Việt Nam đang ở đâu trong cuộc đua phát triển trạm sạc xe điện trên thế giới?

Cuộc đua phát triển trạm sạc ở các quốc gia

Trung Quốc tiếp tục dẫn đầu thế giới về cơ sở hạ tầng sạc xe điện công cộng, vận hành hơn 3,2 triệu điểm sạc xe điện công cộng tính đến tháng 7 năm 2024. Mạng lưới công cộng khổng lồ này bao gồm khoảng 1,43 triệu điểm sạc AC và 1,78 triệu điểm sạc DC. Chính phủ Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong sự tăng trưởng nhanh chóng này, với các chính sách và trợ cấp thúc đẩy việc mở rộng các trạm sạc, đặc biệt là ở các khu vực thành thị và dọc theo các tuyến giao thông chính. Các tỉnh như Quảng Đông và Giang Tô đang dẫn đầu, không chỉ về số lượng trạm mà còn về tổng lượng năng lượng được phân phối.

Mặc dù cơ sở hạ tầng rất ấn tượng, nhưng vẫn còn nhiều thách thức. Tốc độ triển khai nhanh đã làm dấy lên mối lo ngại về tính ổn định của lưới điện, với nhu cầu năng lượng tăng cao liên quan đến việc sử dụng EV ngày càng tăng. Đảm bảo giải quyết những mối lo ngại này là điều quan trọng đối với Trung Quốc để duy trì vị thế dẫn đầu toàn cầu về EV

Châu Âu gần đây đã vượt qua mốc 900.000 điểm sạc công cộng, báo hiệu sự tiến bộ mạnh mẽ trong phát triển cơ sở hạ tầng EV. Mạng lưới này bao gồm 758.668 điểm sạc AC và 147.867 điểm sạc DC. Khu vực này đã chứng kiến ​​tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm là 55,4% từ năm 2021 đến năm 2024. Tuy nhiên, Châu Âu vẫn còn một chặng đường dài để đạt được mục tiêu đầy tham vọng là 8,8 triệu điểm sạc vào năm 2030 theo mục tiêu của Liên minh Châu Âu.

Sự phân bổ các điểm sạc này vẫn không đồng đều trên khắp lục địa, với Hà Lan, Đức và Pháp chiếm gần một nửa tổng số điểm sạc. Các thành phố của Hà Lan như Amsterdam đi đầu, thể hiện các chính sách địa phương hiệu quả và cam kết mạnh mẽ về giao thông bền vững. Tuy nhiên, các vùng nông thôn ở châu Âu vẫn tiếp tục tụt hậu trong phát triển cơ sở hạ tầng, làm nổi bật nhu cầu đầu tư có mục tiêu để đảm bảo phân phối công bằng hơn các cơ sở sạc.

Mạng lưới sạc của châu Âu rất đa dạng, với sự kết hợp giữa AC, DC và Bộ sạc công suất cao (HPC) phục vụ cho các nhu cầu khác nhau. Tuy nhiên, khu vực này phải tiếp tục tập trung vào việc mở rộng mạng lưới của mình để đáp ứng nhu cầu trong tương lai và duy trì vị thế là quốc gia dẫn đầu toàn cầu trong quá trình chuyển đổi sang phương tiện di chuyển bằng điện.

Mỹ trong khi đó đang nỗ lực bắt kịp Trung Quốc và châu Âu trong cuộc đua xây dựng cơ sở hạ tầng sạc EV công cộng. Tính đến ngày tháng 4/2024, Mỹ có khoảng 181.118 điểm sạc công cộng, bao gồm 136.469 điểm sạc AC và 44.649 điểm sạc DC. California vẫn là quốc gia dẫn đầu trong nỗ lực này, với hơn một phần tư số trạm sạc công cộng của cả nước nằm trong biên giới của tiểu bang.

