Ngày 19/3, Bệnh viện Nhân dân 115 cho biết vừa tiếp nhận một bệnh nhân nữ 34 tuổi bị sốc phản vệ độ II sau khi tiêm cùng lúc hai loại vaccine ngừa sốt xuất huyết và ngừa cúm. Người bệnh không có triệu chứng bất thường trong 30 phút đầu theo dõi tại cơ sở y tế.

Tuy nhiên, sau khi về nhà khoảng 2 giờ, người bệnh xuất hiện ngứa da, nổi ban đỏ toàn thân, mệt mỏi và khó thở. Ngay lập tức, người bệnh được đưa đến khoa Cấp cứu, được chẩn đoán phản vệ độ II và điều trị kịp thời theo phác đồ xử trí phản vệ của Bộ Y tế. Sau 24 giờ theo dõi, người bệnh ổn định và được xuất viện.

Theo bác sĩ Bệnh viện Nhân dân 115, vaccine là biện pháp hiệu quả giúp phòng ngừa nhiều bệnh truyền nhiễm như sốt xuất huyết, cúm, sởi, bạch hầu… Nhờ tiêm chủng, nhiều dịch bệnh đã được kiểm soát và ngăn chặn, bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, giống như mọi loại thuốc, vaccine cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ. Hầu hết các phản ứng sau tiêm đều nhẹ như sốt, đau tại chỗ tiêm, mệt mỏi. Tuy nhiên, trong một số trường hợp hiếm, sốc phản vệ có thể xảy ra, đòi hỏi phải xử trí nhanh chóng.

Phản vệ sau tiêm vaccine có thể xảy ra trong vòng vài phút đến vài giờ sau tiêm và được chia thành 4 mức độ: phản vệ độ I (nhẹ) xuất hiện triệu chứng trên da như ngứa, nổi mề đay, phù nhẹ; phản vệ độ II (nặng) người bệnh sẽ khó thở, tức ngực, phù mạch, đau bụng, nôn, tiêu chảy; phản vệ độ III (nguy kịch) người bệnh sốc phản vệ, tụt huyết áp, rối loạn ý thức và phản vệ độ IV người bệnh sẽ ngừng tim, ngừng thở, đe dọa tính mạng.

Với công nghệ hiện đại, vaccine sốt xuất huyết có hiệu quả phòng cả 4 tuýp virus gây bệnh sốt xuất huyết, cho hiệu quả lên đến hơn 80% và ngăn ngừa nguy cơ nhập viện hơn 90%. Vaccine sốt xuất huyết được chỉ định tiêm cho người từ 4 tuổi trở lên. Lịch tiêm 2 mũi cách nhau 3 tháng, có thể tiêm đồng thời với các loại vaccine khác. Trước khi tiêm, bác sĩ sẽ khám, tư vấn, xem xét cụ thể lịch sử tiêm chủng, điều trị của khách hàng để chỉ định tiêm phù hợp.

Theo thông tin từ nhà sản xuất, vaccine sốt xuất huyết (Qdenga) không sử dụng cho người đang mang thai hoặc có kế hoạch mang thai trong vòng 1 tháng sau khi tiêm vaccine, người đang cho con bú; người bị suy giảm miễn dịch, gồm: đang điều trị bằng liệu pháp ức chế miễn dịch như hóa trị liệu hoặc liều cao corticosteroid toàn thân, liệu trình dài 2 tuần trở lên.

Những người nhiễm HIV có triệu chứng hoặc nhiễm HIV không có triệu chứng kèm theo suy giảm chức năng miễn dịch, người gặp phản ứng quá mức với hoạt chất, liều vaccine Qdenga trước đó hoặc với bất kỳ tá dược nào cũng không được tiêm vaccine sốt xuất huyết. Vaccine cũng được khuyến cáo hoãn tiêm khi người dân đang bị sốt nặng cấp tính.

Trước đó, một phụ nữ 46 tuổi đã bị nổi mẩn đỏ toàn thân, huyết áp tụt sau một ngày tiêm vaccine. Bác sĩ Phan Văn Thành, Khoa Hồi sức tích cực Chống độc, Bệnh viện Thống Nhất, cho biết bệnh nhân bị phản vệ độ III, được hỗ trợ hô hấp, truyền dịch, điều trị các thuốc như corticoid, kháng histamin...

Bệnh nhân có tiền sử dị ứng hải sản. Khi về quê, bị chó cắn vào bắp chân trái nên đi tiêm vaccine ngừa bệnh dại, huyết thanh kháng dại và vaccine uốn ván. Do đó khó xác định chính xác nguyên nhân phản vệ bởi bệnh nhân sử dụng cùng lúc ba loại, nghi ngờ nhiều nhất là vaccine uốn ván.

