13:38 27/02/2018

Health Coach và hành trình sức khỏe xanh

Hoài Phương

Có một thực trang không chỉ ở Việt Nam, đó là các bệnh viện ngày càng quá tải khủng khiếp và các bác sĩ phải làm việc đến kiệt sức. Health Coach chính là những người giúp chia sẻ bớt gánh nặng cho các bác sĩ ở mặt trận phòng bệnh hơn chữa bệnh. Đây là lý do Hiệp hội Y khoa Mỹ AMA khuyên các bác sĩ cần có Health Coach trong tất cả các phòng khám của họ.

Health Coach và hành trình sức khỏe xanh - Ảnh 1.
Chúng ta cần Health Coach (huấn luyện viên sức khỏe) ở tất cả mọi nơi, trường học, công sở, gia đình... Đây là công việc giáo dục hơn là chữa trị, giúp con người sống khỏe mạnh và hạnh phúc hơn bằng 2 công cụ: ăn uống khoa học và lối sống lành mạnh. Hiện Health Coach vẫn là khái niệm còn khá mới mẻ tại Việt Nam, trong khi tỷ lệ lý tưởng mà Hiệp hội Y khoa Mỹ AMA khuyến nghị là cứ 50 người dân nên có 1 Health Coach. Vì thế, trở thành Health Coach đang là một nghề hot cho nhiều bạn trẻ muốn khởi nghiệp. Health Coach huấn luyện gì? Một trong những thực trạng đáng lo ngại về sức khỏe của giới trẻ và không ít người Việt hiện nay là lối sống thiếu khoa học. Những thực đơn không lành mạnh, những chế độ sinh hoạt không điều độ, không có thời gian nghỉ ngơi, lười rèn luyện cơ thể, sử dụng chất gây nghiện, chất kích thích… tất cả làm cho sức khỏe của người trẻ xuống cấp một cách nhanh chóng.Ở khía cạnh kinh tế, việc thăm khám bệnh tốn kém thời gian và tiền bạc cộng với chi phí thuốc men đắt đỏ khiến nhiều người chấp nhận "sống chung với lũ", chịu đựng những vấn đề sức khỏe của mình. Họ không hề biết rằng chúng ta hoàn toàn có thể chăm sóc và bảo vệ sức khỏe ngay từ đầu với chi phí thấp hơn rất nhiều và hiệu quả mang lại tối đa nhờ các phương pháp tự nhiên không cần dùng thuốc.
Health Coach và hành trình sức khỏe xanh - Ảnh 2.
Thực tế là, chúng ta tạo ra từ những thứ mà chúng ta ăn vào, sức khỏe tốt phụ thuộc vào một chế độ dinh dưỡng tốt. Do vậy việc học và nắm vững các khái niệm cơ bản về dinh dưỡng là một phần quan trọng trong chương trình huấn luyện Health Coach. Chương trình huấn luyện sẽ giới thiệu các học thuyết dinh dưỡng xuất phát từ các nền văn hóa khác nhau để giúp người học khám phá tầm quan trọng của thực phẩm chất lượng cao và giàu dinh dưỡng. Nhưng… Mặc dù chế độ dinh dưỡng tốt giúp tạo nền tảng cho sức khỏe tốt nhưng nó không phải là trụ cột duy nhất của sức khỏe. Một nguyên tắc cơ bản đối với Health Coach là khái niệm dinh dưỡng không giới hạn chỉ ở thực phẩm, dinh dưỡng bao gồm tất cả những gì nuôi dưỡng con người chúng ta. Các Health Coach được huấn luyện để giúp đỡ khách hàng chăm sóc bản thân với các thức ăn cơ bản của cuộc sống, bao gồm tâm linh, công việc, hoạt động thể chất và mối quan hệ. Health Coach sẽ hỗ trợ khách hàng điều chỉnh lối sống gồm có luyện tập, tâm linh, ăn uống và các khía cạnh khác để chữa trị stress, béo phì, đau nửa đầu, táo bón, thấp khớp và nhiều bệnh khác. Hỗ trợ một sứ mệnh chung Nhiều nước trên thế giới đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng trong chăm sóc sức khỏe bởi vì hệ thống hiện thời đã thất bại trong việc giải quyết sự tràn lan của các căn bệnh mãn tính đang tàn phá sức khỏe của người dân và ảnh hưởng tới nền kinh tế. Điều đó xảy ra ở cả các nước đang phát triển như Việt Nam cũng như các nước đã phát triển như Hoa Kỳ. Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ bệnh ung thư tăng nhanh hàng đầu trong khu vực và theo báo cáo của Vietnam Report công bố ngày 25-12, mỗi người Việt Nam trong năm 2017 chi trung bình hơn 56 USD tiền thuốc, tương đương gần 1,3 triệu đồng. Khoản chi tiêu dành cho thuốc theo đầu người này được dự báo tăng gấp đôi lên 85 USD vào năm 2020. Tại sao lại như vậy? Nguyên nhân là do hơn 80% các yếu tố gây bệnh là do các thói quen và hành vi như hút thuốc, stress, chế độ dinh dưỡng kém và thiếu vận động.