Các sáng kiến ​​của liên bang như chương trình Cơ sở hạ tầng xe điện quốc gia (NEVI) đóng vai trò quan trọng trong việc đẩy nhanh quá trình mở rộng mạng lưới sạc của Mỹ Các chương trình này nhằm mục đích tạo ra một hệ thống toàn quốc hỗ trợ di chuyển đường dài và giảm bớt nỗi lo về phạm vi hoạt động của tài xế xe điện. Tuy nhiên, Mỹ đang phải đối mặt với những thách thức đáng kể trong việc mở rộng cơ sở hạ tầng này đủ nhanh để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng đối với xe điện, đặc biệt là ở các tiểu bang bên ngoài California.

Mặc dù đã đạt được tiến bộ, nhưng vẫn còn nhiều việc phải làm để đảm bảo rằng mạng lưới sạc của nước này có thể hỗ trợ sự gia tăng dự kiến ​​trong việc áp dụng xe điện. Trọng tâm phải là xây dựng cơ sở hạ tầng ở các khu vực chưa được phục vụ đầy đủ và tích hợp các nguồn năng lượng tái tạo để tạo ra một lưới điện bền vững, có khả năng phục hồi.

Việc phát triển cơ sở hạ tầng sạc xe điện công cộng rất quan trọng đối với quá trình chuyển đổi toàn cầu sang phương tiện di chuyển bằng điện. Trung Quốc, Châu Âu và Mỹ đang dẫn đầu nỗ lực này, mỗi nước đều có thế mạnh và thách thức riêng.

Việc triển khai nhanh chóng của Trung Quốc đã định ra tốc độ, nhưng nước này phải giải quyết các vấn đề về tính ổn định của lưới điện và quản lý năng lượng. Sự tăng trưởng ổn định của Châu Âu là rất ấn tượng, nhưng sự phân bổ không đồng đều và các mục tiêu đầy tham vọng đòi hỏi phải tiếp tục tập trung và đầu tư. Mỹ mặc dù đang tụt hậu, đang đạt được những bước tiến thông qua các sáng kiến ​​của liên bang, nhưng nước này phải đẩy nhanh nỗ lực của mình để tránh bị tụt hậu hơn nữa.

Khi các khu vực này tiếp tục mở rộng mạng lưới sạc của mình, tương lai của việc áp dụng EV toàn cầu sẽ phụ thuộc vào việc vượt qua những thách thức này. Bằng cách xây dựng cơ sở hạ tầng sạc công cộng thông minh, bền vững và dễ tiếp cận, những nhà lãnh đạo này có thể đảm bảo quá trình chuyển đổi suôn sẻ sang tương lai bền vững, điện.

Khu vực Đông Nam Á và Việt Nam

Nhận thức của người tiêu dùng về xe điện đang tăng lên ở Châu Á - Thái Bình Dương, đặc biệt là sự xuất hiện của các mẫu xe ngày càng tăng từ Trung Quốc, Châu Âu và Mỹ. Đầu tư vào cơ sở hạ tầng sạc cũng đang tăng tốc, phản ánh cam kết của các quốc gia đối với các mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu như COP29.

Tuy nhiên, sự chênh lệch về quy định và việc thực hiện không nhất quán trên khắp ASEAN là một rào cản chính, trong khi niềm tin vẫn còn hạn chế của người tiêu dùng do phát triển cơ sở hạ tầng rời rạc là một thách thức khác mà các nhà sản xuất ô tô đang tìm hướng giải quyết.

Với sự tập trung ngày càng tăng trên toàn cầu vào chống biến đổi khí hậu và nhu cầu trong nước về nâng cấp công nghiệp và chuyển đổi năng lượng, các quốc gia Đông Nam Á như Thái Lan đã khởi xướng các chương trình như kế hoạch EV3.5, trong khi Kế hoạch Xanh của Singapore thúc đẩy việc áp dụng xe điện. Về mặt cơ sở hạ tầng, Singapore đặt mục tiêu có 60.000 trạm sạc vào năm 2030 (7.100 trạm vào tháng 8 năm 2024), trong khi Malaysia đặt mục tiêu có 10.000 trạm vào năm 2025 (gần 3.200 trạm vào tháng 9 năm 2024).

