Sáng 28/5, Quốc hội tiến hành giám sát tối cao việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng vốn, tài sản Nhà nước tại doanh nghiệp và cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước giai đoạn 2011-2016.

Phát biểu cuối phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh "xin phân tích làm rõ thêm những nguyên nhân cơ bản còn gây tồn tại, hạn chế trong hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước".

Theo Bộ trưởng, hàng loạt các văn bản luật, dưới luật vẫn còn có những xung đột và thậm chí trong nhiều trường hợp có những khoảng trống dẫn đến việc hoạt động của các doanh nghiệp Nhà nước và cũng như quản lý phần vốn của Nhà nước ở trong doanh nghiệp nhà nước trong thời gian vừa qua còn nhiều khó khăn và bất cập.

Trong đó, Bộ trưởng nhấn mạnh "có một vấn đề lớn là sự chồng chéo, lẫn lộn giữa quản vai trò quản lý nhà nước của các bộ, ngành với vai trò quản trị và chủ quản của các doanh nghiệp Nhà nước".

Điều này, theo Bộ trưởng dẫn đến hệ quả, một mặt là hoạt động của các doanh nghiệp thiếu sự tự chủ, bởi vì nhiều khi phải chịu sự can thiệp của các cơ quan quản lý Nhà nước và cơ quan hành chính nhưng một mặt khác nữa bản thân đội ngũ quản trị doanh nghiệp nhà nước lại có tâm lý né tránh trách nhiệm, ỷ lại và đẩy những trách nhiệm lên cho các cơ quan quản lý.

Một "nguyên nhân lớn" nữa dẫn đến sự thiếu hiệu quả được Bộ trưởng đề cập là sự "vừa đá bóng vừa thổi còi". 

Bởi, trên thực tế hàng loạt những chủ trương lớn trong phát triển các lĩnh vực kinh tế ngành cũng như các quy hoạch và các chiến lược được xây dựng, nghiên cứu xây dựng bởi các hệ thống của chính bản thân các doanh nghiệp Nhà nước và cũng lại được thẩm định phê duyệt bởi các cơ quan quản lý, tức là các cơ quan hành chính.

Chính vì vậy, dẫn đến tình trạng chất lượng của các dự án đầu tư, của các hoạt động đầu tư sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp không đảm bảo được hiệu quả, thậm chí có những dự án quy mô đầu tư rất lớn với vai trò thẩm định, giám sát của cả hệ thống nhưng thực tế chất lượng không cao và dẫn đến tình trạng trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện dẫn đến bị mất mát vốn, lãng phí, thậm chí có những sai phạm, Bộ trưởng nhìn nhận.

"Đặc biệt với sự phình to của bộ máy và quan liêu hóa của hệ thống doanh nghiệp Nhà nước dẫn đến quản trị của doanh nghiệp không đáp ứng được yêu cầu thực tiễn tiến triển rất nhanh của thị trường thế giới trong các bối cảnh của toàn cầu hóa", ông Trần Tuấn Anh nhấn mạnh.

Đề cập tình trạng cố tình làm sai và vi phạm pháp luật trong lĩnh vực đầu tư mà điển hình là 12 dự án thua lỗ và kém hiệu quả của chính ngành công thương, theo Bộ trưởng thì không chỉ các cán bộ có trách nhiệm của các doanh nghiệp Nhà nước mà bản thân cán bộ quản lý của các bộ, ngành, các cơ quan quản lý cũng phải chịu trách nhiệm.

Từ góc độ quản lý của ngành, Bộ trưởng cho rằng cần đẩy nhanh hơn nữa tiến độ hoàn thiện về mặt thể chế và khuôn khổ pháp lý cho Ủy ban Quản lý vốn nhà nước. 

"Tuy nhiên trong hoạt động điều hành của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước cũng cần phải quán triệt rõ những nguyên tắc chỉ đạo của Đảng, Nhà nước trong kinh tế nhà nước để đảm bảo vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước đồng thời thực hiện theo đúng nguyên tắc của thị trường", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Ông Trần Tuấn Anh cũng bày tỏ sự đồng tình với ý kiến của đại biểu Quang Hàm (Phú Thọ) đã phát biểu là phải xác định rõ nguyên tắc của hoạt động để không thoái vốn, bán đi những lĩnh vực kinh doanh rất có hiệu quả của các doanh nghiệp để rồi tiếp tục đầu tư mua vốn tại những lĩnh vực hoạt động khác mà thậm chí phần kinh doanh hiệu quả còn chưa cao bằng.