Ngành âm nhạc trong cuộc chiến pháp lý với AI để bảo vệ bản quyền
Tuệ Mỹ
27/06/2024, 13:00
Chia sẻ
Hiện nay việc sử dụng dịch vụ AI tạo sinh đang lan rộng và được ứng dụng vào lĩnh vực sáng tạo nội dung ngày càng cao. Điều này khiến nhiều người e ngại về việc xung đột bản quyền dựa trên tiền đề sáng tạo của con người…
Ảnh: The Verge
Trong lĩnh vực âm nhạc, vi phạm quyền sở hữu các sáng tạo để đào tạo các mô hình AI đã trở thành đề tài bàn luận sôi nổi trong 2 năm gần đây. Vào tháng 4 vừa qua, hàng trăm nghệ sĩ và nhạc sĩ bao gồm Billie Eilish, Smokey Robinson... đã đồng loạt ký vào một bức thư ngỏ kêu gọi chống lại cái mà họ gọi là “sự tấn công vào khả năng sáng tạo của con người” do trí tuệ nhân tạo gây ra.
Hồi tháng 3/2024, Tennessee trở thành tiểu bang đầu tiên của Mỹ thông qua luật bảo vệ các nhạc sỹ, người biểu diễn và các vị trí nghề nghiệp khác trong ngành âm nhạc trước những nguy cơ tiềm ẩn của trí tuệ nhân tạo. Tuy nhiên, luật không đề cập đến việc sử dụng tác phẩm của các nghệ sĩ để huấn luyện các mô hình AI, điều này đã gây ra một số vụ kiện pháp lý chống lại các công ty như OpenAI.
ĐỘNG THÁI CỨNG RẮN CỦA CÁC HÃNG THU ÂM
Mới nhất, Sony Music Entertainment, Warner Records, Capitol Records và những hãng thu âm khác đã đệ đơn kiện vi phạm bản quyền lên tòa án liên bang ở Boston và New York, vào ngày 24/6. “Suno và Udio đã sao chép tác phẩm để đời của các nghệ sĩ và khai thác nó để kiếm lợi nhuận mà không có sự đồng ý hoặc trả tác quyền”, Giám đốc điều hành Hiệp hội Công nghiệp Ghi âm Hoa Kỳ (RIAA) Mitch Glazier cho biết trong một tuyên bố.
Nếu bị kết tội, số tiền bồi thường mà Suno và Udio phải gánh chịu có thể lên tới con số khổng lồ.
Trong số đó, một vụ kiện được đệ trình lên tòa án liên bang ở Boston chống lại Suno AI và vụ còn lại ở New York nhằm vào Uncharted Labs, nhà phát triển của Udio AI. Hiệp hội Công nghiệp ghi âm Hoa Kỳ (RIAA) là đơn vị khởi xướng các vụ kiện này, với mục tiêu khẳng định "không có ngoại lệ nào cho công nghệ AI trước luật bản quyền và các công ty AI không thể đứng ngoài vòng pháp luật".
Họ yêu cầu tòa án ban hành lệnh cấm sử dụng trong tương lai và bồi thường thiệt hại lên tới 150.000 USD cho mỗi tác phẩm bị vi phạm. Nếu bị kết tội, số tiền bồi thường mà Suno và Udio phải gánh chịu có thể lên tới con số khổng lồ. Động thái cứng rắn này cho thấy rõ quyết tâm của ngành công nghiệp âm nhạc trong việc thiết lập một khuôn khổ pháp lý rõ ràng cho AI, đồng thời răn đe những công ty khác có ý định huấn luyện mô hình AI mà chưa được sự đồng ý.
Suno đã ra mắt sản phẩm đầu tiên vào năm ngoái và tuyên bố hơn 10 triệu người đã sử dụng công cụ của họ để sáng tạo nhạc. Công ty này có quan hệ đối tác với Microsoft, hiện thu phí hàng tháng cho dịch vụ của mình và gần đây đã công bố rằng họ huy động được 125 triệu USD từ các nhà đầu tư.
Trong khi đó, Udio, có trụ sở tại New York, được hỗ trợ bởi các nhà đầu tư mạo hiểm nổi tiếng như Andreessen Horowitz. Ứng dụng này ra mắt công chúng vào tháng 4/2024, và nhanh chóng nổi tiếng vì là công cụ được sử dụng để tạo ra "BBL Drizzy" - một bài hát “chế” liên quan đến một mẫu thuẫn giữa hai rapper nổi tiếng là Kendrick Lamar và Drake.
Một trong những công cụ AI đã tạo ra bản nhạc gần như giống hệt bài hát "Johnny B. Goode" của Chuck Berry chỉ với yêu cầu đơn giản.