Nhìn chung, cơ sở hạ tầng sạc ở Đông Nam Á đang phát triển, nhưng tốc độ tăng trưởng của các trạm sạc đang chậm hơn so với sự gia tăng doanh số bán xe điện. Ví dụ, tại Thái Lan, doanh số bán xe thuần điện đạt 76.314 chiếc vào năm 2023, tăng 684% đáng kinh ngạc so với năm 2022. Ngược lại, số lượng trạm sạc chỉ tăng 159,27% trong cùng kỳ, thấp hơn đáng kể so với mức tăng trưởng doanh số bán xe điện. Hơn nữa, cơ sở hạ tầng sạc tập trung ở Bangkok và các khu vực xung quanh, dẫn đến phân phối không đồng đều.

Nhận thức và sự chấp nhận rộng rãi hơn của người tiêu dùng đối với xe điện cũng tác động đến việc áp dụng. Một báo cáo chỉ ra rằng chi phí sở hữu ô tô cao vẫn là rào cản ở Đông Nam Á, đặc biệt là đối với người tiêu dùng ở Indonesia, Philippines và Việt Nam. Điều này cho thấy các thương hiệu cần tìm sự cân bằng giữa khả năng chi trả và tiến bộ công nghệ.

Tại Việt Nam, dù “sinh sau đẻ muộn” nhưng hạ tầng trạm sạc xe điện đang được phát triển rất mạnh, trong đó dẫn đầu là VinFast với hệ thống trạm sạc hiện đã đạt mật độ khoảng 3,5 km/trạm ở 80 thành phố trên cả nước. Ngày 18/03/2024, tỷ phú Phạm Nhật Vượng đã công bố thành lập Công ty Phát triển Trạm sạc toàn cầu V-GREEN để tiếp tục đầu tư mạnh mẽ hơn vào hệ thống trạm sạc trong và ngoài nước. Ngoài việc phát triển dải sản phẩm xe thuần điện gồm ô tô điện, xe máy điện, xe đạp điện và xe buýt điện, còn sở hữu hệ thống trạm sạc tiên tiến, quy mô lớn với hơn 150.000 trụ sạc. Trong đó, đa số trụ sạc được bố trí tại các trạm dừng nghỉ, trung tâm thương mại, khu đô thị Vinhomes và các điểm sạc công cộng trong thành phố...

Chỉ tính riêng trạm sạc của VinFast, theo quy hoạch, cả nước có khoảng 150.000 cổng sạc phủ khắp 63 tỉnh thành. Mức độ tăng trưởng trạm sạc xe thời gian thậm chí cao hơn nhiều so với các nước trong khu vực và thậm chí là các nước có trạm sạc lớn như Mỹ hay Hàn Quốc.

Ngoài VinFast với V-Green là đối tác cùng nhà, các công ty cung cấp trạm sạc xe điện tại Việt Nam đang chia thành một số nhóm phát triển trạm sạc.

Đầu tiên là trạm sạc chính hãng. Nhóm này chủ yếu là trạm sạc tại đại lý và bán sạc tại nhà cho khách hàng sở hữu xe. Nhóm trạm sạc công cộng có thể kể đến EV One, EverCharge. Tiếp đến là nhóm cung cấp sạc tại nhà, công ty thì đông đúc hơn như EverEV, GreenCharge, Star Charge, Autel, v.v…

Tại Việt Nam, VinFast vẫn đang là cái tên lớn nhất hiện sở hữu hệ thống trạm sạc trải khắp toàn quốc nhưng nhà sản xuất xe điện Việt vẫn chưa có ý định chia sẻ. VinFast cũng đã bắt tay với Petrolimex và PV Oil đặt các trạm sạc pin điện tại các cửa hàng xăng dầu trên cả nước. Đến tháng 4/2024, PV Oil đã tận dụng mặt bằng của các cửa hàng xăng dầu hợp tác với VinFast lắp đặt trạm sạc xe điện tại hơn 322 cửa hàng xăng dầu trên cả nước. Trong khi đó, với các đơn vị bên thứ 3 cung cấp giải pháp tiện hơn nhưng giá sạc ở một số điểm khá cao đã tạo tâm lý e ngại cho người tiêu dùng.