Health Coach và hành trình sức khỏe xanh - Ảnh 3.
Trong khi các chuyên gia y tế theo mô hình truyền thống đóng vai trò quan trọng trong chăm sóc sức khỏe con người, mô hình hiện nay đã không thể tạo ra những thay đổi lối sống lâu dài và lành mạnh. Các bác sỹ, y tá, chuyên gia dinh dưỡng và các chuyên gia chăm sóc sức khỏe khác thực hiện những công việc quan trọng nhưng không có thời gian hoặc ý định thảo luận các yếu tố khác khiến cho khách hàng không thể thực hiện được các lời khuyên tốt đẹp của họ. Các Health Coach đóng vai trò đặc biệt lấp đầy khoảng trống trong hệ thống chăm sóc sức khỏe hiện nay. Các chuyên gia tư vấn này được huấn luyện để thúc đẩy các khái niệm sức khỏe căn bản cho cá nhân trên khắp thế giới và hỗ trợ họ thực hiện những thay đổi lâu dài trong lối sống. Với sự tập trung vào các lựa chọn thói quen và hành vi cùng với hiểu biết căn bản về chế độ dinh dưỡng và sức khỏe nói chung, các Health Coach đóng vai trò riêng và quan trọng mà không cần phải có kiến thức cao cấp về y tế hay dinh dưỡng học. Các Health Coach không cạnh tranh trực tiếp với các chuyên gia chăm sóc sức khỏe khác; nói đúng hơn họ hỗ trợ các chuyên gia chăm sóc sức khỏe khác – bao gồm các nhà dinh dưỡng học, y tá, bác sỹ và chuyên gia trị liệu tâm lý - để giúp các khách hàng phát triển các mục tiêu và một kế hoạch khả thi thực hiện các chế độ mà các bác sỹ của họ đề ra, cũng như tạo ra những thay đổi có lợi cho sức khỏe trong thói quen và hành vi của họ. Bằng việc thay đổi thói quen và lối sống cho mọi người, các Health Coach có thể đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe, phòng tránh bệnh tật và thậm chí đảo ngược tiến trình bệnh tật – hỗ trợ cho sứ mệnh chung của tất cả các chuyên gia chăm sóc sức khỏe với mục tiêu nâng cao sức khỏe và chất lượng sống cho mọi người.
Health Coach và hành trình sức khỏe xanh - Ảnh 4.
"Người truyền lửa" sống xanh Con người và thiên nhiên luôn có mối quan hệ trao đổi mật thiết. Mặc dù con người luôn ham muốn kiểm soát, biến đổi thiên nhiên để phục vụ cho cuộc sống nhưng ngược lại, thiên nhiên cũng tác động, biến đổi con người và xã hội. Việc lạm dụng chất hóa học trong nông nghiệp và nhiều ngành sản xuất đã để lại nhiều hậu quả xấu cho sức khỏe con người và phá hủy hệ cân bằng sinh thái. Trong bối cảnh đó, rất nhiều người, bao gồm nhà hoạt động môi trường, các ngôi sao Hollywood, chuyên gia dinh dưỡng, nghệ sĩ sáng tạo, một số tập đoàn như Google, Facebook hay từng cá nhân đơn lẻ từ khắp nơi trên thế giới đang cố gắng thay đổi thói quen công việc và sinh hoạt hàng ngày nhằm cân bằng bản thân, giảm thiểu tác động lên môi trường từ những điều nhỏ nhất. Health Coach Trần Lan Hương - người Việt Nam đầu tiên trở thành Chuyên gia huấn luyện Dinh dưỡng và Sức khỏe được Chứng nhận bởi Hiệp hội thực hành không dùng thuốc Hoa Kỳ AADP – cho biết: "Đa số chúng ta tùy nhu cầu và hoàn cảnh mà thường tiếp cận với sống xanh chỉ từ một góc độ có lợi cho bản thân mình lúc đó, nếu không tiếp tục tìm hiểu sẽ không thấy hết những mặt khác trong tổng thể cái mà tôi gọi là "hệ sinh thái sống xanh". Điều đó dẫn đến những ngộ nhận như chỉ cần ăn chay và tập thể dục là đủ trong khi các hoạt động hàng ngày của mình vẫn stress, vẫn vô tư sử dụng hóa chất tẩy rửa hay xả rác độc hại ra môi trường…"
Lấy ví dụ từ chính việc ăn uống. Đa số chúng ta vẫn ăn theo cảm giác ngon miệng và bị quảng cáo dẫn dắt hơn là chọn thức ăn tốt cho cơ thể. Trong khi đó, chế độ dinh dưỡng thông minh để đạt tới sống xanh và sức khỏe xanh lại hướng dẫn mọi người đi từng bước từ thấp đến cao trong việc lựa chọn thức ăn. Đầu tiên, chúng ta phải phân biệt được thức ăn "thật" (hoàn toàn từ tự nhiên) với thức ăn "giả", là loại đã qua quá trình chế biến công nghiệp, có thể bị thay đổi các dưỡng chất hoặc thêm vào phụ gia thực phẩm như chất bảo quản, chất tạo màu, tạo mùi… Để chọn được thực phẩm thật, hãy đọc kỹ thành phần của chúng, thực phẩm "thật" thường chỉ có một nguyên liệu là chính nó hoặc tối đa hai, ba thành phần dễ hiểu, ví dụ cơm chỉ có gạo và nước, hay nước mắm chỉ có cá cơm, muối và nước; trong khi thức ăn công nghiệp có thành phần rất dài, rất khó đọc, khó hiểu và có nhiều chữ số.