Trong quá khứ, các công ty AI đã tranh luận rằng việc sử dụng dữ liệu của họ là hợp pháp theo nguyên tắc sử dụng công bằng, so sánh việc học máy (machine learning) của các công cụ AI với cách con người học bằng cách đọc, nghe và xem các tác phẩm. Tuy nhiên, trong các đơn kiện, các hãng thu âm cho rằng những công ty AI này chỉ đơn giản là đang kiếm tiền từ việc sao chép các bài hát.
RIAA khẳng định các bản nhạc do phần mềm của hai công ty này tạo ra giống với các tác phẩm gốc đến mức khó tin, chứng tỏ chúng đã được huấn luyện bằng chính những bản nhạc có bản quyền. Theo The Wall Street Journal, các công ty AI này bị cáo buộc tạo ra các bản nhạc giống hệt "My Girl" của The Temptations, "American Idiot" của Green Day và "All I Want for Christmas Is You" của Mariah Carey, cùng nhiều ca khúc nổi tiếng khác. Thậm chí, phần mềm của họ còn có thể tạo ra giọng hát "giả mạo" không thể phân biệt với giọng thật của các nghệ sĩ như Lin-Manuel Miranda, Bruce Springsteen, Michael Jackson và ABBA.
AI CẦN TUÂN THỦ “LUẬT CHƠI”
RIAA khẳng định họ không phản đối việc AI học hỏi từ các tác phẩm có bản quyền. Tuy nhiên, việc sử dụng dữ liệu này mà không có giấy phép và sự đồng ý của chủ sở hữu bản quyền là hành vi vi phạm pháp luật, bởi các hãng thu âm (và chính các nghệ sĩ) sẽ không nhận được bất kỳ khoản lợi nhuận nào. Họ cho rằng AI không thể biện minh cho việc các công ty này không tuân thủ "luật chơi" và cảnh báo rằng "việc đánh cắp quy mô lớn" các bản ghi âm đe dọa "toàn bộ hệ sinh thái âm nhạc".
Trong đơn kiện nhắm vào Suno, RIAA khẳng định: "AI và con người hoàn toàn có thể cùng tồn tại và bổ trợ cho nhau một cách bền vững".
Trên thực tế, ngành công nghiệp ghi âm đang nỗ lực xây dựng các thỏa thuận hợp tác với các công ty AI, cho phép họ sử dụng âm nhạc một cách hợp pháp và đảm bảo lợi ích cho cả hai bên. Điển hình là thỏa thuận giữa Universal và SoundLabs, cho phép SoundLabs tạo mô hình giọng hát cho các nghệ sĩ nhưng vẫn đảm bảo quyền sở hữu và kiểm soát sản phẩm cuối cùng cho chính các nghệ sĩ. Universal cũng hợp tác với YouTube trong thỏa thuận cấp phép và trả phí bản quyền cho nội dung do AI tạo ra.
Tại Việt Nam, nhiều chủ đề quanh việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào sáng tạo âm nhạc cũng đã được đưa ra trong hội thảo khoa học quốc gia "Ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào sáng tác âm nhạc đương đại", diễn ra tại Trường ĐH Văn Hiến (TP.HCM) mới đây. Các diễn giả trong hội thảo đều nhận định AI là xu thế tất yếu của thời đại, ngày càng phát triển đa lĩnh vực chứ không phải chỉ âm nhạc. Vì thế, việc các nhạc sĩ sử dụng và thích ứng với việc sử dụng AI trong sáng tạo sẽ ngày càng phổ biến.
Các tổ chức và nhà làm luật cần sớm đưa ra các quy định mới để bảo đảm quyền lợi cho các nghệ sĩ và nhà sản xuất âm nhạc.
Nhưng ở góc độ khác, nhiều diễn giả cho rằng chỉ nên xem AI là trợ lý, công cụ hỗ trợ trong quá trình sáng tác bởi AI vẫn còn những hạn chế, thách thức, nhất là với nhạc dân ca, dân gian của Việt Nam. Về vấn đề tác quyền, đại tá - nhạc sĩ Nguyễn Mai Kiên lấy ví dụ với phần mềm Suno, phía Suno cho biết nếu dùng mà không mua bản quyền thì chỉ được phép chia sẻ bài hát tạo ra từ AI này, không kinh doanh. Ngược lại, nếu người dùng mua bản quyền theo tháng thì sẽ được phép dùng ca khúc tạo ra để kinh doanh, kiếm tiền từ YouTube hoặc các nền tảng mạng khác.
“Hiện nay, các điều luật về bản quyền chưa bắt kịp với sự phát triển của AI. Các tổ chức và nhà làm luật cần sớm đưa ra các quy định mới để bảo đảm quyền lợi cho các nghệ sĩ và nhà sản xuất âm nhạc, đồng thời thúc đẩy sự sáng tạo và phát triển của AI trong lĩnh vực này”, ThS-nhạc sĩ Nông Xuân Hiểu đề xuất.
