“Ngã rẽ lịch sử” của ngành công nghiệp ô tô Việt trong xu thế xanh hoá

Cơ hội bứt phá

Theo một nghiên cứu của Mordorintelligence, quy mô thị trường xe điện Việt Nam dự kiến sẽ đạt 5,67 tỷ USD vào năm 2029, tăng trưởng với tốc độ CAGR là 18% trong giai đoạn dự báo (2024-2029). Những con số thống kê chỉ ra Việt Nam đang có dư địa rất lớn trong xu hướng xanh hoá ngành công nghiệp ô tô.

Hiện các thành phố lớn như Hà Nội cũng đang đẩy mạnh việc chuyển đổi các loại phương tiện xanh hoá. Đây là tiền để và cũng là động lực lớn cho người tiêu dùng và các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này.

Tại Việt Nam, dù hạ tầng trạm sạc xe điện đang được phát triển rất mạnh, trong đó dẫn đầu là VinFast với hệ thống trạm sạc hiện đã đạt mật độ khoảng 3,5 km/trạm ở 80 thành phố trên cả nước. Mới đây, Công ty Cổ phần Phát triển Trạm sạc toàn cầu V-Green còn tiếp tục chính thức đưa vào vận hành trạm sạc xe điện lớn nhất cả nước tại Trung tâm Triển lãm Việt Nam (Đông Anh, Hà Nội) với gần 1.200 cổng sạc, gồm 194 cổng sạc ô tô và 1.000 cổng sạc xe máy điện.

Ngoài VinFast với V-Green là đối tác cùng nhà, các công ty cung cấp trạm sạc xe điện tại Việt Nam đang chia thành một số nhóm phát triển trạm sạc. Đầu tiên là trạm sạc chính hãng. Nhóm này chủ yếu là trạm sạc tại đại lý và bán sạc tại nhà cho khách hàng sở hữu xe. Nhóm trạm sạc công cộng có thể kể đến EV One, EverCharge. Tiếp đến là nhóm cung cấp sạc tại nhà, công ty thì đông đúc hơn như EverEV, GreenCharge, Star Charge, Autel, v.v…

Mới đây nhất, PV Power đã ký biên bản thỏa thuận hợp tác với EN Technologies Inc. để nghiên cứu và phát triển hệ thống trạm sạc tại Việt Nam.

Trạm sạc xe điện thí điểm đầu tiên của PV Power sẽ đặt tại phố Huỳnh Thúc Kháng, Hà Nội. Tổng chi phí đầu tư của dự án khoảng hơn 1,8 tỷ đồng. Trạm sạc nhanh có tổng công suất sử dụng 100-120kW. Diện tích đặt trạm khoảng 30-35m2. Trạm sạc gồm 2 cây sạc dạng tủ đứng, có trang bị 2 cổng sạc với công suất 50-60kW/cổng sạc.

Còn theo Nghị định 95 hướng dẫn chi tiết Luật Nhà ở, từ 1.8, nhà chung cư được phân làm ba hạng theo thứ tự hạng 1, 2 và 3. Chung cư sẽ được xếp hạng dựa trên 8 tiêu chí bắt buộc, gồm vị trí, tiện ích, chỗ đỗ xe, sảnh - hành lang, thang máy, cấp điện, căn hộ và nhóm các tiêu chí theo quy chuẩn xây dựng.

Trong đó, chung cư hạng cao nhất (hạng 1) cần đáp ứng thêm điều kiện về khoảng cách đến công viên hoặc khu vui chơi giải trí. Đồng thời, trong khuôn viên chung cư hạng này phải có khu dịch vụ giáo dục hoặc y tế thể thao, thang máy chở hàng riêng... Riêng về chỗ đỗ xe, cứ hai căn hộ tại dự án hạng 1 cần có tối thiểu chỗ đỗ ôtô (slot) với diện tích tiêu chuẩn 25m2 (tính theo quy chuẩn của Bộ Xây dựng năm 2021). Đặc biệt, chung cư xếp hạng cao nhất phải có trụ sạc cho xe điện.