Vấn đề trạm sạc là bài toán lớn nhất mà các hãng sản xuất, phân phối xe điện cần phải tính đến đầu tiên khi bán xe điện tại Việt Nam. Rõ ràng, muốn thay đổi thói quen sử dụng của người tiêu dùng hướng tới Net Zero là định hướng của Chính phủ nhưng ở góc độ người tiêu dùng, nếu không có trạm sạc thì các hãng chắc chắn sẽ khó thuyết phục khách hàng mua xe. Tuy nhiên, ở chiều người lại nếu người mua xe điện không nhiều thì việc đầu tư trạm sạc lại là một khoản đầu tư khá mạo hiểm cần cân đong, đo đếm với doanh nghiệp.

Trước thực trạng này, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu Bộ Công Thương khẩn trương trình Thủ tướng Chính phủ sửa đổi, bổ sung Quyết định số 28/2014/QĐ-TTg quy định về cơ cấu biểu giá bán lẻ điện; trong đó cần nghiên cứu, đề xuất và đánh giá tác động của cơ chế hỗ trợ giá điện đối với trạm sạc điện phục vụ phương tiện giao thông xanh. Đồng thời Bộ Xây dựng khẩn trương ban hành, sửa đổi các quy chuẩn, tiêu chuẩn nhà chung cư, trung tâm thương mại, trong đó quy định các tiêu chuẩn về hệ thống sạc điện cho phương tiện giao thông xanh. Bộ Khoa học và Công nghệ cũng cần khẩn trương ban hành tiêu chuẩn (hoặc quy chuẩn) về đầu cắm điện, ổ cắm điện và dây sạc điện đối với phương tiện giao thông xanh, hoàn thành trong tháng 8/2024.

Tháng 4/2024 Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành Thông tư sửa đổi bổ sung quy định về đo lường đối với phương tiện nhóm 2 với nội dung bổ sung "thiết bị đo điện năng sạc pin xe điện" và ban hành kế hoạch xây dựng tiêu chuẩn Kỹ thuật quốc gia năm 2024 trong đó, Bộ đang xây dựng 8 tiêu chuẩn Việt Nam về ổ cắm điện, sạc điện đối với phương tiện giao thông xanh. Tuy nhiên, hiện trong hệ thống tiêu chuẩn quốc gia Việt Nam chưa có quy chuẩn Việt Nam đối với hệ thống trạm sạc xe điện.

Để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ trong công tác quản lý nhà nước về trụ/thiết bị sạc điện, Bộ Công Thương đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ sớm xây dựng, ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn về yêu cầu thiết kế, lắp đặt, vận hành đối với trụ/thiết bị sạc điện cho xe điện, đảm bảo phù hợp với các dòng xe điện lưu thông trên lãnh thổ Việt Nam.

Trước xu thế phát triển của xe điện, hạ tầng trạm sạc là không thể thiếu, Chính phủ Việt Nam hiện đang cụ thể hoá bằng các chính sách quan trọng. Việt Nam với đầu tàu là hãng xe điện nội địa VinFast đang phát triển rất mạnh mạng lưới sạc cho xe điện. Nếu so về các chỉ số, Việt Nam không hề thua kém nhiều quốc gia đi trước. Tuy nhiên, để có một hệ thống trạm sạc xe điện phủ rộng khắp cả nước, ngoài VinFast, cần sự mạnh dạn đầu tư bài bản từ phía các doanh nghiệp. Bên cạnh đó cần có sự hỗ trợ chính sách và hướng dẫn từ nhà nước để doanh nghiệp có thể an tâm trong đầu tư. Điều này là rất quan trọng để thu hút các nhà đầu tư vào “miếng bánh ngọt” phát triển trạm sạc xe điện.