Cùng chuyên mục
“Điểm nghẽn” trong điều trị đột quỵ tại Việt Nam
Nghiên cứu tại 10 trung tâm đột quỵ (Hội Đột quỵ Thế giới, 2023) cho thấy: trên thế giới, đột quỵ thiếu máu não chiếm khoảng 85% và chảy máu não khoảng 15%, còn ở Việt Nam lần lượt là 76 - 77% và 20 - 23%, thường gặp ở người trẻ, nhất là phụ nữ…
Kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9: Các mốc thời gian và tuyến đường dự kiến
Tại Họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 7/2025, Bộ Quốc phòng đã thông tin về công tác chuẩn bị cho diễu binh, diễu hành nhân dịp Lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9...
“72 tuyệt kỹ” kinh doanh của đế chế thương mại Thiếu Lâm Tự
Năm 1982, bộ phim điện ảnh Thiếu Lâm Tự ra rạp với giá vé chỉ 1 hào (0,1 Nhân dân tệ) đã tạo nên kỳ tích phòng vé khi thu về 160 triệu tệ (22,4 triệu USD), giúp ngôi chùa này lần đầu tiên nếm được "vị ngọt" của "nền kinh tế văn hóa"…
Huế lên sóng CNN để quảng bá di sản ra thế giới
Đoạn clip dài ba mươi giây được phát trong nhiều khung giờ vàng và trên các nền tảng kỹ thuật số của CNN giới thiệu Huế – đô thị di sản, điểm đến xanh, hấp dẫn và đẳng cấp. Lời mời gọi “Hãy đến Huế để sống chậm, để cảm và để chạm vào chiều sâu của di sản phương Đông” vang lên như một thông điệp văn hóa gửi tới khán giả toàn cầu.
Khuyến mãi mùa tựu trường: hàng loạt chương trình giảm giá đến 50%
Bước vào tháng 8, từ nhà cung cấp đồng phục, xưởng sản xuất balo, đến hệ thống siêu thị, trung tâm thương mại… đều chuẩn bị sẵn nguồn hàng, đưa ra gói ưu đãi, khuyến khích phụ huynh và học sinh mua sắm tiết kiệm nhưng vẫn đảm bảo chất lượng…
Sáu giải pháp phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển năng lượng xanh, sạch nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Ông Nguyễn Ngọc Trung chia sẻ với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy về sáu giải pháp để phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng nói chung và các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới nói riêng…
Nhân lực là “chìa khóa” phát triển điện hạt nhân thành công và hiệu quả
Trao đổi với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy, TS. Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, nhấn mạnh vấn đề quan trọng nhất khi phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam là nguồn nhân lực, xây dựng năng lực, đào tạo nhân lực giỏi để tham gia vào triển khai, vận hành dự án...
Phát triển năng lượng tái tạo, xanh, sạch: Nền tảng cho tăng trưởng kinh tế trong dài hạn
Quốc hội đã chốt chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế 8% cho năm 2025 và tăng trưởng hai chữ số cho giai đoạn 2026 – 2030. Để đạt được mục tiêu này, một trong những nguồn lực có tính nền tảng và huyết mạch chính là điện năng và các nguồn năng lượng xanh, sạch…
Nhà đầu tư điện gió ngoài khơi tại Việt Nam vẫn đang ‘mò mẫm trong bóng tối’
Trả lời VnEconomy bên lề Diễn đàn năng lượng xanh Việt Nam 2025, đại diện doanh nghiệp đầu tư năng lượng tái tạo nhận định rằng Chính phủ cần nhanh chóng ban hành các thủ tục và quy trình pháp lý nếu muốn nhà đầu tư nước ngoài rót vốn vào các dự án điện gió ngoài khơi của Việt Nam...
Tìm lộ trình hợp lý nhất cho năng lượng xanh tại Việt Nam
Chiều 31/3, tại Hà Nội, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam chủ trì, phối hợp với Tạp chí Kinh tế Việt Nam tổ chức Diễn đàn Năng lượng Việt Nam 2025 với chủ đề: “Năng lượng xanh, sạch kiến tạo kỷ nguyên kinh tế mới - Giải pháp thúc đẩy phát triển nhanh các nguồn năng lượng mới”...
Thuế đối ứng của Mỹ có ảnh hướng thế nào đến chứng khoán?
Chính sách thuế quan mới của Mỹ, đặc biệt với mức thuế đối ứng 20% áp dụng từ ngày 7/8/2025 (giảm từ 46% sau đàm phán),
có tác động đáng kể đến kinh tế Việt Nam do sự phụ thuộc lớn vào xuất khẩu sang Mỹ (chiếm ~30% kim ngạch xuất khẩu).
Dưới đây là phân tích ngắn gọn về các ảnh hưởng chính: