Giá pin đã rẻ hơn, vì sao giá ô tô điện ngày càng tăng?

Từ việc áp dụng năng lượng gió, năng lượng mặt trời và các công nghệ xanh khác trong hai thập kỷ qua, có thể rút ra kết luận: Năng lượng sạch sẽ dần trở nên rẻ khi công nghệ được cải thiện.

Kể từ năm 2010, chi phí của điện mặt trời đã giảm 82%; điện gió đã giảm 39%. Tại nhiều thị trường trên thế giới, năng lượng tái tạo hiện rẻ hơn than đá. Giá của pin lithium-ion cũng đã giảm mạnh: Vào năm 2011, pin lithium-ion có giá 946 USD / kilowatt-giờ. Năm ngoái, nó chỉ có giá 132 USD / kilowatt-giờ.

Xe điện từ lâu đã được kỳ vọng sẽ đi theo quỹ đạo tương tự. Nhưng ngay cả khi pin đã rẻ hơn, chi phí mua một chiếc ô tô điện mới vẫn tăng vọt. Theo dữ liệu từ Cox Automotive, một công ty dịch vụ ô tô, vào năm 2015, giá trung bình phải trả cho một chiếc ô tô điện mới tại Mỹ là 35.880 USD - không cao hơn nhiều so với mức trung bình của ngành là 33.543 USD. Tuy nhiên, đến tháng 12 năm ngoái, giá trung bình của một chiếc xe điện đã tăng lên 63.821 USD, tăng gần 80% - trong khi chi phí trung bình của một chiếc ô tô chở xăng là khoảng 47.000 USD.

Trong gần một thập kỷ, các nhà phân tích về xe điện đã rỉ tai nhau, phân tích và dự đoán một điểm giao nhau kỳ diệu cho xe điện - là bằng giá xe chạy bằng khí đốt truyền thống. Sau đó, nếu giá pin tiếp tục giảm, xe điện cuối cùng sẽ có giá thấp hơn xe hơi truyền thống. Các nhà phân tích từ lâu đã ước tính rằng giá cả sẽ đạt được mức đại chúng khi pin có giá dưới 100 USD / kilowatt giờ. Nhưng ngay cả khi giá pin nhích dần về mức đó, điểm giao nhau kỳ diệu dường như ngày càng xa.

Scott Hardman, một nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Giao thông tại Đại học California, Davis, cho biết: “Giá pin đang giảm và điều đó thật sự tuyệt vời. Nhưng khi xem xét giá khởi điểm trung bình của ô tô xăng và ô tô điện - chúng không gần hơn mà lại cách xa nhau”.

Trong nhiều năm, nhu cầu về ô tô điện tăng trưởng ổn định; nhưng mối quan tâm đến xe điện đã tăng nhanh chóng trong vài tháng qua, do giá xăng tăng và các công ty tung ra các mẫu xe mới. Trong khoảng thời gian hai tuần sau khi Nga và Ukraine căng thẳng hồi tháng 3, lượng tìm kiếm trực tuyến về xe điện mới và qua sử dụng đã tăng gần gấp đôi. Và theo một số phép đo, xe điện đã rẻ hơn xe ô tô chạy bằng xăng. Theo phân tích của Consumer Reports, nhiều chiếc xe điện hóa ra lại rẻ hơn những chiếc xe ngốn xăng trong suốt thời gian sử dụng; Xét cho cùng, ô tô điện tốn ít chi phí “đổ xăng” hơn ô tô chạy xăng và với ít bộ phận chuyển động hơn, chúng cũng tốn ít chi phí bảo dưỡng hơn.

Tuy nhiên, câu chuyện ở đây là giá bán của xe điện tiếp tục cao hơn so với các mẫu xe xăng tương đương - trong một số trường hợp là chênh lệch lớn. Ví dụ, Hyundai Kona EV 2022, một chiếc SUV điện cỡ nhỏ, có giá khởi điểm 32.000 USD. Phiên bản chạy bằng khí đốt của Hyundai Kona 2022, có giá bán lẻ đề xuất bắt đầu từ 21.500 USD. 

Theo một cuộc khảo sát gần đây từ Cox Automotive, 51% người tiêu dùng Mỹ coi xe điện “quá đắt nên vẫn chưa thể cân nhắc mua xe một cách nghiêm túc”. Morning Consult, một công ty khảo sát và nghiên cứu, tương tự cho thấy 47% người Mỹ nói rằng họ không sẵn sàng chi nhiều hơn để mua một chiếc xe điện. 

Tại sao ô tô điện lại đi ngược xu hướng công nghệ sạch và trở nên đắt đỏ hơn? Một phần nguyên nhân là do giá xe ô tô có xu hướng đắt hơn. Như Nathaniel Bullard của công ty nghiên cứu năng lượng BloombergNEF viết, “Những chiếc ô tô mới rẻ tiền đã biến mất khá nhiều ở Mỹ”. Trong năm 2012, hơn một nửa số ô tô mới được bán có giá dưới 30.000 USD; vào năm 2020, hơn một nửa số ô tô mới có giá trên 40.000 USD. Lạm phát không giải thích đầy đủ cho sự thay đổi này. Trong hai năm qua, tình trạng thiếu hụt chất bán dẫn và các vấn đề chung của chuỗi cung ứng đã khiến giá cả tăng vọt.

