Vì sao châu Âu “chật vật” cạnh tranh với Mỹ về trợ cấp xanh?

Hoàng Lâm

11/03/2023

Khi các khối thương mại chính của thế giới tìm phương án khử carbon, có một cuộc chạy đua để thu hút đầu tư xanh. Mỹ đã triển khai Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) với khoản chi phí hào phóng trị giá 369 tỷ USD đã khiến châu Âu phải tranh giành để đưa ra một kế hoạch để làm đối trọng.

Châu Âu loay hoay tìm giải pháp

Châu Âu vẫn chưa tìm ra được hướng giải pháp để đối phó với IRA của Mỹ.

Ngay sau khi các quan chức châu Âu đưa ra phản hồi, một trong những doanh nghiệp toàn diện nhất trong khu vực châu Âu đã đưa ra một thông báo gây chú ý đó là Volkswagen. Nhà sản xuất ô tô lớn nhất lục địa này sẽ sắp xếp lại các ưu tiên của mình, chọn một nhà máy pin ở Bắc Mỹ trước một nhà máy ở Đông Âu. Nguyên nhân là bởi Volkswagen ước tính có thể nhận được 10 tỷ USD tiền trợ cấp và giảm thuế trong vòng 5 năm. Đây là một số tiền rất lớn nên hành động của Volkswagen hẳn không quá khó hiểu.

Trong khi đó, công ty khởi nghiệp về pin của Thụy Điển Northvolt lúc thành lập nhà máy đầu tiên của mình đã nhận được khoản tài trợ chỉ 22 triệu USD (một khoản vay riêng trị giá 350 triệu USD từ Ngân hàng Đầu tư Châu Âu được hoàn trả kèm theo lãi suất). Tuy nhiên, startup này tin rằng họ có thể nhận được 8 tỷ USD cho một cơ sở quy mô đầy đủ của Mỹ.

Trước thực tế hiện tại, Brussels lo sợ rằng châu Âu sẽ chảy nhân tài và công nghệ vào tay đối thủ Bắc Mỹ.

Câu trả lời mà châu Âu đưa ra có thể sẽ là “bẻ cong” các quy tắc viện trợ của nhà nước EU hơn nữa, cho phép các nước thanh toán bất cứ điều gì cần thiết để phù hợp với các ưu đãi của Mỹ.

Còn lý giải cho hành động của mình, Volkswagen cho biết dù sao thì họ cũng đã mở một nhà máy ở Bắc Mỹ để giúp hồi sinh thương hiệu Scout, điều này chỉ đơn thuần là chuyển dự án lên danh sách.

Cơ cấu giảm thuế của Mỹ được phân chia giữa liên bang và tiểu bang, giúp Volkswagen tính toán con số 10 tỷ USD tương đối dễ dàng. Tuy nhiên, hệ thống hiện tại của châu Âu là một sự chắp vá.

Thực tế thì việc cho phép các nước EU chi ra những khoản tiền hấp dẫn cũng có lợi cho các quốc gia giàu có hơn. Nền kinh tế của Đức có thể chịu chi phí tương ứng với các khoản thanh toán khổng lồ cần thiết để trả giá cao hơn Mỹ nhưng Bulgaria thì có thể không.

Cuối cùng câu chuyện là Mỹ đang làm nhiều việc hơn là chỉ cố gắng ngăn chặn ngành công nghiệp ô tô lịch sử của mình không bị đào thải. Mỹ đang cố gắng xây dựng một khu vườn có tường bao quanh chuyên môn về năng lượng sạch để đảm bảo an ninh năng lượng trong một thế giới ngày càng trở nên khó khăn.

Trong lĩnh vực pin, mục tiêu của Mỹ là đẩy lùi Trung Quốc, quốc gia đã bỏ lỡ cơ hội sử dụng động cơ truyền thống và coi xe điện là niềm hy vọng lớn để chinh phục ngành công nghiệp ô tô.

Nhưng Mỹ lại đặt châu Âu vào thế bị ràng buộc. Châu Âu không thể cấm ô tô Trung Quốc, như một số giám đốc điều hành trong ngành mong muốn. Volkswagen kiếm phần lớn tiền từ Trung Quốc. 1/5 cổ phần của Mercedes-Benz thuộc sở hữu của công ty Trung Quốc.

Châu Âu có thể tìm giải pháp tức thời nhưng kế hoạch an ninh chiến lược về tương lai vẫn không rõ ràng.

Tổng thống Biden đang cố gắng đạt được điều gì với IRA?

Các nhà lãnh đạo châu Âu sẵn sàng bắt đầu cuộc chiến xuyên Đại Tây Dương về luật thuế thân thiện với khí hậu của Joe Biden, được gọi là Đạo luật Giảm lạm phát, mặc dù nó nhằm mục đích thúc đẩy công nghệ xanh và hướng tới một tương lai không có carbon nhưng các họ không hài lòng về các khoản trợ cấp mà IRA sẽ phân phát vì cho rằng sẽ tạo điều kiện bất công cho các công ty Mỹ.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã viết thư cho 27 nhà lãnh đạo của Liên minh châu Âu cho hay: “Các phần tử của IRA có nguy cơ làm mất bình đẳng sân chơi và phân biệt đối xử với các công ty châu Âu”. Bà cũng tiết lộ một kế hoạch bốn điểm về cách chống lại luật pháp của Mỹ, điều này sẽ giúp các quốc gia thành viên có nhiều quyền hơn để đầu tư vào các công ty của họ và điều đó có thể sẽ chuyển các quỹ của EU đến các công ty có nhu cầu.

