Thời thế thay đổi

“Thời thế đã thay đổi, phần mềm cùng dữ liệu giờ đây là những thành phần thiết yếu trong chiến lược di động tương lai của Toyota”, Gill Pratt, giám đốc điều hành Viện Nghiên cứu Toyota, phát biểu tại Triển lãm Điện tử Tiêu dùng năm 2016.

Trong những năm tiếp theo, nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới về doanh số đã ấp ủ tham vọng tạo ra một hệ thống máy tính tập trung có thể điều khiển mọi thứ, từ hộp số, phanh, tay lái và khóa cửa đến các chức năng hỗ trợ lái xe và thông tin giải trí.

Toyota là một trong số hàng chục nhà sản xuất ô tô tên tuổi đang chạy đua phát triển các phương tiện được định nghĩa bằng phần mềm như Tesla và một thế hệ nhà sản xuất Trung Quốc mới.

Nhưng “chỉ số nhà sản xuất ô tô kỹ thuật số” hàng năm của Gartner, so sánh các nhà sản xuất ô tô về tiềm năng kiếm tiền từ phần mềm của họ, cho thấy các tập đoàn truyền thống ở châu Âu, Mỹ và Nhật Bản vẫn còn kém xa những cái tên mới nổi.

Năm vị trí dẫn đầu năm 2025 do Tesla và các thương hiệu Trung Quốc bao gồm Nio, Xiaomi và Xpeng thống trị. General Motors xếp thứ chín, Mercedes-Benz xếp thứ 13 và Toyota xếp thứ 21.

Tsuguo Nobe, cựu giám đốc điều hành tại Intel và Nissan, hiện là giáo sư tại Đại học Nagoya, cho biết: "Rất ít nhà sản xuất ô tô truyền thống có đủ khả năng cạnh tranh với Tesla, Rivian hay các nhà sản xuất xe điện hàng đầu Trung Quốc khi nói đến việc xây dựng một hệ điều hành ô tô phổ biến".

Cuối cùng, các nhà phân tích cảnh báo rằng ngành công nghiệp ô tô có thể sẽ đi theo hướng tương tự như điện thoại thông minh và máy tính cá nhân, với một số ít hệ điều hành như iOS và Android cuối cùng sẽ thống trị không gian phần mềm.

Họ nói thêm rằng quá trình chuyển đổi này về cơ bản sẽ chuyển hướng hoạt động của ngành công nghiệp khỏi việc thiết kế, chế tạo và bán ô tô - một mô hình kinh doanh đặc trưng bởi kỹ thuật cơ khí và biên lợi nhuận tương đối mỏng - sang phần mềm và dịch vụ.

Toyota và các công ty cùng ngành đang đặt mục tiêu sử dụng những yếu tố này để tạo ra các nguồn doanh thu mới khi ngành công nghiệp chuyển sang xe điện tự hành. Đầu tư trên toàn ngành đã chuyển từ động cơ vượt trội và thiết kế bên ngoài sang hệ thống máy tính sẽ điều khiển mọi thứ, từ pin đến các tính năng an toàn và cuối cùng là chức năng tự lái.

Nhưng khi nhưng nỗ lực kéo dài nhiều năm của Toyota không được như kỳ vọng. Nền tảng phần mềm của hãng, được gọi là Arene, sẽ chỉ cung cấp năng lượng cho hệ thống thông tin giải trí và các công nghệ an toàn tiên tiến trên mẫu xe thể thao đa dụng RAV4 vào cuối năm nay. Vẫn chưa rõ khi nào hệ thống tích hợp đầy đủ sẽ được hoàn thiện, mặc dù Toyota đã cho biết nó sẽ được trang bị trên mẫu xe điện chạy bằng pin thế hệ tiếp theo.

Ngay cả các giám đốc điều hành của hãng dường như cũng thừa nhận rằng phiên bản đầu tiên còn lâu mới là bước ngoặt. "Nó không phải là một cú nổ lớn", John Absmeier, giám đốc công nghệ tại Woven by Toyota, công ty con về công nghệ di động của hãng xe, thừa nhận. Vài tuần sau, một kỹ sư phần mềm của Woven thậm chí còn chỉ trích gay gắt hơn, nói rằng Arene "thật kinh khủng".

"Nó đầy lỗi. Nó không phải là một hệ điều hành, nó chỉ là một loạt các công cụ", kỹ sư này tiếp tục tiết lộ.

Toyota cho biết việc "dừng lại và suy ngẫm bất cứ khi nào có vấn đề phát sinh, nhằm cải thiện sản phẩm chúng tôi cung cấp cho khách hàng" là một phần văn hóa tại Woven và cam kết cải tiến liên tục "là nền tảng cho những nỗ lực của Arene và các phương tiện được định nghĩa bằng phần mềm”.

Quan điểm bảo thủ về phần cứng

Nhiều hãng xe khác cũng đang gặp phải những vấn đề tương tự như Toyota. Một số hãng, chẳng hạn như Volkswagen, Renault và Mercedes-Benz, đã tìm đến các đối tác trong ngành công nghệ để đẩy nhanh quá trình số hóa xe hơi. Tuy nhiên, những sự hợp tác này cũng tạo ra những căng thẳng mới với Apple, Google và các hãng khác khi các nhà sản xuất ô tô cạnh tranh với các gã khổng lồ công nghệ để giành quyền kiểm soát dữ liệu xe, hệ thống giải trí trên xe và các khía cạnh khác của trải nghiệm lái xe.

"Các nhà sản xuất thiết bị gốc truyền thống chắc chắn sẽ bị ràng buộc bởi lịch sử dựa trên phần cứng của họ", Izumi Kawanishi, chủ tịch Sony-Honda Mobility, một liên doanh được thành lập vào năm 2022, cho biết. "Từ đó, việc chuyển sang phát triển phần mềm là vô cùng khó khăn”.

Những nỗ lực phát triển phần mềm của Toyota được hỗ trợ bởi những nhân sự cấp cao như James Kuffner, cựu giám đốc bộ phận robot tại Google và là giám đốc điều hành chủ chốt trong nỗ lực phát triển xe tự lái của công ty Mỹ này.

Năm 2018, Kuffner được bổ nhiệm làm giám đốc điều hành của Woven. Tuy nhiên, sau khi lãnh đạo quá trình phát triển Arene, ông đột ngột từ chức vào năm 2023 và được thay thế bởi một giám đốc điều hành từ công ty con của nhà cung cấp Denso cho Toyota.

Những người khác tham gia dự án cho biết các kỹ sư được đưa từ bên ngoài vào, những người quen với tư duy phát triển nhanh chóng của Thung lũng Silicon, đã trở nên thất vọng với văn hóa bảo thủ và lấy sự đồng thuận làm trọng tâm của Toyota.

Một cựu giám đốc điều hành của Toyota thừa nhận: "Luôn có những thỏa hiệp khi thay đổi mô hình kỹ thuật diễn ra. Xét cho cùng, đây là sự chuyển đổi trăm năm mới có một lần trong cách chúng ta chế tạo ô tô".

Vị cựu giám đốc điều hành này nói: "Việc Nhật Bản rất bảo thủ giống như một con dao hai lưỡi. Một mặt, việc không chấp nhận quá nhiều rủi ro là tốt khi nói đến an toàn sản phẩm. Nhưng lại không tốt khi nói đến đổi mới nhanh chóng”.

Kỳ tiếp theo: Các nhà sản xuất ô tô “vùng vẫy” để bắt kịp xu thế