Nhưng điều đó không nói lên toàn bộ câu chuyện. Theo cơ sở dữ liệu về kiểu dáng, mẫu mã và kiểu dáng của mọi chiếc xe trên thị trường Mỹ, chi phí trung bình của một mẫu xe EV vào năm 2014 là khoảng 49.000 USD, trong khi ô tô chạy bằng xăng có giá khoảng 41.000 USD - tương đương mức chênh lệch 8.000 USD. Hôm nay, một mẫu xe điện có giá trung bình 70.000 USD, trong khi một chiếc ô tô chạy xăng có giá khoảng 48.000 USD - khoảng cách lớn hơn là 22.000 USD.

Xe điện rẻ hơn vẫn tồn tại. Tại Trung Quốc, chi phí trung bình của một chiếc ô tô điện là 24.000 USD; ở Châu Âu là 46.000 USD. Nhưng các nhà sản xuất ô tô Mỹ dường như đang thực hiện một cách tiếp cận khác, một cách tiếp cận được lấy cảm hứng từ việc Tesla tung ra chiếc Roadster cao cấp, kiểu dáng đẹp. Các nhà sản xuất ô tô đầu tiên sẽ tung ra những mẫu xe lớn, hàng đầu, siêu đắt - giống như mô hình hào quang của họ - và đó là một chiêu tiếp thị cho một chiếc xe cao cấp được thiết kế để thu hút người tiêu dùng đến với thương hiệu. Sau đó, khi đã thu thập được một số tiền nhờ những mẫu xe siêu đắt này, họ có thể bắt đầu đổ tiền vào R&D cho các mẫu xe thấp hơn. Ví dụ, General Motors đã ra mắt chiếc Hummer EV khổng lồ (giá từ 109.000 USD), và Ford đã tạo ra một chiếc Mustang Mach-E chạy hoàn toàn bằng điện (giá từ 44.000 USD).

Robby DeGraff, một nhà phân tích ngành của AutoPacific, nói rằng theo một số cách, các nhà sản xuất ô tô chỉ đang phản ứng với thị trường. Ông nói: “Người tiêu dùng hiện đang thực sự rất khao khát những chiếc crossover,” đó là các phiên bản SUV nhẹ hơn, tiết kiệm nhiên liệu hơn. Vì xe crossover thường đắt hơn xe nhỏ gọn hoặc xe sedan, các nhà sản xuất ô tô có thể tung ra các mẫu xe crossover EV - như Model Y trị giá 63.000 USD của Tesla - và nhận được tỷ suất lợi nhuận cao hơn từ chúng.

Corey Cantor, nhà phân tích của BloombergNEF, cho biết các công ty ô tô cũng đang đưa pin lớn hơn và tốt hơn vào xe điện của họ, điều này góp phần làm tăng giá thành. Ông giải thích: “Các nhà sản xuất ô tô đang tập trung vào phạm vi hoạt động. Gần một thập kỷ trước, chiếc xe chạy hoàn toàn bằng điện bán chạy nhất là Nissan Leaf, một chiếc xe nhỏ gọn với pin 24 kilowatt giờ, cung cấp quãng đường đi được 84 dặm. Mặt khác, Tesla Model 3 năm 2022 có thể mang pin từ 50 đến 82 kilowatt giờ - trong phạm vi từ 220 đến 313 dặm. DeGraff nói: “Khi so sánh xe điện ngày nay với xe điện cách đây một thập kỷ, thì xe điện ngày nay hoàn toàn khác biệt”.

Theo dữ liệu từ Cox Automotive, ô tô điện đang có mức giá tương đương với các loại xe hạng sang - không giống với thị trường nói chung. Hiện tại, việc tập trung vào các mẫu xe đắt tiền có thể không ảnh hưởng đến việc sử dụng xe điện. Nguồn cung xe điện quá thấp - và nhu cầu quá cao - nên một số chủ sở hữu đang bán xe ô tô đã qua sử dụng của họ với giá cao hơn giá mua ban đầu. Danh sách chờ, chẳng hạn như danh sách cho Ford F-150 Lightning, đã tiếp cận hàng trăm nghìn khách hàng. Với giá xăng cao, nhu cầu về xe điện có thể lớn hơn nữa.

Tổng thống Mỹ Joe Biden đã kêu gọi 50% doanh số bán ô tô mới là xe điện vào năm 2030. Ở một số bang, bao gồm cả California, các thống đốc đã tuyên bố sẽ đưa tất cả doanh số bán ô tô mới chạy bằng điện vào năm 2030 hoặc 2035. Để điều đó xảy ra, sẽ phải là một sự thay đổi mạnh mẽ. Nếu muốn 100% người mua ô tô chọn xe điện, những gì đang diễn ra hôm nay trên thị trường phải thay đổi hoàn toàn.