BS Huỳnh Trần An Khương, Quản lý Y khoa Vùng TP.HCM, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết: “An toàn tiêm chủng và hiệu quả của vaccine không chỉ giới hạn trong quá trình tiêm ngừa tại phòng tiêm mà còn phụ thuộc rất nhiều vào quá trình theo dõi phản ứng sau tiêm tại trung tâm tiêm chủng trong vòng 30 phút và ít nhất 48 tiếng tiếp theo tại nhà.

Đồng thời, việc chăm sóc người tiêm từ vấn đề sinh hoạt, vận động, tâm lý đến chế độ dinh dưỡng cũng đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc đảm bảo hiệu quả miễn dịch sau tiêm và an toàn tiêm chủng đạt mức tối ưu. Chăm sóc sau tiêm chủng cần được người tiêm, gia đình và các cơ sở y tế tích cực phối hợp thực hiện”.

Theo giới y khoa, phản ứng sau tiêm chủng là bất kỳ sự kiện sức khỏe nào xảy ra sau tiêm chủng và không nhất thiết phải có mối quan hệ nhân quả với việc sử dụng vaccine. Những bệnh lý cấp tính xuất hiện ngẫu nhiên sau khi tiêm vaccine được xác định không phải do vaccine gây ra cũng được gọi là phản ứng phụ sau tiêm. Phản ứng sau tiêm có thể diễn biến từ nhẹ, thông thường đến phản ứng hiếm gặp, nghiêm trọng.

Sau khi tiêm chủng, những phản ứng thông thường bao gồm: Đau và sưng đỏ tại vết tiêm; Sốt nhẹ; Mệt mỏi; Một số người sau khi tiêm vaccine có thể cảm thấy đau nhức cơ hoặc khớp. Những triệu chứng này, dù có thể gây khó chịu, nhưng không phải là các triệu chứng nghiêm trọng, chúng có thể là những dấu hiệu cho thấy vaccinen đang hoạt động, kích thích hệ thống miễn dịch phát triển khả năng bảo vệ cần thiết.

Các tác dụng phụ nghiêm trọng sau tiêm là rất hiếm, tuy nhiên vẫn có thể xảy ra trong một số trường hợp hy hữu. Chính vì thế, việc nhận biết và kịp thời xử trí các triệu chứng nguy hiểm sau tiêm là vô cùng quan trọng. Các triệu chứng nguy hiểm có thể bao gồm:

- Phát ban: Xuất hiện phát ban lan rộng có thể là dấu hiệu cho biết người tiêm đang gặp phản ứng dị ứng hoặc phản ứng nghiêm trọng với vaccine. 

- Sốt cao: Sốt cao kéo dài trên 39°C là điều đáng lo ngại, có thể là phản ứng miễn dịch quá mạnh hoặc nhiễm trùng cần được điều trị y tế kịp thời. 

- Khó thở: Bất kỳ dấu hiệu nào của khó thở, như thở khò khè, hụt hơi, thở rút lõm lồng ngực hoặc sưng mặt và cổ, đều cần được chăm sóc y tế khẩn cấp.

- Các triệu chứng đáng lo ngại khác bao gồm đau đầu dữ dội, nôn mửa liên tục và thay đổi trạng thái tâm thần như mất định hướng, rối loạn thăng bằng hoặc chóng mặt. Những triệu chứng này có thể chỉ ra tình trạng nghiêm trọng hơn hoặc phản ứng cần được can thiệp y tế kịp thời.

Thực tế, nguy cơ gây cơ gây phản ứng nặng sau tiêm chủng là rất thấp so với những lợi ích to lớn mà vaccine mang lại. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn khi tiêm chủng, mọi người cần khám sàng lọc trước tiêm. Nếu có tiền sử dị ứng thuốc, thức ăn, hoặc phản ứng nặng sau tiêm vaccine trước đó, cần báo ngay cho bác sĩ khi đi tiêm chủng để được tư vấn.

Không tiêm nhiều loại vaccine cùng lúc, trừ khi có chỉ định đặc biệt từ bác sĩ. Ở lại cơ sở y tế ít nhất 30 phút sau tiêm để phát hiện sớm phản ứng bất thường. Đồng thời, theo dõi tại nhà trong 24 – 48 giờ sau tiêm, chú ý các dấu hiệu như nổi ban, khó thở, mệt mỏi bất thường. Nếu có dấu hiệu nghi ngờ phản vệ, phải đến ngay cơ sở y tế gần nhất.