Health Coach và hành trình sức khỏe xanh - Ảnh 5.
Khi đã phân biệt và tránh tuyệt đối "thực phẩm giả", chúng ta có thể chuyển sang cấp độ cao hơn: ăn để khỏe. Theo các Health Coach, nguyên lý cơ bản vẫn là sử dụng ba chất dinh dưỡng chính: chất đường bột, chất đạm, chất béo nhưng phải lấy từ nguồn thực phẩm cấp cao thì mới tạo ra một chế độ ăn uống lành mạnh, giúp cơ thể tránh được các nguy cơ tim mạch, tiểu đường, mỡ máu, thậm chí là tự chữa bệnh. Đối với chất đạm, đạm động vật nếu ăn nhiều có nguy cơ ung thư cao hơn so với đạm thực vật. Đạm động vật tốt là đạm từ những "con không chân" như cá nhỏ, tôm nhỏ, hải sản nhỏ. Loại này vòng đời ngắn, nằm phía dưới chuỗi thức ăn nên ít tích tụ độc tố. Tiếp đến là những "con hai chân và trứng của chúng", sau cùng mới đến những "con bốn chân và sữa của chúng". Thịt và sữa của động vật bốn chân ở cấp thấp nhất vì nó có thể chứa nhiều hormone tăng trưởng trong quá trình nuôi công nghiệp và nhiều vấn đề khác, làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư. Với đạm thực vật, hãy ăn đa dạng từ các loại hạt, các loại đậu, nấm và cả rau xanh, gạo lức nguyên cám. Nhiều người hiện nay vẫn nghĩ đạm đậu nành là tốt nhất, tuy nhiên loại đạm này rất khó tiêu, trừ khi nó được lên men tự nhiên (làm tương), ngoài ra đậu nành còn bị biến đổi gene và chứa nhiều hormone nữ thực vật, ăn nhiều có thể gây rối loạn hormone ở người. Với chất béo, sai lầm lớn nhất của chúng ta là dùng quá nhiều dầu thực vật tinh luyện nấu ăn. Đây là sản phẩm của quá trình chế biến công nghiệp có thể sử dụng nhiều hóa chất, lại tinh luyện ở nhiệt độ cao nên dễ tạo ra những phân tử chất béo có hại cho tim mạch, gây xơ vữa động mạch. Đặc biệt, khi dùng để chiên rán ở nhiệt độ cao còn tạo ra những chất gây ung thư. Dầu thực vật tốt, nên sử dụng các loại dầu tự nhiên được ép thô, chưa qua chế biến công nghiệp như dầu ôliu, dầu hạt lanh, dầu mè, dầu phộng, dầu dừa… Tuy nhiên, không nên đun nấu ở nhiệt độ cao, tốt nhất nên dùng chỉ để rưới lên salad, xào nhanh lửa nhỏ hoặc tắt bếp mới cho vào thức ăn. Bạn cũng có thể bổ sung chất béo tốt từ thực vật còn nguyên vẹn như trái bơ hoặc các loại hạt chứa dầu như hạt bí, hạt hướng dương, vừng, lạc, hạnh nhân, óc chó… Ngoài yếu tố dinh dưỡng, chiến lược cho một sức khỏe toàn diện mà một Health Coach xây dựng cho khách hàng của mình bao gồm cả việc thực hành tự chăm sóc sức khỏe tốt nhất của mỗi cá nhân gồm ba yếu tố: dinh dưỡng đúng, vận động thể dục đúng và kiểm soát stress. Dinh dưỡng đúng là những nguyên lý của dinh dưỡng thông minh. Vận động thể dục đúng thì không nhất thiết phải đến phòng tập, có khi chỉ cần 30 phút mỗi ngày khi bạn tham gia bất cứ hoạt động nào thỏa mãn ba điều kiện: tim đập nhanh hơn, người nóng lên, hít thở nhiều oxy hơn… Bên cạnh đó, những cư dân đô thị hiện đại cũng nên thực hành yoga và thiền để kiểm soát stress. Yoga, nếu hiểu triết lý và thực hành đúng, là một thể loại thiền động có thể giải quyết cả vận động đúng để khỏe mạnh và giảm stress, giúp chúng ta tìm được sự cân bằng và hạnh phúc  khi nhận ra ý nghĩa, mục đích sống của mình.