Đạo luật IRA của Biden dành hơn 360 tỷ USD cho chi tiêu liên quan đến khí hậu, bao gồm giảm thuế để xây dựng và triển khai cơ sở hạ tầng năng lượng sạch. Luật sẽ cung cấp các khoản trợ cấp cho các ngành công nghiệp trong nước, bao gồm cả các nhà sản xuất xe điện, nhưng tổng thống Mỹ đã nói rằng “không bao giờ có ý định loại trừ những người đang hợp tác với chúng tôi.”

Tại sao người châu Âu khó chịu với IRA?

Các nhà lãnh đạo châu Âu đã thẳng thắn bày tỏ sự bất bình của họ đối với IRA của Mỹ.

Bộ trưởng Tài chính Pháp Bruno Le Maire cáo buộc Washington theo đuổi chính sách công nghiệp “kiểu Trung Quốc” phân biệt đối xử với các công ty không phải của Mỹ. EU cho biết họ có thể đưa Mỹ ra Tổ chức Thương mại Thế giới về luật này.

Kể từ khi Nga tấn công Ukraine, toàn thế giới, đặc biệt là châu Âu, đã phải bắt đầu quá trình tái tạo lại nền kinh tế của họ khi họ không còn được tiếp cận với khí đốt giá rẻ của Nga. EU lo lắng rằng các công ty của họ sẽ gặp bất lợi nếu họ không thể đáp ứng các khoản trợ cấp mà Washington và Bắc Kinh sẽ cung cấp cho các ngành công nghiệp.

Mặc dù ông Biden nói rằng “Mỹ không xin lỗi” về luật này, nhưng ông ấy nói rằng thấy có thể điều chỉnh để “giúp các nước châu Âu tham gia dễ dàng hơn”.

“Rõ ràng là sẽ có những trục trặc và cần phải dung hòa những thay đổi trong đó”, ông Biden nói với các phóng viên sau cuộc gặp với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trước đó ở Washington.

Nhưng không rõ luật này có thể được sửa đổi như thế nào, vì các đảng viên Cộng hòa khó có thể sẵn sàng sửa đổi nó sau khi họ nắm quyền kiểm soát Hạ viện.

Cho đến nay, các quốc gia thành viên EU vẫn chưa thể đưa ra một chiến lược duy nhất nào về cách chống lại luật IRA của Mỹ. Bà Von der Leyen đã thả nổi một Quỹ chủ quyền châu Âu để giúp các quốc gia thành viên bảo lãnh cho quá trình chuyển đổi xanh. Bà cũng đề xuất định tuyến lại doanh thu từ hệ thống giao dịch khí thải của khối, nói rằng “rõ ràng là không phải mọi quốc gia thành viên đều có không gian tài chính cho viện trợ của nhà nước và chúng tôi cần nguồn tài chính bổ sung của châu Âu”.

Nhưng Đức đã ủng hộ việc hợp lý hóa cách thức phân phối các quỹ hiện có của EU và tăng cường các ưu đãi ở cấp quốc gia, đẩy lùi các lời kêu gọi từ các quốc gia bao gồm Pháp về các biện pháp tích cực hơn trên toàn khối.

Giám đốc cạnh tranh của EU, Margrethe Vestager, nói luật khí hậu có thể gây tổn hại cho các doanh nghiệp châu Âu, cũng như ở các nền kinh tế lớn khác, bao gồm Nhật Bản và Hàn Quốc. Tuy nhiên, bà cho biết tránh chạy đua trợ cấp là ưu tiên hàng đầu và EU đang hợp tác mang tính xây dựng với Mỹ để tìm ra giải pháp càng sớm càng tốt.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu EU Ursula von der Leyen mới đây nhấn mạnh bà quyết tâm chống lại những thách thức từ các khoản trợ cấp của Mỹ đối với công nghệ xanh và đẩy nhanh luật hiện đang bị chặn về việc loại bỏ dần động cơ đốt trong từ năm 2035.

Đến thăm Thủ tướng Olaf Scholz và nội các Đức khi bắt đầu cuộc họp kéo dài hai ngày gần Berlin, bà von der Leyen nhận định IRA sẽ mang lại những khoản giảm thuế lớn cho các công nghệ sạch được sản xuất tại Mỹ. Các nhà sản xuất ô tô điện châu Âu đã được tiếp cận với các lợi thế về thuế của Mỹ nhưng EU cần đảm bảo rằng họ cũng được hưởng lợi trong phân khúc pin và linh kiện pin, nơi cần có nhiều cuộc đàm phán hơn với Washington.

Bà nói thêm, hành động lập pháp của châu Âu trong vòng hai tuần sẽ đề xuất giải phóng viện trợ và quỹ của châu Âu cho đến nay chưa được sử dụng cho quá trình chuyển đổi xanh ở trong nước.

Đồng thời, một báo cáo của Ủy ban về khả năng cạnh tranh sẽ giúp hạ thấp các rào cản bên trong thị trường nội bộ EU và giải quyết tình trạng thiếu lao động chuyên môn, mà bà von der Leyen gọi là "sự kìm hãm tăng trưởng".

Ngoài việc đồng ý các thỏa thuận thương mại với New Zealand và Chile, EU đang tìm kiếm các thỏa thuận với Úc, Mexico và khối Mercosur Mỹ Latinh vào cuối năm 2023.

Mọi con mắt hiện vẫn đổ dồn vào Washington và những điều chỉnh mà chính quyền Biden sẵn sàng thực hiện. Nếu những thay đổi quá nhỏ để xoa dịu các nhà lãnh đạo châu Âu vẫn đang chưa tìm ra được giải pháp tối ưu với IRA, thì nó có thể báo trước một cuộc chạy đua trợ cấp xuyên Đại Tây Dương mới.