Mới đây nhất, theo Thông báo số 490 của Chính phủ, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Xây dựng, cơ quan liên quan ban hành quy chuẩn/tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với các trạm sạc xe điện lắp đặt tại nơi công cộng, nơi trông giữ xe tập trung, trạm dừng nghỉ,… hoàn thành trước ngày 15 tháng 10 năm 2025.

Bên cạnh đó, với “đầu tàu” VinFast, ngành công nghiệp phụ trợ cho xe điện tại Việt Nam cũng đang dần hình thành. VinFast thậm chí đã công bố ưu đãi tới 50% phí thuê đất, đồng thời cam kết bao tiêu sản phẩm đầu ra cho các doanh nghiệp phụ trợ Việt tham gia chuỗi sản xuất ô tô của hãng. Đây là hành động thiết thực nhằm chia sẻ cơ hội phát triển và tạo động lực thúc đẩy các doanh nghiệp phụ trợ trong nước cùng phát triển, xây dựng thành công ngành công nghiệp ô tô công nghệ cao Việt Nam.

Bước nhảy cóc

So với nhiều quốc gia có ngành công nghiệp ô tô phát triển, Việt Nam vẫn là cái tên còn khá non trẻ. Nếu đi theo con đường của động cơ đốt trong sẽ tốn rất nhiều thời gian để bắt kịp thế giới. Do đó, có thể nói làn sóng điện khí hoá là cơ hội lớn để ngành công nghiệp Việt tiến thẳng tới mục tiêu cao hơn, bỏ qua bước động cơ đốt trong. Sự chuyển dịch sang xe điện của ngành công nghiệp ô tô Việt không chỉ là việc thay đổi động cơ sử dụng nhiên liệu hoá thạch mà còn là một cuộc cách mạng toàn diện đưa ngành ô tô sang một kỷ nguyên mới.

Trên thực tế, so với động cơ đốt trong, lĩnh vực công nghiệp xe điện cần ít bộ phận cơ khí phức tạp hơn rất nhiều so với xe xăng. Đây là cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam có thêm nhiều cơ hội tham gia vào chuỗi cung ứng pin, chip bán dẫn và các phần mềm quản lý xe theo xu thế mới.

Đặc biệt, trong làn sóng "xanh hóa" đang diễn ra trên toàn cầu, các doanh nghiệp sẽ phải nỗ lực hơn nhiều trong việc tập trung đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), đặc biệt là trong các lĩnh vực như công nghệ pin, hệ thống quản lý năng lượng, trí tuệ nhân tạo và xe tự hành. Đây có thể nói là một bước ngoặt lớn để các doanh nghiệp Việt Nam từng bước tiến tới làm chủ công nghệ, không chỉ lắp ráp đơn thuần mà còn sáng tạo ra những cái riêng của thị trường Việt.

Bên cạnh những thuận lợi mà làn sóng xanh hoá mang lại là những thách thức không nhỏ. Đầu tiên phải kể đến là chi phí đầu tư ban đầu cho việc phát triển và sản xuất xe điện rất lớn. Việc xây dựng hạ tầng trạm sạc, R&D công nghệ pin và đào tạo nguồn nhân lực phục vụ sản xuất xe điện đòi hỏi tiềm lực khổng lồ.

Thực tế, ngoài VinFast đang là cái tên dẫn đầu thị trường với dải sản phẩm xanh hoá toàn diện thì tại Việt Nam hiện chỉ có những doanh nghiệp đầu tư hệ thống trạm sạc nhỏ lẻ phục vụ cho các dòng xe của họ.

Trước thực trạng này, đứng trước ngã rẽ lịch sử của ngành ô tô nói riêng và nền kinh nói chung, rõ ràng Việt Nam cần có các chính sách dài hạn và đồng bộ hơn nữa để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp trong nước có môi trường phát triển mạnh mẽ.