cần thiết cho những thứ như pin EV, tấm pin mặt trời và pin sạc nhỏ hơn ra khỏi Trung Quốc.

Có hai yêu cầu chính mà các nhà sản xuất ô tô cần phải đáp ứng nếu họ muốn xe điện của họ đủ điều kiện nhận khoản tín dụng thuế 7.500 USD: yêu cầu về khoáng chất quan trọng và yêu cầu về thành phần pin, mỗi yêu cầu trị giá 3.750 USD.

Yêu cầu về khoáng chất quan trọng bắt buộc một tỷ lệ phần trăm nhất định giá trị của các khoáng chất quan trọng cung cấp năng lượng cho pin EV – như lithium, niken, than chì và đồng – phải được khai thác hoặc xử lý tại Mỹ hoặc một quốc gia mà Hoa Kỳ có hiệp định thương mại tự do với. Các khoáng chất cũng có thể đã được tái chế ở Bắc Mỹ. Yêu cầu về thành phần pin quy định rằng một tỷ lệ nhất định giá trị của các thành phần pin phải được sản xuất hoặc lắp ráp ở Bắc Mỹ.

Điều quan trọng là những yêu cầu này sẽ tăng lên trong vài năm. Đối với các khoáng chất quan trọng, tỷ lệ này sẽ bắt đầu ở mức 40% vào năm 2023 và tăng dần lên 80% mỗi năm vào năm 2027. Đối với các bộ phận của pin, tỷ lệ này sẽ bắt đầu ở mức 50% và tăng dần lên 90% mỗi năm vào năm 2028.

Các chuyên gia đồng ý rằng các quy tắc này cực kỳ phức tạp để thực hiện trong một khoảng thời gian rất ngắn cho các nhà sản xuất ô tô nước ngoài.

Ông Biden cho biết Mỹ cũng đang đàm phán về việc bổ sung Liên minh châu Âu vào danh sách và những nước khác có thể được thêm vào trong tương lai.

“Chúng khá phức tạp”, cố vấn cấp cao của Nhà Trắng John Podesta gần đây nói với CNN.

Hiện có 21 quốc gia có Hiệp định thương mại tự do về khoáng sản quan trọng với Mỹ: Úc, Bahrain, Canada, Chile, Colombia, Costa Rica, Cộng hòa Dominica, El Salvador, Guatemala, Honduras, Israel, Jordan, Hàn Quốc, Mexico, Maroc, Nicaragua , Oman, Panama, Peru, Singapore và Nhật Bản.

Đáng chú ý là các quốc gia bao gồm Chile và Úc, cả hai đều có nguồn cung cấp lithium dồi dào và hoạt động khai thác rộng rãi. Các quan chức chính quyền cấp cao cho biết quy định mới sẽ làm cho lithium của các quốc gia này trở nên cạnh tranh hơn. Thay vì đến Trung Quốc, khoáng sản có thể đến Nhật Bản hoặc Hàn Quốc hoặc trực tiếp đến Mỹ. Hàn Quốc, Mexico và Nhật Bản có các hoạt động lắp ráp ô tô lớn và nhiều ô tô trong số đó cuối cùng được bán ở Mỹ.

Vài tháng gần đây đã chứng kiến một làn sóng thông báo từ các công ty ô tô đang chuyển các nhà máy sản xuất pin và xe điện của họ sang Mỹ và các nước láng giềng.

Nhưng các chuyên gia và quan chức nói rằng sự khởi đầu của chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng sẽ là khía cạnh khó thay đổi nhất. Điều đó phần lớn là do Trung Quốc kiểm soát chặt chẽ chuỗi cung ứng. Mỹ chỉ có một vài mỏ lithium nằm ở Nevada. Các công ty đang cạnh tranh để bắt đầu khai thác lithium quanh biển Salton của California, mặc dù chưa có hoạt động thương mại nào bắt đầu.

Bộ Năng lượng Mỹ cho rằng “có thể cho vay để xây dựng một cơ sở sản xuất pin. Đó là một trò chơi hoàn toàn khác so với việc nói về việc cho phép khai thác lithium lộ thiên”.