Health Coach có thể hiểu là các chuyên gia tư vấn về sức khỏe hay các huấn luyện viên sức khỏe. Theo định nghĩa, huấn luyện hay tư vấn về sức khỏe là một tiến trình hỗ trợ những thay đổi lành mạnh và bền vững trong hành vi và lối sống bằng việc khuyến khích khách hàng lắng nghe nội tâm của họ, xác định các giá trị và biến các mục tiêu thành hành động. Tư vấn về sức khỏe dựa trên những nguyên tắc của tư duy tích cực, nói chuyện tạo động lực và đặt mục tiêu.
Con đường chinh phục công việc hấp dẫn Bạn có thể dễ dàng tìm được nhiều chương trình, địa chỉ đào tạo Health Coach trên thế giới. Điểm đến gần nhất là Singapore nơi nhiều Huấn luyện viên cá nhân có tiếng ở Việt Nam từng theo học. Điểm đến du học lý tưởng nhất có lẽ là Mỹ với nhiều địa chỉ đào tạo chứng chỉ Health Coach uy tín như National Society of Health Coaches, Dr.Sears Wellness Institue, America Council on Exercises... Bạn cũng có thể học một khóa đào tạo trực tuyến Health Coaching của Học viện Integrative Nurtrion (IIN) Mỹ. Vì đây là một lĩnh vực mới nên chưa có nhiều nguồn tài liệu được dịch ra tiếng Việt nên giỏi Anh văn là một điểm cộng. Sau một năm học tập và bổ sung kiến thức (hoặc đạt đủ số giờ đào tạo trực tuyến), các bạn sẽ phải vượt qua kì thi cấp bằng chính thức của Đại học State University of New York để được cấp giấy chứng nhận hành nghề theo tiêu chuẩn của AADP. Với yêu cầu kiến thức ít hơn so với bác sĩ, thế nhưng các huấn luyện viên sức khỏe lại không hề bị lép vế trên thị trường việc làm. Bất cứ nơi làm việc nào cũng cần một "người truyền lửa" sống khỏe. Các huấn luyện viên đặc biệt này sẽ được các tập đoàn, các công ty lớn có chế độ đãi ngộ nhân viên tốt (tiêu biểu là các tập đoàn nước ngoài), muốn nhân viên có sức khỏe thật tốt để đạt được năng suất tốt nhất. Ngoài ra, các Spa, trường học, các khoa tư vấn sức khỏe của các bệnh viện công và tư… cũng đều là nguồn thu hút nhân lực lớn của nghề này luôn. Bạn còn có thể tự mở những buổi tư vấn sức khỏe riêng và tự đứng lớp giảng dạy nữa. Trên thế giới, hiện đã có rất nhiều Health Coach trên khắp các quốc gia (nhất là các nước phát triển phương Tây như Mỹ, Anh, Pháp…) và họ thường xuyên tổ chức các buổi hội thảo học tập, gặp nhau để nâng cao kiến thức qua các năm. Với một đất nước đang phát triển ngày càng quan tâm nhiều hơn đến việc nâng cao chất lượng sống như Việt Nam, nghề Health Coach hứa hẹn sẽ là một nghề hot trong thời gian tới.
Chính xác những lợi ích các Health Coach có thể mang tới là gì? - Các Health Coach tìm ra cho khách hàng những cải thiện trong lối sống có thể đo lường được. - Các nhà quản lý của công ty thấy thời gian nghỉ ốm của nhân viên giảm bớt và năng suất lao động tăng lên. - Các nhân viên trở nên vui vẻ hơn, khỏe mạnh hơn và làm việc hiệu quả hơn. - Các quản trị viên và Giám đốc điều hành thấy chi phí chăm sóc sức khoẻ giảm xuống. - Mặc dù có nhiều công ty cung cấp các phúc lợi về chăm sóc sức khoẻ, nhưng chỉ có một chuyên gia có thể cung cấp một kế hoạch hoàn chỉnh, đáp ứng nhu cầu, khả năng và mục tiêu của cá nhân và tổ chức, đó chính là Health Coach.